در مقاله معیارهای طراحی خانه به بررسی ویژگی های خانه ها براساس ویژگی های کاربردی معماری خانه های سنتی می پردازیم که برای مطالعه ی کامل تر می توانید فایل ضمیمه ی طرح را دانلود فرمایید.
توجه به سه نکته قبل از بررسی معیارهای طراحی خانه های معاصر:
- اول آنکه مقوله طراحی تنها به نقشه های پلان، نما، مقطع خلاصه نمیشود و تمامی جزء فضاها و عناصر خانه ها را شامل میشود.
- دوم آنکه علی رقم تشکیل و تعریف جزء فضاهای متعلق به خانه های معاصر و واحدهای مسکونی توسط سقف، کف و دیوار، نباید فراموش کرد که معیار طراحی شیوه های استفاده از این سه عنصر را شامل میشود.
- سوم آنکه در فرایند طراحی، در نظر گرفتن هم زمان و هم مکان تمامی معیارها در کنار هم، دارای اهمیت است زیرا سازمان دهی آگاهانه فضای خانه و واحدهای مسکونی را تضمین میکند.
برای خواندن مطالب مربوط به معماری مدرن لینک روبرو را کلیک کنید: سبک معماری مدرن
معیارهای کلان در مقیاس شهر
قطعه بندی و تفکیک زمین
- تجدید نظر در رابطه با شیوه های موجود تفکیک زمین از نقطه نظر قطعه بندی، ابعاد و اندازه و شیوه های دسترسی به آنها
- تجدید نظر در مورد ضوابط شهرسازی مرتبط با استقرار خیابان ها و فضاهای شهری معابر سواره و پیاده، حریم واقع در حد فاصل معبر و ابنیه (پیاده راه ها) و استقرار قطعه های تفکیکی
- پیروی کردن از نسبت طولی و عرضی متناسب بر حسب استقرار بنا برای هر قطعه ای که قرار است بنایی در ان احداث شود. تعیین این تناسبات برای بهبود وضع فعلی و آینده نیازمند پژوهش است.
- تجدید نظر در مورد ضابطه سطح اشغال هر قطعه زمین به دو فضای باز و بسته به شیوه متعارف و همچنین مشخص کردن میزان و مکان فضاهای سرپوشیده
شهرک اکباتان
معیارهای طراحی خانه برخاسته از مکان و زمان
سازمان فضایی هر طرح میبایست مصداقی از مکان باشد. مکان در معنای عام، ترکیبی متشکل از بستر بنا، طبیعت، اقلیم، فرهنگ و تاریخ است که پدیدار شده است.
الزام در هر پروژه ی ساختمانی:
- طبیعت مکان: محدوده ای وسیع تر از محدوده اراضی مورد نظر را دارا بوده و کلیه ویزگی های بومی، نشانه های تاریخی و همجواری ها را شامل میشود.
- طبیعت زمان: به برخورداری از چشم انداز گذران فصل ها، شب و روز، تابش ماه و خورشید و سایر جلوه های دوره ای طبیعت در سرزمین مورد نظر مربوط میشود.
- طبیعت زمین: به فرم و فضای مربوط به اراضی، پیش از اجرای عملیات ساختمانی مربوط میشود.
برای خواندن مطالب مربوط به معماري مدرن لینک روبرو را کلیک کنید: معماری ایرانی مدرن ، اصول معماری مدرن
خانه ای روستایی در موزه میراث روستایی استان گیلان
ساختمان یا ساختمان ها پس از احداث، مکان را تحت تاثیر قرار میدهند و در دو حالت کلی یا بر مکان می افزایند یا میکاهند.
افزودن بر مکان :
- به حداقل رسانیدن تغییر در چهره زمین و طبیعت
- به حداقل رسانیدن مصرف منابع متعلق به زمین، طبیعت و محیط
- هماهنگ بودن با محیط و نشانه های تاریخی
- مواجه شدن با اقلیم به موازات گرامیداشت حضور انسان ها
- فراهم آوردن شرایط کافی برای تحقق کاملتر فعالیت های انسانی درون سازمان فضایی خانه
خانه آقازاده ابرکوه
نقش مجاورت ها
- سازمان فضایی طرح می بایست، همزمان حظور ابنیه و فضاهای مجاور، خط آسمان و خط زمین را مراعات کند. به نحوی که مجموعه پدید آمده از همجواری چند سازمان فضایی (چند بنا) بتوانند هماهنگ و همگرا درون یک شبکه فضایی بزرگتر جای گیرند.
خانه بروجردی ها | کاشان | اصفهان
- با توجه به مقوله همزمان متصور شدن ترکیب بناها و فضاها با یکدیگر و با آسمان و زمین، طرح میبایست از بیرون دارای یک موجودیت مشخص و خوانا باشد و خود به عنوان چشم اندازی مستقل و ادغام شده در کل جلوه گر کند.
سردر خانه بروجردی ها | کاشان | اصفهان
نقش بام به مثابه فضای باز در معیارهای طراحی خانه
- طراحی بام و خط آسمان همزمان با طراحی پوشش های سقف ها اعم از مدور، کروی، شیبدار، مخروطی پله ای و سایر اشکال در سطح و لبه ی بام ها میبایست نسبت به ابنیه مجاور طراحی شوند.
- مهمترین نقش در تشخیص خط آسمان بر عهده عناصر عمودی مرتفع است. تعیین محل استقرار عناصر مرتفع تنها به روابط درون خانه محدود نیست و این مکان بر حسب چشم انداز بیرون نیز تعیین میگردد.
- بر حسب موقعیت، هم وجود یک عنصر تعیین کننده مرتفع و بسیار مقتدر به عنوان نقطه اوج خط آسمان و هم حضور چند عنصر نیمه مرتفع میتوانند خط آسمان سازمان فضایی بنا را تعریف کنند.
- فضای تاسیسات حرارتی-برودتی ساختمان ها می بایست بخشی از طراحی معماری بناها باشد. به موازات بازپس گیری نقش بام ها، فضاهای اختصاصی جهت استقرار عناصر تاسیساتی مانند کولرگاه ضروریست.
- ادامه دادن بدنه نماها و طراحی دیواره هایی برای لبه بام و تبدیل آن به فضایی بدون اشراف، مثبت و مفید برای استفاده ساکنان، میتواند علاوه بر ایجاد ویژگی های چشم اندازی، شرایط استفاده از فضای باز بام را در اختیار ساکنان قرار دهد.
- طراحی سقف های سبک برای قسمتی از بام ابنیه هر شهر میتواند هم فضای مناسبی جهت استفاده و هم چشم انداز شهری هماهنگی جهت مشاهده فراهم آورد.
بام خانه بروجردی ها کاشان
معیارهای کلان در مقیاس بنا
رابطه متقابل شیوه زندگی با سازمان فضایی
در طراحی خانه میباید امکان تحقق طیف متنوع فعالیت ها وانواع حضور انسان ها از خلوت تا جمع را داشته باشد. رابطه انسان و اشیا را سازمان داده و همچنین امکان تجربه های گوناگون احساسی و عاطفی نیز، از طریق تجربه فضایی در آنها تشویق شود.
پس در خانه های معاصر میباید حداقل قلمروهای فضایی زیر برای سازماندهی فضایی خانه در نظر گرفته شوند:
- قلمرو عمومی : معیارهای طراحی خانه شامل بودن با دیگران (میهمانان و مراجعین) و خانواده.این قلمرو نیازمند فضا یا فضاهایی با حداکثر امکان بسط و ترکیب هست.
- در فضاهای خانه، میباید امکان تحقق انواع فعالیت ها وجود داشته باشد و بنا بر این جزء فضاها باید از انعطاف پذیری کافی و فضای مناسب مکث برخوردار باشند.
- پژوهش در سازمان یابی خانه های تاریخی نشان داد که نظام طراحی موجود در این خانه ها، برای هر جزء فضای تعریف شده ضمن حفظ استقلال میبایست شیوه های ترکیب آن را نیز با سایر جزء فضاها در نظر گیرد.
- به کارگیری این شیوه از ترکیب و تعریف فضا به موازات رعایت فضاهای بینابینی(حریم)، امکان تحقق قلمروهای گوناگون و انعطاف پذیری فضا برای انجام فعالیت های گوناگون را افزایش میدهد.
- دستیابی به این ویژگی در خانه های معاصر، مستلزم اتخاذ شیوه طراحی همگراست یعنی گروهی طراحی کردن جزء فضاها و نه طراحی مجزای آنها.
- به منظور طراحی همگرای جزء فضاها، معمار میباید، مجموعه جزء فضاهایی را که میتوانند فعالیت های مشترک را در خود جای دهند، مد نظر قرار داده و این گروه فضاها را با یکدیگر به عنوان یک واحد فضایی همگرا برگزیند.
- به عنوان مثال : ترکیب اتاق های خواب با یکدیگر قلمرو نیمه خصوصی خانه را ایجاد کنند و یا ترکیب نشیمن خصوصی و آشپزخانه، ترکیب نشیمن خصوصی، فضای پذیرایی و آشپزخانه و گروه های ترکیبی دیگر میتوانند فضاهای متنوع تر و تواناتری را برای تحقق قلمرو عمومی خانواده تعریف کنند.
- چنانچه موارد فوق رعایت شود، با توجه به پذیرا بودن چندین عملکرد در یک فضای واحد و تعریف بسط یافته قلمروهای عمومی و خصوصی، امکان افزایش بهره وری متنوع از فضای محدود مهیا شده و بدون افزایش زیربنا میتوان به کیفیت بالاتری از سکونت دست یافت.
توانمند سازی فضا
شبکه سه بعدی فضا :
فرایند سازمان دهی فضای خانه با در نظرگرفتن یک شبکه فضایی بیرون از خواست معمار و صاحب کار آغاز میشود و حاصل جهات و محورها در سه مقیاس کلان، میانی (عوامل بیرونی بلافصل) و مقیاس خرد (محورها و جهات درون سازمان فضایی) است.
محورهای تشکیل دهنده شبکه کلان و تاثیرگذار بر سازمان فضایی خانه
- در معیارهای طراحی خانه برای ایجاد هر بنا باید این شبکه را برای هدایت کلیه جزء فضاها از بالاترین لایه ها تا پایین ترین لایه های فضایی مستقر در سراسر محدوده ملکی زمین در نظر گرفت.
- «شبکه فضایی هدایت گر» ، اندازه و مقیاس جزء فضاها را نیز مشخص میکند. در روند کوچک شدن ریزفضاها با وجود مقبولیت بهتر برای فروش باید ضوابط و مقررات هدایتگر جایگزین وضع موجود شوند.
- به منظور افزایش توان های کمی و کیفی، سازمان فضایی خانه میبایست سه گروه فضاهای باز، پوشیده و بسته را در نظر گرفت. هر فضا اعم از باز، بسته یا پوشیده بودن، می باید از توان تعریف، ترکیب و نمایش برخوردار باشد.
- در مورد مجتمع های مسکونی و معیارهای طراحی خانه در نظر گرفتن فضای باز مشاع در سازمان فضایی طرح الزامی است. به علاوه، به طورجداگانه هر واحد مسکونی میبایست حداقل از یک فضای موثر پوشیده یا باز برخوردار باشد.
تعریف فضا در معیارهای طراحی خانه :
اکر تعریف فضا و جزء فضا را منوط به معلوم بودن جداره های در برگیرنده آن فضا بدانیم، در این صورت تعریف فضا وابسته به چگونگی طراحی سه عنصر کف، دیوار و سقف است.
هر فضا برای اینکه به درجه ای از تعریف شدگی برسد میبایست جداره های بالایی، پایینی و پیرامونی اش به طور مشخص طراحی شود.
شاه نشین خانه طباطبایی ها کاشان
فضاهای باز، فضاهای رها شده نیستند. این فضاها به عنوان فضاهای مکث و چشم انداز، کارآیی و اثربخشی داشته و می بایست در انتخاب ارتفاع متناسب بدنه های آنها کمال دقت را لحاظ کرد.
- کوتاه در نظر گرفتن این بدنه ها، منجر به کم اثر شدن فضا و از دست رفتن کیفیت فضایی می شود و بلندی بیش از اندازۀ آنها نیز احساس خفگی ایجاد می کند. از آنجا که بدنه ها نقش تعیین کننده ای در تعریف فضای باز برعهده دارند، می بایست به طور همزمان، بافت، رنگ، نوع، ترکیب مصالح و دورویه بودن بدنه ها در نظر گرفته و طراحی شوند.
- ضرورت وجود فضاهای سرپوشیده در سازمان فضایی عبارتست از ایجاد حریم و مفصل میان فضاهای باز و بسته و ایجاد مکث توأم با چشم انداز. به علاوه فضاهای سرپوشیده با ایجاد سایه و پذیرا بودن انواع فعالیت ها، می توانند به عنوان بسط فضاهای بسته به کارایی اتاق ها بیفزایند.
- از آنجا که دیوار تعریف کننده فضای بسته، از بیرون نقش تعریف فضاهای باز و پوشیده را بر عهده دارد. توجه به دو رویه بودن این دیوارها ضروری است.
- در قسمت های عمومی و فضاهای اجتماعی خانه، سقف فضاهای بسته میبایست از ارتفاع بلندتر برخوردار باشد و قابلیت بسط با جزء فضاهایی که می توانند با این شرایط ارتفاعی ترکیب شوند، برای آنها در نظر گرفته شود.
ایوان و حیاط خانه عامری ها کاشان
ترکیب فضا :
فضا از طریق تعریف شدن موجودیت مشخص پیدا می کند و از طریق ترکیب شدن به درجه های بالاتری از توانایی دست می یابد. بسته به انتخاب طراح و ملزومات طرح، هر جزء فضا میتواند از جهات شش گانه بسط یابد و با فضاهای همجوار ترکیب شود.
جزءفضاها باید به نحوی ترکیب شوند که توان ادغام سازمان فضایی افزایش یابد.
طراحی وجوه اشتراک و اتصال فضاهای همجوار، مهمترین نقش را در ترکیب فضاها با یکدیگر ایفا میکنند.
ترکیب جزء فضاها بر حسب انواع همجواری ها به قرار زیر می بایست صورت گیرد:
- ترکیب فضاهای باز و بسته( مانند حیاط و اتاق )از طریق سرپوشیده و دیوار انعطاف پذیر
- ترکیب فضاهای بسته و بسته ( مانند دو اتاق همجوار )از طریق راهرو و دیوار انعطاف پذیر
- ترکیب فضاهای باز و پوشیده همانند ایوان و«چشم انداز» به وسیله قاب های تعریف شده
- ترکیب فضاهای پوشیده و بسته ( مانند اتاق و ایوان ) به وسیله دیوار انعطاف پذیر
- ترکیب فضاهای باز با یکدیگر( مانند حیاط و معبر )از طریق دیوار انعطاف پذیر، قاب تعریف شده، فضای سرپوشیده و سردر
- ترکیب فضاهای پوشیده با یکدیگر(فضای پیلوتی چند مجتمع همجوار) به وسیله قاب های تعریف شده و دیوار انعطاف پذیر
نمایش فضا :
هر فضا بر اساس شیوه های تعریف از توان استقلال و بر اساس شیوه های ترکیب از قابلیت ادغام برخوردار می شود. این دو شیوه موقعیت فضا را در عین تثبیت ، پویا میکنند.
هر فضا به موازات برخورداری از این دو شیوۀ توانمندسازی، با برخورداری از شیوه های نمایش فضا، ضمن تحکیم ثبات و پویایی، به ساحت فضای غنی شده ارتقاء می یابد.
- هر سازمان فضایی به موازات رعایت شیوه های تعریف و ترکیب جزء فضاها برای پرهیز از یکسانی و یکنواختی، میبایست تنوع جزء فضاها را در دستور کار خود قرار دهد.
- به منظور ایجاد تشخص در هر جزء فضا میباید سقف، کف و بدنه هر یک از انواع سه گانه فضاها از طریق ویژگی های شکلی، ابعادی( بزرگی و کوچکی ) و نمایشی (نوع، رنگ وترکیب مصالح با استفاده از آب، گل و گیاه )متنوع و متمایز شوند.
- این تنوع بر حسب استقرار هر جزء فضا در قلمروهای عمومی و خصوصی، در دوری و نزدیکی به منابع نوری، چشم اندازی و ادغام با فضاهای همجوار میتواند متفاوت باشد.
تنوع اتاق ها، خانه عامری ها کاشان
در مقیاس عناصر و اجزاء
- در اصطلاح معاصر، مراد از عناصر معماری بطور مشخص ستون، پنجره، در، دیوار، کف، سقف و از این قبیل می باشد.
- عناصر معماری، بخشی از الگوهای فضایی را شامل می شوند که در شکل دهی، مضمون بخشی و ایجاد حالت، نقش ایفا می کنند .
- عناصر معماری، خود فی نفسه دارای تشخص بوده و در ابنیه تاریخی شیوه های تشخص یافتن آنها به نمایش گذاشته شده است.
- چگونگی طراحی دیوار سقف و کف و سایر عناصر معماری به چگونگی حضورشان در یک الگوی فضایی وابسته است.
- افزایش توان معمارانه سقف، کف و دیوارها ، بخشی از توانمندسازی فضا محسوب می شود که می بایست آنها را شناخت و بسط داد.
- کاربرد عناصر معماری در ابتدا در تعریف فضا مشخص می شود.
- توان معمارانه این عناصر، علاوه بر مشارکت در تعریف به تشخص بخشیدن به ، فضا نیز مربوط است از این طریق بار معنایی ـ احساسی فضا نیز افزایش می یابد
- ترکیب آگاهانه اجزای معماری باعث ایجاد ترکیب های فضایی متنوع می شود. در این راستا طراحی اتصال بدنه ها به کف ها ،اتصال بدنه ها به سقف ها حائز اهمیت می باشد.
- استفاده از توان های عناصر معماری حد و مرز ندارد و به میزان تمرین، دانش و درجه خلاقیت معماران وابسته است با هر چه توانمندتر کردن این عناصر درجه غنا و تاثیرگذاری فضا افزایش می یابد .
کف
- طراحی کف در هر جزء فضا اعم از اینکه باز، پوشیده یا بسته باشد، منجر به تقویت توان تعریف، ترکیب و تشخص فضا می شود. طراحی کف با انواع فعالیت های مکث و عبور، توقف ـ گذار، قلمروهای عمومی ـ خصوصی و احساس های تداوم وپیوستگی سرو کار دارد.
- از طریق پیوستگی و امتداد کف ها می توان اتصال و مفصل بندی جزء فضاها را تقویت نمود.
- تنوع فضایی از طریق اختلاف ارتفاعی کف ها و تشخص فضایی از طریق نمایش و ترکیب ویژگی های بافت ها، رنگ ها و جنس مصالح در کف، قابل حصول است.
فرهنگسرای نیاوران
دیوار در معیارهای طراحی خانه
- برای استفاده از توان دیوارها می باید در مورد هر گونه فضای باز، بسته و پوشیده دیوار را براساس خصلت دو رویه، با قابلیت تعریف و ترکیب کنندگی آن طراحی نمود.
- توان نهفته در عناصر پوششی، آنست که هم به عنوان بدنه تعریف کننده و هم به عنوان عنصر اتصال دهنده فضاها قابل طراحی هستند. دیوارها، در حد فاصل یک قاب عمودی تو خالی تا یک بدنه پر قابل طراحی هستند. در این حد فاصل، شرایط تعریف و اتصال فضاها پدیدار میشود.
- اتصال، تداوم و تسلسل فضاها از طریق تعبیه درگاه، در، پنجره و یا قاب های کوچکتر در درون دیوارها، در ایجاد بسط فضایی، بسط چشم اندازی و بسط نوری کاملا موثر است.
- چگونگی اتصال دیوارها با کف ها و سقف ها با دقت و خلاقیت می باید مورد امعان نظر و طراحی قرار گیرند.
- هنگامی که طراحی، اتصال سقف به دیوار را از حالت دو صفحه عمود بر هم خارج می کند و از انواع امکانات اتصال و برقراری ارتباط دیوار با سقف بهره می برد، باعث می شود که فضای محاط شده در درون دیوار و سقف تأثیرگذارتر شود .
- در مورد اتصال کف به دیوار نیز هنگامیکه این اتصال از حالت معمولی دو صفحه عمود بر هم خارج و نمایش های دیگر می یابد، حالت و کیفیت فضا را تحت تأثیر قرار می دهد .
اتود دیوار انعطاف پذیر به منظور افزایش توان تعریف و بسط فضایی، چشم اندازی و نوری جزءفضاهای خانه
سقف در معیارهای طراحی خانه
- سقف بر حسب اندازه و مقیاس و محل استقرار نسبت به قلمروهای عمومی و خصوصی نقش های متفاوت بر عهده دارد .
- ضروریست ارتفاع سقف در فضاهای مختلف تنوع داشته باشد و بدین منظور در شرایط استقرار واحدهای مسکونی بر استفاده از راه حل های طراحی سقف قلمرو عمومی خانه ها، با امکان ، روی یکدیگر گنجانیدن دو جزء فضا در ارتفاع یک فضا توصیه می شود.
- برای استفاده از توان سقف ها ، طراحی می باید بر خصلت دو رویه آنها یعنی بام / سقف تکیه کند .هر سقفی که رویه بیرونی آن به بام تبدیل می شود، میباید در تعریف فضای بام، مشارکت کند.
- به علاوه می باید تعریف خط آسمان نیز در طراحی توأمان سقف / بام وهمچنین فضای مستقل طراحی شده برای تأسیسات حرارتی و برودتی در نظر گرفته شود .بخشی از طراحی سقف / بام به چگونگی اتصال آن با دیوار پیرامون بنا وابسته است
بام سیز مجتمع مسکونی بام زعفرانیه | بام خانه های شوشتر نو
در
- در فقط یک سطح عمودی نیست .تقلیل در به یک سطح عمودی باعث کاهش کارایی فضا میشود. در می بایست از سطح به حجم تبدیل شود.
- در ایجاد حجم ، رعایت حریم های مورد نیاز فعالیت های ورود و خروج و مشایعت ، ضروری است. احترام قائل شدن برای فعالیت های ورود و خروج در خانه های معاصر جایگزین کردن الگوی « در-سطح» به الگوی « در-فضا» میباشد.
- طراحی فضا برای در می تواند در ایجاد تسلسل فضایی میان بیرون و درون خانه در جهت تفکیک قلمروهای عمومی تر و خصوصی تر موثر واقع شود.
- در ترکیب دیوار با قامت هر در، در نظر گرفتن حریم پیرامونی ضروریست. زیرا که هم از بیرون و هم از درون اطراف در می تواند از نقطه نظر طراحی مورد استفاده ، قرار گیرد.
- می باید نقش تعریف کننده در ، در هر فضا و توان ترکیب کننده آن به هنگام طراحی در نظر گرفته شود، می بایست معیار گذار از یک فضا به فضای دیگر و اتصال یافتن دو فضا مورد نظر قرار گیرد.
- می بایست بین دیوارهای مستقر در اطراف یک فضا و درهای مستقر در آن دیوارها، کلیه حریم های رفت وآمد مرتبط با درها محاسبه شده و در طراحی انعکاس فضایی پیدا کنند. به علاوه شیوه استقرار درها در دیوارها نیز خود می باید در طراحی در نظر گرفته شود.
حائری مازندرانی، محمدرضا (1395). خانه،فرهنگ، طبیعت در معماری ایران(چاپ دوم). تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.مقاله معیارهای خانه محمد مهدی شریفی فرد و علی امینی
