یخدان دوقلوی سیرجان 

مکان : کرمان – سیرجان 

قدمت : قاجاریه 

کاربری: رفاهی 

سبک : اصفهانی

سال ساخت این یخچال طبق کتیبه حک شده روی ان به سال 1274 بر میگردد و در مرکز قدیمی شهر سیرجان واقع است و از حیث تعداد یخچال بی نظیر است و ازطرفی برخلاف یزد بادگیری در آن مشاهده نمی شود. مخازن یخ این یخدان‌ها در عمق زمین با خاک‌برداری ایجاد و دورچینی شده‌اند. عمق مخزن یا چاله یخ‌ها، در حال حاضر از سطح فعلی حدود۷ متر ارتفاع دارد، اما عمق اولیه چاله‌ها بیشتر بوده و به حدود عرض دهنه مخزن می‌رسید. به مرور زمان که عملکرد یخچال‌ها از بین رفت، کف آن با آوار و زباله‌ها انباشته شد. قطر چاله‌های یخ بین حدودا ۸٫۵ تا ۹٫۵ متر متفاوت بود و برای جلوگیری از نفوذ رطوبت به داخل چاله‌ها جداره‌های آن را با آجر و پوشش عایق دور چینی کرده‌اند. مخازن یخ هر کدام دارای ۲ دهنه ورودی و خروجی به عرض۱۳۰ سانتی‌متر بودند که یخ حاصله از حوضچه‌های یخ در فصل سرد زمستان با نیروی انسانی خرد شده و به چاله‌های یخ منتقل می‌شد و هنگامی که مخزن یا چاله‌های یخ به حد اشباع می‌رسید، هر ۲ دهنه مخزن را مسدود می‌کردند تا با شروع فصل گرما که به آب خنک و یخ نیاز داشتند، مورد استفاده قرار گیرند. گفتنی است که دسترسی به کف چاله یا مخزن یخ با پیمودن یک پلکان که در دیوار دور چینی چاله یخ قرار داشت، امکان‌پذیر می‌شد. روی هر کدام از چاله‌های یخ یک گنبد عظیم مخروطی قرار گرفته که از مصالح خشت خام به ابعاد ۸×۲۸×۲۸ سانتی‌متر و ملات گل رس پوشیده شده و عایق بسیار خوبی در مقابل نور و گرمای گنبدهای مخروطی دارای نمای خارجی پلکانی هستند که برای دسترسی بهتر به راس گنبد چنین ساخته شده‌اند، اصطلاحا رک نامیده می‌شوند و حدودا دوازده و نیم متر ارتفاع دارند. این بنا از خشت خام و ملات گل ساخته شده است. خشت، آجر و ملات کاه گل که از جمله مصالح بومی منطقه است، در بنا با ضخامت زیادی استفاده شده و خود باعث ایجاد یک عایق حرارتی شده است، به‌طوری که از ورود هوای گرم خارج به داخل و خروج هوای سرد داخلی به خارج بنا جلوگیری می‌کند. اهالی سیرجان در فصل زمستان مخزن یخدان‌ها را از یخ پر کرده و با بستن درب‌ها و روزنه‌ها، در فصل تابستان از یخ آن استفاده می‌کردند

۱۰٫۵ متر در راس به حالت صندوقی شکل تبدیل شده است. این دیوار به خط مستقیم حدود ۱۰۰ متر طول دارد. در سمت جنوب غربی نیز دیوار سایه‌اندازی با همان حالت منحنی وجود داشته که امروزه از این دیوار سایه‌انداز اثری باقی نمانده است. در طرف غربی دیوار سایه‌انداز چنانچه در همه یخچال‌ها مرسوم بوده، حوضچه‌های یخی قرار داشت که معمولا به شکل چهار گوش با عمق کم (بین ۲۰ تا ۵۰ سانتی‌متر) و با ریختن آب در حوضچه‌ها لایه نازکی از یخ تشکیل و با وارد کردن مجدد آب در چند نوبت لایه قطوری از یخ شکل می‌گرفت، یخ‌ها توسط نیروی انسانی شکسته و به مخزن منتقل می‌شدند.