طراحی بخش اعمال جراحی | استانداردها و ضوابط طراحی

طراحی بخش اعمال جراحی برای دپارتمانهای جراحی بیمارانی که تحت درمان قرار می گیرند که بیماری آنها تشخیص داده شده باشد اما تجویز دارو نمی تواند به تنهایی آنها را درمان کند انجام می شود. عمل جراحی یک رشته تخصصی است و به واحدهای مختلفی تقسیم می شود.توجه:هشدارهای بهداشتی ایجاب می کند که واحد جراحی از سایر بخشهای بیمارستان جدا باشد. می توان از طریق محدودسازی و با استفاده از ایجاد فضای لابی به این هدف دست یافت. روال کار جراحی بیمار ممکن است با پای خود وارد شود یا با آمبولانس يا با صندلی چرخ دار و بعضی از طریق اورژانس پذیرفته می شوند. ممکن است قبل از عمل نیاز به اشعه X یا رژیم مخصوص داشته باشد. در بعضی از بیمارستانها اتاق بیهوشی قبل از ورود به اتاق جراحی وجود دارد. و بعد از عمل بیماریا به اتاق ریکاوری برده می شود و یا به بخش مراقبت های ویژه برده می شود.

برای خواندن مطالب مربوط به معماری مدرن لینک روبرو را کلیک کنید: معماری نئو مدرن

در این مقاله به برسی نکات طراحی بخش عمال جراحی و همچنین بخش اعمال زنان و زایمان می پردازیم.

بخش جراحی و طراحی بخش اعمال جراحی

جانمایی بخش جراحی در بیمارستان های امروزی

امروزه تفکر طراحان بیمارستانی همگام با توسعه تجهیزات وتكنولوژی جدید وهمچنین تغییراستانداردهای درمانی تغییراتی رادر جانمایی بیمارستان ها پدیداورده است:

اطاق های عمل برای سهولت دسترسی همه بخشها به آن ، بایستی در طبقات میانی ساختمان اصلی گنجانده شود ؛ وجود آسانسور های اختصاصی اطاق عمل و برای منظورهای مختلف (تخت بیماران-پرسنل بخش-سی اس ار كثيف – سی اس ار تمیز-اختصاصی بخشهای ویژه مثل اورژانس وای سی یوو…) تقريبا الزامی میباشد؛ در مسیر تردد داخلی بیمارستان باشد. یعنی جهت دسترسی بخش های مختلف به مجموعه اطاق های عمل ، نیاز به تردد به خارج از ساختمان اصلی بیمارستان وجود نداشته باشد؛ بخش اطاق های عمل، کاملا بسته وایزوله بوده و در مسیر تردد وعبور مرور دیگر بخش ها قرار نگیرد ، حتی برای استفاده از پله فرار و یا تعمیرات نوبه ای امکانات تاسیساتی بیمارستان ؛ با توجه به وقوع کشور ما در نیمکره شمالی زمین ، برای عدم استفاده از نور شديد افتاب وهمچنین امکان الزامی استفاده از یک نور یکنواخت وملایم در طول روز، اطاق های عمل در یال شمالی ساختمان قرار گیرند؛

محل جانمایی اتاق عمل

بهترین مکان برای بخش جراحی قسمت مرکزی بیمارستان است که دسترسی به آن نیز اسان می شود.

اطاق های عمل را تا حدود دو دهه قبل به بالاترین طبقات ساختمان اصلی بیمارستان منتقل می نمودند دور بودن از مسیر رفت و آمد عمومی؛ دور بودن از جریان هوای آلوده بین بخش ها ؛ نزدیکتر بودن به دستگاه های تهویه روی پشت بام که منجر به تهویه آسانتر وخطر خرابی کمتر و هزینه انتقال انرژی ارزانتر خواهد بود؛ امکان بهتر توسعه و تغییرات در تجهیزات ولوازم مورد نیاز اطاقهای عمل در دراز مدت بدلیل نزدیکی به پشت بام و قدرت مانور روی بام که بسیار سهل تر از طبقات زیرین قابل اجراء خواهد بود؛ ارامش کامل و نبود مزاحم پیرامونی از قبیل سروصدای محوطه و خیابان-سروصدای بخش ها-.. از عوامل چنین انتخابی بوده است.

رابطه بخش جراحی با سایر بخش ها

برنامه فیزیکی

فضاهای بخش جراحی یک بیمارستان ۹۶ تخته به قرار زیر است:

برنامه فیزیکی ریز فضاهای بخش جراحی

سیرکولاسیون عرصه جراحی

نمونه پلان اتاق عمل

بررسی ویژگی های طراحی بخش اعمال جراحی

اتاقهای جراحی

اتاق جراحی باید به گونه طراحی شود تا هرچه بیشتر به شکل مربع شباهت داشته باشد تا کاردرهرجهت از تخت جراحی به راحتی انجام گیرد. اندازه مناسب می تواند ۶.۵۰ مترباارتفاع ۳ مترو اضافه ارتفاع ۰.۷۰متر برای تهویه هوا وخدمات دیگر باشد. تقسیم اتاق عمل به دوقسمت عفونی وغیرعفونی یک بحث پزشکی است اماعمل هوشیارانه و منطقی است.

برای خواندن مطالب مربوط به معماري مدرن لینک روبرو را کلیک کنید: معماری مدرن متعالی ، معماری مدرن متاخر

انتخاب اتاق عمل به نوعی عملی که در آن جراحی انجام می گیرد، بستگی دارد، زیرا تجهیزات اعمال جراحی ممکن است با یکدیگر متفاوت باشد در اعمال جراحی بزرگ مانند قلب و عروق، سر و گردن که به میکرسکپ های جراحی و مانیتور علایم حیاتی و سایر تجهیزات احتیاج است، حداکثر وسعت نیاز خواهد بود.

رعایت نکات ایمنی در اتاق جراحی

اتاق جراحی باید از طریق درهای کشویی برقی به اتاقهای بیهوشی، ترخیص شستشو و اشیاء استریل ارتباط داشته باشد. برای مقابله باجمع شدن گازهای بیهوشی دراتاق اتصالات الکتریکی و الکتروپزشکی بایستی حداقل در ارتفاع ۱.۲۰ متر از سطح کف اتاق قرار گیرند.

ساختمان قسمت های مختلف اتاق

دیوار اتاق عمل: جنس دیوارها قابل شست وشوو غیرقابل جذب لااقل تا ارتفاع ۱۵ متر ضد حریق باشد روشنایی زیادتولیدنکند. ا محل اتصال دیوارها به یکدیگر وسقف وکف انحنا داشته باشد. سیم کشی برق و لوله کشی با نهایت دقت و از داخل دیوار انجام گیرد و بدون روزنه باشد

سقف اتاق عمل به گونه ای باشد که صدای کمتری تولید کند.

کف اتاق عمل: غیر قابل جذب و نسوز و ضد جرقه باشد. .موزاییک هادرز نداشته باشند. در اثر ریختن داروهایا مواد رنگ آنها را به خود نگیرد. ضمن راه رفتن صدا تولید نکند. مجرای خروج آب فاضلاب نداشته باشد.

رنگ اتاق عمل: رنگی ملایم تاچشم را اذیت نکند و برای بیمار آرامش بخش باشد.

تهویه اتاق عمل: هوای آن خشک زیاد گرم یازیادسرد نباشد. دما:۲۲-۲۰ درجه سانتیگراد رطوبت: ۷۰-۶۰

درهای اتاق عمل: از جنس نسوز و چارچوبه در به اندازه کافی بزرگ باشد. چارچوبه همسطح باکف اتاق ساخته شود. باید از دوطرف بازوبسته شود و ایجاد سروصدا نکند. بین دو اتاق عمل بهتر است به جای در،از پنجره کوچکی استفاده شود. درها مستقیما به بیرون بازنشودوبه راهرویا اتاق دیگری وصل شود.

ایستگاه پرستاری در طراحی بخش اعمال جراحی

موقعیت ایستگاه پرستاری باید به گونه ای پیش بینی شود که بتواند بخش را کنترل کند و مطابق استاندارد با وسایل و امکانات ضروری اداری و دفتری تجهیز گردد. باید حداقل یک صندلی و یک میز از نوعی که مورد نیاز اتاق های عمل است، میز کشویی برای نگهداری برنامه های عمل جراحی و بایگانی پرونده ها پیش بینی شود.

اتاق اسکراپ

این اتاق جهت شستشوقبل از عمل بکار می رود اتاق اسکراب باید مجهز به دستشویی با آب گرم و سرد بوده و پدالهای پایی، زانویی، آرنجی یا الکترونیکی شود.
دستگاه صابون مایع و وسایلی برای برس زدن ناخن الزامی است. بهتر است دیدبه اتاق جراحی داشته باشد.
اتاق اسکراب می تواند مرکزی باشد یا در جوار هر اتاق عمل یک دستشویی باشد.
حداقل پهنای اتاق باید ۱.۸۰ متر باشد.
برای هر اتاق جراحی بایستی سه دست وصورت شویی (سینک) که آب را به اطراف نمی پاشد وجود داشته باشد واگرهم برقی هستند بایستی با پدالهای پایی بازشوند.

اتاق استريل فرعی

این اتاق باید متناسب با اتاق کار پرستار اتاق عمل و در جوار اتاق عمل پیش بینی شود.
استریل فرعی مجهز به استریل کننده های کوچک سریع است.
تعداد و اندازه استریل فرعی حداقل ۶ مترمربع است.
پرستار اتاق عمل قبل از عمل جراحی نسبت به چیدن میز و ابزار اقدام می کند برخی از بخش های اعمال جراحی از یک اتاق استریل فرعی برای چند ومعمولا دو اتاق عمل که بین آنها قرار گرفته است استفاده می کنند.

آمادگی قبل از عمل

قبل از این کار بیمار به اتاق عمل فرستاده شود محل عمل بایدتراشیده شده، با آب و صابون شسته شده و بامحلول الكلی ۷۰٪ ضدعفونی شود.

بخش هوشبری (بیهوشی)

وظایف بخش بیهوشی عبارتند از:

لف) زایل نمودن حساسیت بیمار به احساس درد

ب) ارائه درمان حمایتی برای بیمار قبل از عمل جراحی، در حین عمل وبعد از عمل جراحی

ج) نظارت بر جریان درمان بیمارباگازهای طبی، نظارت بر اعمال حیاتی بیمار وتنظيم آن و ارائه خدمات مراقبتی و درمانی به شرح زیر:

١- ارائه بیهوشی عمومی: در این روش بیهوشی کامل انجام می شود و شل شدن عضلات وفقدان احساس درد را نزد بیمار به دنبال دارد.

٢- بی حسی موضعی: با ایجاد بی حسی با قطع امکان انتقال احساس در بخشی از اعضای بدن

٣- احیای بیمار: رفع مشکل تنفسی و درمان کلاپس وازوموتور در اثر ضربه یا مسمومیت

۴- درمان تنفسی: به کاربردن اشکال مختلف گازهای طبی به منظور درمان یا کنترل علائم حیاتی بیمار.

نکات ایمنی در طراحی بخش اعمال جراحی

در اتاق عمل به منظور حفاظت از بروز حوادث ناشی از مصرف مواد بیهوشی جوانب احتیاط باید در حد کمال رعایت گردد. برخی از انواع جدید مواد هوشبر بیش از سایر مواد بیهوش کننده قابل انفجارند.
هر نوع مواد بیهوشی قابل اشتعال باید در یک محل مقاوم در برابر آتش سوزی نگهداری شود و درجه حرارت انبار نباید از ۲۶ درجه سانتی گراد تجاوز کند.
انبار مواد قابل اشتعال باید در خارج از بنای اصلی بیمارستان پیش بینی شود.
موادی که بر روی دیوارها و سقف آن پیش بینی شده است، از موادی است که در صورت بروز انفجار، اجسام سنگین باعث ایجاد خسارت در سایر قسمت های ساختمان نشود.
از تماس با اشیایی که جریان الکتریسیته ساکن زیادی تولید می کنند بپرهیزید (مانند پارچه های پلاستیکی)
از موادرسانااستفاده کنید (مانند دستکش رسانا)
به وسیله کف رسانای اتاق هاراباهم برابر کنید.
رطوبت هوا را بین ٪۶۰ تا ۶۵ حفظ کنید.

اتاق ریکاوری (بعد از جراحی)

بخش ریکاوری باید در واحد اعمال جراحی پیش بینی شود، زیراهرچه فاصله اتاق جراحی واتاق ریکاوری کمتر باشد خطر کمتری بیمار را تهدید می کند. انتقال بیمار به سایر طبقات با آسانسور خطرناک است.

اندازه اتاق ریکاوری به حداکثر تعداد افرادی که در یک زمان به خدمات ریکاوری نیاز دارند وابسته است. تعداد این افراد به تعداد، نوع و طول عمل های جراحی و مواد بیهوشی مورد استعمال، بستگی دارد.

مزایای وجود بخش ریکاوری مزایای بخش ریکاوری به شرح زیر است:

۱- درجه مرگ و میر و درجه ابتلا به بیماری در بیماران جراحی شده کاهش می یابد؛ زیرا در این بخش برای جلوگیری و درمان ناراحتی هایی مانند کاهش فشارخون، کاهش اکسیژن خون، بند آمدن راه هوایی، شوک و خونریزی، تجهیزات و ملزومات مورد نیاز و پرسنل شایسته و مناسبی پیش بینی می شود.

۲.بیماران می توانند در دوره بعد از عمل، مراقبت پرستاری پیشرفته و نظارت پزشکی مورد نیاز خود را با کمترین خطر وبدون از دست دادن زمان دریافت کنند.

۳.وقتی بیماران که به یک نوع مراقبت و درمان اختصاصی نیاز دارند در یک قسمت بستری شوند، نسبت به وقتی که این بیماران در کل بیمارستان پراکنده باشند، به پرسنل ماهر و تجهیزات اختصاصی کمتری نیاز است و کارایی پرسنل وتجهیزات فوق الذكر نيز افزایش می یابد.

۴.از بروز خطراتی که بعد از عمل حین انتقال بیمار به یک واحد دور از واحد جراحی، ممکن است بیمار را تهدید کندمی کاهد.

۶.چنانچه بیمار بلافاصله بعد از عمل به اتاق ریکاوری انتقال یابددرراهرو، آسانسور، اتاق های نیمه خصوصی و بخش ها به هوش نمی آید و خویشاوندان، دوستان بیمار وسایر بیماران از دیدن مناظر و شنیدن صداهای ناراحت کننده بیمار در حال هوش آمدن، پریشان خاطر نمی شوند

۷.روحیه بیماران و خویشاوندان آنها تقویت می شود زیرا بیمار در طول این دوره حساس تحت مراقبت پرستاران با تجربه قرار می گیرد و تمام تجهیزات لازم در دسترس اند و در موقع لزوم جراح و متخصص بیهوشی بیمار را از نزدیک تحت مراقبت قرار می دهند.

۸.بهتر می توان تحقیقاتی در زمینه وضع بیماران بعد از جراحی انجام داد. نکته مهم این است که تأسیس بخش ریکاوری قدمی به سمت مراقبت بهتر از بیماران است وبرای تأسیس ریکاوری باید امکانات موجود را در نظر گرفت و سعی نمود تا ریکاوری به سطح استانداردنایل شود.

تجهیزات طراحی بخش اعمال جراحی

تأسیسات موردنیاز ریکاوری دستگاه تهویه کامل هوااست که وسایل کنترل دما و رطوبت را دارا است.

دمای اتاق ریکاوری۲۲ و رطوبت نسبی آن بین ۶۰-۴۰ درصد است. بخش دارای امکانات ضد صدا است تا سروصدای اتاق به حداقل برسد.

در اتاق ریکاوری، خروجی اکسیژن مرکزی از نوع چند خروجی وساکشن مرکزی با خروجی کافی و خروجی on ضروری است. سیستم خلاء باید به مانومتروپمپ دوتایی مجهز شود. خروجی های اکسیژن وخلاءباید طوری قرار بگیرند که در دسترس باشند و ارتفاع آنها تا حدی باشد که سرتخت به آنها صدمه وارد نکند.

مدیریت و سازماندهی بخش ریکاوری

پذیرش بیماران

نمونه ای از معیارها و ضوابطی که با استفاده از آنها بیماران در ریکاوری بستری می شوند، عبارتنداز :

نوع و وسعت عمل جراحی و بیهوشی، شرایط جسمی بیمار بعد از عمل جراحی، نیاز بیمار به مراقبت دقیق، دفعات تکرار درمان و روش هایی مانند اندازه گیری فشار خون، اکسیژن درمانی، تزریق مایعات داخل سیاهرگی وانتقال خون.

انتقال بیماران

بیماران معمولا تا زمانی که علایم حیاتی آنها مانند تنفس، فشارخون و حرارت تثبیت شود در ریکاوری می مانند. این مراحل ممکن است ۳۰ دقیقه، ۵ ساعت یا یک شب طول بکشد.

ملاقات کنندگان

معمولا در ریکاوری به نزدیکان بیمار اجازه ملاقات با بیمار داده نمی شود. بیمارانی که به بیماریهای مسری مانند آنژین چرکی با سایر بیماریهای عفونی مبتلا هستند نبايد وارد ریکاوری شوند. هرگز نباید بیماران را در اتاق ریکاوری تنها گذارد.

چند نمونه چیدمان اتاق های عمل

مطالب پیشنهادی:

طراحی درمانگاه |ضوابط و مقررات طراحی

طراحی اورژانس|ظوابط و مقررات طراحی

اتاق عمل زنان و زایمان

اتاق عمل زنان و زایمان از دو بخش کلی شکل گرفته است بخش نوزادان و بخش زایمان که این دو فضا باید از یکدیگر تفکییک باشند و تنها راه ارتباطی این دو فضا باید از طریق پنجره اتاق معاینه نوزادان باشد برای تحویل نوزادان به این بخش

روابط عرصه زایمان

روابط اتاق سزارین

نمونه پلان اتاق عمل

بررسی ویژگی های طراحی بخش اعمال جراحی زنان و زایمان

معاینه بیمار

بیمار حداقل دو بار به این اتاق مراجعه می کند:

۱-هنگام ورود به بخش زایمان

۲- قبل از زایمان

اتاق معاینه بهتر است به ایستگاه پرستاری نزدیک باشد.

آماده سازی بیمار

قبل از این که بیمار به اتاق عمل فرستاده شود محل عمل باید تراشیده شده، با آب و صابون شسته شده و با محلول الكلی ۷۰٪ ضدعفونی شود. بهتر است در این اتاق حمام و دستشویی و امکان حضور همراه مهیاشود در صورت حضور همراهان بیمار در این اتاق علاوه بر آماده سازی فیزیکی آماده سازی روحی نیز انجام میشود.

اتاق درد (لیبر)

از مراحل اولیه درد یعنی از زمان آغاز درد تا زمان آماده – شدن برای زایمان، زائو در این اتاق بستری می شود. این اتاق باید نزدیک اتاق زایمان بوده و با هم ارتباط داخلی داشته باشند. علاوه براین به یک فضای اضافی – برای قرار دادن یک تخت به ازاء هر ۲۵ زائونیاز است. در اتاق های درد تنها مبلمان معمولی نظی رتخت، میز کنار تخت و صندلی وجود دارد. در این فضا از عایقهای صوتی استفاده می شود.

اتاق زایمان

بیمار پس از اتاق درد به این اتاق آورده می شود ایستگاه پرستاری باید دید مستقیم روی این اتاق داشته باشد کلیه لوازم و تجهیزات نجات بخشی مادر و نوزاد باید فراهم شود.

اتاق ریکاوری

بیمار مستقیما از اتاق زایمان یا سزارین وارد این اتاق می شود پس این فضا در عرصه ی اتاق های زایمان یا عرصه اتاق های عمل باید وجود داشته باشد.

در ریکاوری درجه مرگ و میر و درجه ابتلا به بیماری در بیماران جراحی شده کاهش می یابد؛ زیرا در این بخش برای جلوگیری و درمان ناراحتی هایی مانند کاهش فشارخون، کاهش اکسیژن خون، بند آمدن راه هوایی، شوک و خونریزی، تجهیزات و ملزومات موردنیازوپرسنل شایسته و مناسبی پیش بینی می شود. چنانچه بیمار بلافاصله بعد از عمل به اتاق ریکاوری انتقال یابد در راهرو، آسانسور، اتاق های نیمه خصوصی و بخش ها به هوش نمی آید و خویشاوندان، دوستان بیمار وسایر بیماران از دیدن مناظروشنیدن صداهای ناراحت کننده بیمار درحال هوش آمدن، پریشان خاطر نمی شوند.

اتاق احیا نوزاد

این اتاق باید رابطه مستقیم با اتاق سزارین یا زایمان داشته باشد نوزارد پرخطر قبل از انتقال به بخش ویژه نوزادان در این محل احياء میشود این اتاق شامل كات نوزاد، فتوتراپ و..میباشد.

وجود حداقل دو سری از لوازم نجات بخشی در این اتاق الزامی است.

اتاق اسکراب و پوشیدن گان

این اتاق جهت شستشوقبل از عمل بکار می رود. اتاق اسکراب باید مجهز به دستشویی با آب گرم و سرد بوده و پدالهای پایی، زانویی، آرنجی یا الكترونیك یشود. دستگاه صابون مایع و وسایلی برای برس زدن ناخن الزامی است.

اتاق استریل فرعی

این اتاق باید متناسب با اتاق کار پرستار اتاق عمل و در جوار اتاق عمل پیش بینی شود. استریل فرعی مجهز به استریل کننده های کوچک سریع است. تعداد واندازه استریل فرعی حداقل ۶ مترمربع است پرستار اتاق عمل قبل از عمل جراحی نسبت به چیدن میز و ابزار اقدام می کند برخی از بخش های اعمال جراحی از یک اتاق استریل فرعی برای چند ومعمولا دواتاق عمل که بین آنها قرار گرفته است استفاده می کنند.

اتاق سزارین

بیمار پس از آماده سازی وبیهوشی وارد سزارین می شود اتاق سزارین در بخش زایمان در نظر گرفته می شود حتمابایدبااسکراب واستریل سریع رابطه مستقیم داشته باشد.