مقاله معماری زیر ابتدا توسط پروژه های فضای عمومی منتشر شد که به عوامل بهتر شدن فضاهای عمومی پرداخته بود. این مقاله راهنمایی مختصر در مورد چگونگی طراحی فضاهای عمومی بزرگ که با در نظر گرفتن 4 ویژگی جامعه پذیری، فعالیت ها، دسترسی و راحتی می باشد. فضاهای عمومی به دلیل گستردگیشان در برگزاری جشن ها، مبالات اجتماعی-اقتصادی  و تلفیق فرهنگی از اهمیت زیادی برخوردارند. در ادامه به بررسی اهمیت طراحی شهری و فضاهای مربوط به آن پرداخته ایم.
اگر بخواهیم عنوانی برای طراحی شهری انتخاب کنیم، میتوان از عبارت “حیاط جلویی” بهره برد. طراحی کتابخانه ها، زمین خانه های مسکونی، مدارس جزء کاربری هایی هستند که بین ما و کاربری های رسمی شهر ارتباط برقرار می کنند. زمانی که این فضاهای عمومی به خوبی کار می کنند، تبدیل به سکویی از زندگی و رفتارهای اجتماعی ما خواهند بود. اما مواردی وجود دارد که بعضی از فضاهای عمومی را موفق و برخی دیگر را شکست می خورند. این آیتم های تاثیرگذار چه هستند؟

در ارزیابی هزاران فضای عمومی جهان که توسط PPS صورت گرفته، 4 مورد را به عنوان عوامل موفقیت فضای شهری معرفی نموده است: دسترسی راحت، نزدیکی به فعالیت های روزمره مردم، فضایی راحت که دارای نماهای زیبا باشد، و نقطه برجسته ای از شهر به عنوان فضای ملاقات و تفریح. لذا سازمان PPS توسط یک اینفوگرافی عوامل اصلی خوب یا بد بودن فضا را نشان داده است. در اینفوگرافی زیر تصور کنید که مرکز دایره نمودار یک مکان خاص می باشد که بر اساس رنگ و توضیحات، ارزش و کیفیت مکان را ارزیابی کنید. به عنوان مثال می توانید کیفیات مکان های: گوشه خیابان، زمین بازی و میدان خارج از ساختمان را بر اساس 4 معیار حلقه نارنجی بسنجید.
خارج از حلقه معیارهای اصلی برای سنجش جنبه های کیفی و شهودی قرار گرفته اند که مکان را قضاوت می کنند. اما دو ردیف آخر از اینفوگرافی معرف جنبه های کمی است که با آمار گرفتن یا تحقیق سنجش می شوند.

دسترسی و ارتباطات

شما می توانید دسترسی به یک مکان را به صورت فیزیکی و بصری ارزیابی کنید، بخصوص اینکه مکان چگونه با اطراف خود ارتباط برقرار می کند. لبه های فضا نیز مهم هستند. مثلا یک ردیف مغازه در کنار خیابان بسیار جالب تر و ایمن تر از یک دیوار صلب یا فضای خالی می باشند. فضاهای قابل دسترسی که دارای پارکینگ با گنجایش زیاد بوده، برای دسترسی و حمل و نقل بسیار ایده آل هستند.
سوالاتی که باید در مورد آیتم دسترسی و ارتباطات در نظر بگیریم
آیا می توانید فاصله را از مصافت دور تشخیص دهید؟ آیا داخل آن فضا از بیرون قابل مشاهده است؟
آیا بین فضا و ساختمان های مجاور ارتباط خوبی وجود دارد، یا توسط دیوار تفکیک شده است؟
مردم به راحتی می توانند به محل کار بروند؟ به عنوان مثال نیاز هست که بین اتومبیل های متحرک به جایی بروند؟
آیا پیاده رو به مناطق مجاور هدایت می شود؟
آیا عملکردهای فضا با نیازهای مردم هماهنگ است؟
آیا مسیرها و جاده ها مردم را به جایی که مدنظرشان هست هدایت می کند؟
مردم برای رسیدن به محل مورد نظر خود چند گزینه به عنوان وسایل نقلیه عمومی را در اختیار دارند؟ خودور، مترو، دوچرخه، اتوبوس یا …؟
آیا توقفگاه ها و ایستگاه های وسایل حمل و نقل عمومی به مقاصدی همچون: کتابخانه ها، دفاتر پست، ورودی پارک ها و … هدایت شده است؟

آسایش و زیبایی مناظر مناطق عمومی

اینکه یک فضایی در نظر عموم راحت، آرامش بخش، زیبا باشد موفق عمل کرده است. راحتی شامل ادراکاتی همچون امنیت، پاکیزگی و دسترسی آسان نیز می باشد، چون به طور کلی خلق فضایی که تمام ویژگی های بالا را داشته باشد بسیار سخت است و در بیشتر موارد دست کم گرفته می شود.
سوالاتی که باید در مورد آیتم آسایش و زیبایی مناظر مناطق عمومی در نظر بگیریم
آیا این مکان در اولین تجربه تاثیر خوبی روی من گذاشته است؟
آیا زنان بیشتر از مردان به این مکان می روند؟
آیا مکان کافی برای نشستن وجود دارد؟ آیا صندلی ها به راحتی جایگذاری شده اند؟ آیا مردم برای نشستن در مکانی آفتای یا سایه دار دارای حق انتخاب هستند؟
آیا فضاها تمیز و عاری از آشغال هستند؟ جه کسی مسئول نگهداری است؟ چه موقع و کجا توسط این مسئولین نگهداری می شود؟
آیا در این منطقه احساس امنیت می کنید؟ آیا ماموران امنیتی در منطقه حضور دارند؟
آیا جذابیت فضا به حدی هست که مردم عکس بگیرند؟
آیا وسایل نقلیه به تسهیل رفت و آمد عموم کمک می کند یا مانع دسترسی راحت آن به فضا می شود؟

کاربرد و فعالیت

فعالیت ها اصلی ترین عوامل بلوک های ساختمانی می باشند. داشتن چیزی برای سرگرمی مردم، دلیلی خواهد بود که به این نوع مکان ها رفت و آمد داشته باشند. وقتی فعالیتی (اعم از هر نوع فعالیت) برای انجام دادن وجود نداشته باشد، صرفا آن فضا خالی است و مفهوم این را دارد که چیزی اشتباه است.
اصولی که برای ارزیابی کابرد و فعالیت یک مکان ضروری است:
وقتی فعالیت های بیشتری به سمت مردم سوق پیدا می کند، مردم بیشتر فرصت دارند تا در آن شرکت کنند، و به بهبود وضعیت می انجامد.
تعادل خوبی بین زنان و مردان ایجاد شود.
تنوع سنین افراد برای استفاده از فضا زیاد باشد (اینکه افراد بازنشسته در کنار افراد جوانی که صاحب فرزند کوچک هستند بتوان فعالیت گروهی داشته باشند.)
فضا در طول روز استفاده شود
فضایی که بصورت منفرد یا گروهی مورد استفاده قرار می گیرد، بسیار بهتر از فضاهایی است که فقط به صورت انفرادی بهره برداری می شود. وجود مکان ها یا مبلمان های جمعی به این معنی است که  حداقل مکانی برای گذران و سرگرمی با دوستان خود داریم.
عامل نهایی موفقیت یک مکان به چگونگی مدیریت آن می باشد.
سوالاتی که در خصوص عامل کابرد و فعالیت پرسیده می شود:
آیا مردم از فضایی که استفاده می کنند خالی است؟
آیا افراد با سنین مختلف از این مکان ها استفاده می کنند؟
آیا مردم به صورت گروهی از مکان های عمومی استفاده می کنند؟
چگونه فعالیت های مختلف در حال وقوع را مدیریت کنیم، آن هم در حالی که همه در حال قدم زدن، خوردن، توپ بازی کردن، شطرنج، استراحت یا مطالعه می باشند؟
کدام بخش از فضاها مورد استفاده قرار می گیرد و کدام بلااستفاده مانده؟
آیا برای تصمیمات ما در یک فضای عمومی انتخابی هم وجود دارد؟

قابل معاشرت بودن

معاشرت پذیر بودن یک فضای عمومی اعم از میدان های اجتماعات شهری، پارک یا محوطه مراکز تجاری بزرگ همیشه یک چالش عظیم به شمار رفته و می رود. اما زمانی که طراحی شما برای فضای عمومی به عامل معاشرت پذیری دست یابد، بدون تردید به قوی ترین بخش طراحی شما بدل می گردد. هنگامی که در فضاهای عمومی محل خود با دوستان یا همسایگان خود احوالپرسی می کنید، ارتباط برقرار کردن با غریبه ها راحت تر می شود. برقراری ارتباط به هر شخص اعتماد به نفس داده و وی را فردی محکم تر و قابل اتکاتر در جامعه می سازد.
سوالاتی که در مودر جامعه شناختی یا قابل معاشرت بودن فضا مطرح می شود:
آیا این مکان همان فضایی است که شما می خواهید با دوستان خود ملاقات کنید؟
مردم به صورت گروهی از این مکان بهره می برند؟ آیا اصلا به معاشرت با هم می پردازند؟
آیا مردمی که در این مکان مشاهده می کنند، یکدیگر را به چهره یا اسم می شناسند؟
آیا مردم ترجیح می دهند با خویشاوندان خود در این مکان قرار بگذارند؟
آیا مردم در این مکان لبخند میزنند؟ چه عواملی به لبخند زدن مردم در یک فضای عمومی کمک می کند؟ آیا با هم تماس چشمی (eye contact) دارند؟
آیا مردم این فضا را به طور منظم و بر حسب انتخاب استفاده می کنند؟
این مکان ترکیبی از سنین مختلف یا نژادهای مختلف را در بر می گیرد، یا به یک قوم یا گروه اختصاص می یابد؟ چون خلق فضایی که بتواند افراد از سنین، اقشار و نژادهای مختلف را با رعایت اصول فوق گرد هم آرود، بسیار دشوار است.
موارد سرتیتر و سوالاتی که در مورد آنها مطرح شده جزء اولین و پایه ترین چالش های طراحی فضاهای عمومی است. با مرور این موارد می توانید آیتم های اصلی و ضروری خود را بهتر ارزیابی کنید. چون به طور عمده فضاهای عمومی شامل طراحی پارک های تفریحی، طراحی فضای سبز، طراحی محوطه مجتمع تجاری، طراحی محوطه مجتمع مسکونی، طراحی لند اسکیپ و … را در طراحی شهری لحاظ می گردند.

تحریریه گروه معماری هورنو
منبع: www.arel.ir