اگر می خواهید سازه ای داشته باشید که در برابر زلزله، باد و… مقاومت خوبی دارد؛ باید از انواع وال پست ها استفاده کنید. اینکه وال پست چیست و چه کاربردی دارد یا الزمات قانونی آن کدام اند؛ از جمله نکاتی هستند که باید قبل از اجرای آن بدانید. در ادامه این مقاله، شما را با هر آنچه درباره وال پست نیاز است بدانید آشنا می کنیم.
مفهوم کلی اجرای وال پست و انواع آن در ساختمان
وال پست (wall post) کلافی است که در طول های مشخص برای یکپارچه عمل نمودن دیوار بکار می رود و در مفهوم به معنای نگه دارنده دیوار و به ۲ صورت قائم و افقی می باشد که سبب درگیری دیوار با اسکلت و در نتیجه استحکام دیوار خواهد شد. به نحوی که دیوار میان قاب سازه ای در داخل صفحه آزادانه حرکت کند و نیروی حاصل از زلزله را به قاب اصلی وارد نکند و در حرکت خارج صفحه مانع حرکت دیوار می شود و در نتیجه موجب استحکام دیوار خواهد شد.
دو سر اين اجزای قائم ( که معمولا” نبشی 6 یا 5 انتخاب می شوند ) بايد به گونه ای مناسب در کف و سقف مهار گردند. لبه قائم تيغه ها نبايد آزاد باشد اين لبه ها بايد به يك تيغه ديگر يا يك ديوار عمود بر آن بوسیله بست U شکل ، يا يكی از اجزای سازه يا ستونكی كه به همين منظور از فولاد، بتن آرمه يا چوب تعبيه می شود، باید اتصال كافی داشته باشد. و اعضائ قائم در زمانی که دهانه شما بزرگ باشد از روی تیر طبقه پایین به زیر تیر طبقه بالا در دهانه جوش می شود .
استفاده از این محصولات مزایای بسیاری به همراه دارد. کشور ما روی گسل های بسیاری قرار گرفته که وال پست با تقسیم کردن فشار به بخش های مختلف دیوار، می تواند از ریزش دیوار پس از زلزله جلوگیری کند. البته این موضوع به معنی ترک نخوردن و آسیب ندیدن دیوار نیست. بلکه به معنی کاهش آسیب های وارده در اثر زلزله به دیوار شناخته می شود.
انواع وال پست (wall post)
وال پست می تواند فلزی یا بتن آرمه باشد. وال پست های فلزی معمولا بصورت پروفيل نبشی ، ناودانی و یا قوطی می باشد. این المان که معمولا به صورت یک تیر-ستون طراحی می گردد، در انتهای سالن های صنعتی و به طور کل فریم های با دهانه بالا که انتهای آن با دیوار پوشش می گردد، قرار می گیرد. ستونك می تواند از يك ناودانی حداقل نمره ۶ يا معادل آن از فولاد ، بتن آرمه يا چوب تشكيل شده باشد اگر طول تيغه پشت بند كمتر از ۱.۵ متر باشد ، از لبه آن می تواند آزاد باشد.
وظیفه (wall post) ها انتقال نیروهای حاصل از باد و زلزله از دیوار به فریم می باشد که موجب عدم تخریب دیوار می گردد. به طور عمومی اتصال آن در انتهای متصل به فریم به صورت لوبیایی جهت مراحل نصب و بر روی فونداسیون به صورت مفصل می باشد.
کاربردهای وال پست
کاربرد وال پست در موارد زیر جزو الزامات سازه ای می باشد؛
- دیوارهای با ارتفاع زیاد: در دیوارهایی که ارتفاع آن‌ها بیش از 3 متر است، برای افزایش پایداری و جلوگیری از لرزش دیوار در برابر باد، از وال پست استفاده می‌شود.
- دیوارهای با دهانه‌های بزرگ: در دیوارهایی که دارای دهانه‌های بزرگ مانند درب و پنجره هستند، برای جلوگیری از ترک خوردن یا ریزش دیوار در اطراف این دهانه‌ها، از وال پست استفاده می‌شود.
- مناطق با خطر زلزله بالا: در مناطقی که احتمال وقوع زلزله زیاد است، استفاده از وال پست برای مقاوم‌سازی دیوارها و حفظ جان ساکنین الزامی است.
مزایای استفاده از وال پست
مزایای استفاده از وال پست امروزه بر فعالان حوزه ساختمان در کشور پوشیده نبوده و همچنین برخی الزامات نیز از سوی نهادهای رسمی کشور همچون سازمان نظام مهندسی نیز وضع گردیده است. در اینجا به برخی مزایای استفاده از وال پست اشاره می کنیم؛
-
- افزایش پایداری و استحکام دیوارها: وال پست با مهار دیوارها در برابر بارهای جانبی، از لرزش، ترک خوردگی و ریزش آن‌ها جلوگیری می‌کند.
- کاهش خسارات ناشی از باد و زلزله: استفاده از وال پست در ساختمان‌ها، به طور قابل توجهی خسارات ناشی از باد و زلزله را به دیوارها و سازه کاهش می‌دهد.
- ایجاد ظاهری زیبا برای دیوارها: وال پست‌ها علاوه بر افزایش استحکام، می‌توانند به عنوان المانی دکوراتیو نیز در نمای دیوارها مورد استفاده قرار بگیرند.
عوامل مؤثر بر قیمت وال پست
- نوع وال پست: وال پست‌ها در دو دسته کلی قائم و افقی تولید می‌شوند که هر کدام با توجه به کاربرد و پیچیدگی ساخت، قیمت متفاوتی دارند.
- ضخامت: ضخامت وال پست رابطه مستقیمی با استحکام و قیمت آن دارد. به طور کلی، هرچه ضخامت ورق وال پست بیشتر باشد، وزن آهن مصرفی و در نتیجه قیمت آن نیز بالاتر خواهد بود.
- ابعاد: طول و عرض وال پست نیز بر قیمت آن تأثیرگذار است. وال پست‌های با طول و عرض بیشتر، به دلیل مصرف بیشتر فولاد، قیمت بالاتری دارند.
- جنس: جنس وال پست‌ها معمولاً از نوردهای فولادی یا مقاطع دارای روکش گالوانیزه است. وال پست‌های گالوانیزه به دلیل مقاومت بیشتر در برابر زنگ زدگی، قیمت بالاتری نسبت به وال پست‌های فولادی ساده دارند.
- نوسانات بازار آهن: قیمت آهن به عنوان ماده اولیه در تولید وال پست، دائماً در حال نوسان است. این نوسانات می‌توانند بر قیمت نهایی وال پست نیز تأثیر بگذارند.
قیمت وال پست در مقایسه با سایر آیتم های اجرای سازه عدد قابل توجهی نیست، هرچند که اجرای صحیح وال پست جزئیات زیادی همراه دارد که برای عملکرد صحیح سازه باید آن ها را رعایت نمود. تاثیر وال پست در افزایش ایمنی ساختمان و کمک به کاهش آسیب ها و ضررهای مالی و جانی در هنگام زلزله در کنار قیمت پایین اجرای آن منجر به رویکرد مثبت سازندگان و طراحان و استقبال از آن گردیده است.
نکته قابل توجه اینکه در آیین نامه های جدید از جمله ورژن چهارم آیین نامه ۲۸۰۰ نیز بر استفاده از این آیتم تاکید شده است.
قیمت اجرای وال پست به قیمت تمام شده متریال مورد استفاده برای آن و همچنین قیمت اجرای آن وابسته است. با توجه به این که معمولا از مقاطع فولادی در سازه ها استفاده می شود و معمولا اجزای تشکیل دهنده این وال پست نبشی و پلیت های فولادی است، متریال مورد استفاده در اکثر پروژه ها به همین موارد محدود می شود. قیمت این متریال نیز بر حسب کیلوگرم و به قیمت روز محاسبه می شود.
در خصوص قیمت اجرای وال پست نیز با توجه به فرآیند اجرای آن معمولا مقرون به صرفه است. بنابراین عامل مهم تعیین کننده قیمت، معمولاً متریال مصرفی می باشد که با توجه به پایین بودن سایز نبشی مورد استفاده و وزن پایین معمولا هزینه تمام شده بسیار پایین است.
ضوابط اجرایی
ضوابط اجرای وال پست با توجه به قوانین و مقررات اجرایی معین، شامل موارد زیر است:
1- زمانی که طول دیوار بیشتر از ۶ متر باشد، به اجرای وال پست نیاز است. در برخی موارد این اندازه ۵ متر نیز ذکر شده است.
2- در صورتی که طول دیوار ۴۰ برابر ضخامت دیوار باشد، نیاز به ساخت وال پست ضروری است.
3- آن چه که در آیین نامه اجرایی ساختمان در مورد وال پست افقی بیان شده است، اجرای آن برای دیوار بیش از ۳.۵ متر در نظر گرفته می‌شود.
اشتباهات معمول در اجرای وال پست
در بعضی موارد پیمانکار اجرای وال پست را طبق نظر خود اعمال می‌کند، این امر به جهت کاهش هزینه‌های احتمالی ساخت و ساز انجام می‌شود.
- از جمله اشتباهات رایجی که در این مرحله و توسط پیمانکار صورت می‌گیرد، استفاده از میلگرد به جای نبشی در اجرای کلاف‌های افقی است؛
- عدم اجرای پشت به پشت نبشی‌های افقی و عمودی که عدم رعایت این مورد باعث می‌شود دیوار در داخل نبشی‌ها و فقط در یک سمت، اجرا شود؛
شرکت‌های مقاوم‌سازی ساخت‌وسازها، به‌طور دقیق و برنامه‌ریزی شده پیگیری‌های لازم مربوط به مقاوم‌سازی بناها را برای کوچک‌ترین اشتباه و یا بی‌دقتی پیش آمده در مسائل بر عهده دارند.
این نوع شرکت‌ها از طریق مشاورانی و با کسب اطلاعات و فناوری‌ها در زمینه‌های مختلف، زمینه ایمنی و مقاومت را تا حد قابل انتظاری افزایش می‌دهند؛
در طی چند سال اخیر، شرکت‌های مقاوم‌سازی با عملیات اجرایی قوی ثابت کرده‌اند که ساختمان‌ها از مقاومت زیادی برخوردار هستند و با عملکرد بهینه می‌توان تخریب و آسیب‌های کمتری به بار آورد. این کار با آزمایش‌های مکرر و از طریق مهندسان مشاور شرکت‌های مقاوم‌سازی صورت گرفته است.
نکته‌های مهم اجرایی
در ساختمان‌هایی که اسکلت دارند، اجرای وال پست معمولاً از مصالح فولادی و پروفیل‌های نبشی، قوطی و ناودانی ساخته می‌شود. عملکرد وال پستی که از نبشی ساخته شده است، در انتقال بار جانبی و یکپارچگی دیوار بهتر از نوع ساخته شده با قوطی است.
اگر پروفیل وال پست دستگاه مشاور، دوبل نبشی باشد، دهانه آن در زمان ساخت باید 1 سانتی متر از ضخامت دیوار بیشتر باشد تا تیغه به درستی در آن قرار گیرد. در وال پست قائم، باید در فاصله‌های یک متر به یک متر با استفاده از میلگرد آجدار نمره 10، شاخک‌هایی را به نبشی یا قوطی جوش داد تا گیرداری موردنیاز تیغه و وال پست تأمین شود و دیوار در زمان وارد شدن بارهای جانبی یکدستی و همبستگی خود را حفظ کند.
وال پست‌ها به‌طور معمول در سازه‌های فولادی و بتنی کاربرد دارند؛ اما با توجه به اهمیت بالای نگهدارنده‌ها در ساختمان‌سازی، در ایران استفاده از وال پست رایج نیست. به این دلیل که از طرف مجریان طرح ساختمان‌سازی مورد توجه نبوده و دارای نقاط ضعف‌هایی است.
از نظر شکل دو نوع وال پست عمود و وال پست افقی وجود دارد. این وال پست‌ها سبب درگیری دیوار با اسکلت سازه و در نتیجه استحکام دیوار می‌شوند؛ اما از نظر مصالح، دو نوع وال پست فلزی و بتنی وجود دارد.
در سازه های با مصالح بنایی از وال پست نوع بتنی و در ساختمان های دارای اسکلت از نوع فلزی، استفاده می کنند.
به طور کلی استفاده از وال پست نیازمند رعایت قوانین و ضوابط اصولی مربوط به ساختمان سازی و همچنین رعایت نکات ضروری و مهم در حین اجرای آن است که این امر توسط طراحان و مهندسان مشاور امکان پذیر و قابل اجرا است.
