راهنمای انتخاب اسکلت فلزی و بتنی
اجرای اسکلت فلزی و بتنی روش هایی پرکاربرد و رایج در ساختمان سازی هستند که هر کدام روش اجرای جداگانه، مزایا و معایب خود را دارد. هر دو روش هم اگر به درستی و با توجه به روش های صحیح اجرا شوند ساختمان های خوب و مستحکمی ایجاد میکنند. البته انتخاب اینکه برای ساختمان اسکلت فلزی یا بتنی مناسبتر است به شرایط زیادی مثل آب وهوا، میزان بودجه، نوع طرح، تعداد طبقات، هزینه مصالح و قیمت آهن آالت ، عوامل فنی سازه، درخواست کارفرما و کیفیت اجرا بستگی دارد. مهندسین با بررسی موارد فوق اقدام به انتخاب اسکلت متناسب برای ساختمان میکنند زیرا در غیر اینصورت سازه با مشکلات فنی زیادی مواجه میشود. در ادامه دو اسکلت فلزی و بتنی به همراه نکات اجرایی آنها آمده است تا انتخاب نوع اسکلت آسان تر شود.
ساختمان فلزی چیست؟
اسکلت فلزی که به آن اسکلت فولادی یا سازه فولادی نیز گفته میشود متشکل از اعضای باربر، ورقهای فلزی و پروفیل های فولادی است که در کارخانه به صورت پیش ساخته آماده شده و به دلیل داشتن تکامل بالا معمولا رفتار مطلوبی در ساختمان از خود نشان میدهند. مهمترین بخش اسکلت فلزی اتصالات آن است که برای ساخت اعضای مرکب سازه مورد استفاده قرار میگیرند. اعضای مرکب از پروفیل های فلزی و ورق ها ساخته میشوند و برای متصل کردن آنها از اتصالاتی همچون پیچ و مهره، جوشکاری یا پرچ استفاده میکنند. از میان این سه اتصالات، اتصالات پرچی تقریبا در تمام جهان منسوخ و غیرقابل استفاده است.
نکات اجرایی ساختمان فلزی
● مرحله پی ریزی ساختمان فلزی مثل ساختمان بتنی انجام میگیرد با این تفاوت که میخ های بولت باید در محل مورد نظر قرار گیرند تا بعد از اتمام فونداسیون صفحه ستون روی آنها قرار گیرد.
● صفحه ستون باید به صورت تراز و در یک خط قرار گیرد و ابن کار باید توسط متخصص و استادکار انجام شود. این کار معمولا با ریسمان کشی صورت میگیرد.
● بعد از کارگذاری بیس پلیت یا همان صفحه ستون، حتما باید زیر آن هواگیری شود. این کار با ریختن بتن شل در زیر صفحات انجام میگیرد. در برخی موارد با ایجاد سوراخی در بیس پلیت عملیات ریختن بتن و هواگیری صورت میگیرد.
● بعد از ریختن بتن زیر صفحات ستون باید از محکم کردن پیچ ها اطمینان حاصل شود زیرا بعداز محکم کردن پیچ ها تمام هوای اضافی خارج میشود و زیر ستون ها به تراکم کافی میرسد.
● برای سرعت بخشیدن به عملیات مهار تیرآهن ستون، باید قبل از فرود دادن ستون ها یک نبشی و یک ورق اتصال به صفحه ستون جوش داده شود تا بلافاصله بعد از گذاشتن ستون ها عملیات جوشکاری اجرا شود.
● تمام مقاطع فولادی مورد نیاز ساخت اسکلت فلزی باید از مرکزآهن معتبر خریداری شوند در غیر این صورت امکان خرید مصالح درجه دو یا سه به جای مصالح درجه یک وجود خواهد داشت.
ساختمان بتنی چیست؟
ساختمان بتنی ساختمانی است که همه اجزای اصلی آن از بتن مسلح ساخته شده باشند. اجزای اسکلت بتنی هم به صورت پیش ساخته و هم در محل ساخته میشوند. در ساختمان بتنی فونداسیون، ستونها، شاه تیرها، دیوارهای برشی، تیرهای فرعی، پله و سقف همگی از بتن مسلح تولید میشوند. در اسکلت فلزی تمام اعضای باربر فشاری از جنس بتن مسلح هستند. در ساخت بتن مسلح از میلگرد آجدار استفاده میشود تا استحکام بتن چندین برابر شود.
نکات اجرای ساختمان بتنی
● از خاک های نباتی نباید برای خاکریزی استفاده کرد و تراکم خاک باید حدود 15 الی 20 سانتیمتر باشد. اگر تراکم خاک کافی نبود میبایست با استفاده از آب و غلتک آن را متراکم کرد.
● خاکریزی فقط جهت محوطه سازی است و زیر فونداسیون به هیچ وجه نباید خاکریزی انجام گیرد.
● در محل بتن ریزی نباید خاک و آجر در تماس با بتن تازه قرار بگیرند زیرا آب آن را جذب کرده و
جلوی عمل آوری صحیح آن را میگیرند.
● از آنجا که خاموت ها اهمیت ویژه ای در بتن دارند اجرای آنها باید با دقت بسیار بالا انجام گیرد. خاموت میتواند نیروی برشی را تحمل کند و با محصور کردن هسته بتن مقاومت آن را افزایش
دهد.
● خاموت ها در ستون باید با هم 135 درجه اجرا شود که برخی به دلیل سختی کار آن را اجرا نمی کنند.
● در ستون های طبقه آخر و برای مهار خاموتها، میلگرد های طولی باید با خم نود درجه اجرا شوند.
● قالب هایی که برای بتن قرار گذاشته می شوند باید کاملا تمیز و روغن کاری شده باشند ضمن اینکه بین قالب و بتن میبایست از اسپیسر مناسب استفاده کرد تا آرماتورهای بتن به قالب نچسبند.
● قالب های باید به خوبی درزگیری شده باشند تا از هدر رفتن شیره بتن جلوگیری شود.
● فاصله و ارتفاع مناسب در حین بتن ریزی باید رعایت شود زیرا سقوط بتن از ارتفاع زیاد موجب جدا شدن سنگدانه های آن میگردد. از این جهت بتن ریزی زیر و روی ستونها باید در دو مرحله انجام پذیرد.
● بتن باید به طور کامل متراکم باشد زیرا بتن غیر متراکم زودتر ترک میخورد، آرماتورها به آن درست نمیچسبند، نفوذپذیری بتن بیشتر میشود و مقاومت بتن به دلیل وجود هوا در آن کاهش می یابد.
ساختمان فلزی بهتر است یا بتنی؟
پاسخ این سوال کمی دشوار است. با توجه به اینکه هر کدام از ساختمان ها مزایا و معایب خود را دارند
میتوان گفت که هر دو ساختمان به یک اندازه میتوانند خوب یا بد باشند. مثال استفاده از سازه بتنی در
مناطق با خاک سست یا زلزله خیز توصیه نمیشود و میتواند خطرآفرین هم باشد. یا اینکه سازه های فلزی
در مناطق مرطوب و شرجی به دلیل احتمال خوردگی مقاطع فولادی توصیه نمیشود. بنابراین باید ساختمان با هر اسکلتی بنا به شرایط محیطی و بنا به نوع کاربری آن انتخاب شود. ضمن اینکه اجرای صحیح اسکلت بر بهره وری هرچه بهتر سازه و ایمنی و طول عمر آن تاثیر مثبت میگذارد.
جمع بندی
به طورکلی ساختمان یا اسکلت فلزی دارد یا بتنی. اما در حالت هایی هم ساختمان هایی ساخته میشوند که ترکیبی از بتن و فولاد هستند که این اتفاق برای ساختمان های به خصوصی می افتد. در سازه های فلزی به مصالحی همچون انواع تیرآهن، صفحه های فولادی، پروفیل های فولادی، انواع اتصالات فولادی و غیره نیاز است. درحالیکه در سازه های بتنی فقط به بتن و آرماتور نیاز خواهد بود. مهم ترین فاکتوری که برای ساخت یک سازه محکم فلزی یا بتنی باید به آن توجه شود خرید مصالح باکیفیت است؛ در غیر اینصورت ساختمان حتی با اجرای صحیح هم ایمنی و استحکام کمتری خواهد داشت.
