ضوابط طراحی و مناسب سازی ساختمانهای مسکونی برای افراد دارای معلولیت
عمده ترین هدف از ارائه ضوابط طراحی مسکن به وجود آوردن شرایط استقلال فردی شخص دارای معلولیت در محیط مسکونی و ایجاد زمینه برای قرار دادن افراد دارای معلولیت در کنار خانواده به عنوان یک عضو فعال از طریق به کار گرفتن تمهیدات معماری است.
شرایط عمومی
در مجتمع های مسکونی حداقل ۵ درصد واحدهای مسکونی باید قابل استفاده برای افراد دارای معلولیت طراحی شده باشد همچنین در مجتمع های مسکونی ساخته شده با اعتبارات کامل دولتی که کمتر از ۲۰ واحد مسکونی دارند حداقل یک واحد قابل دسترس برای افراد دارای معلولیت باشد. در ساختمانهای مسکونی که بر طبق ضوابط شهرداری محل میباید دارای آسانسور باشد، آسانسور و فضاهای عمومی بنا باید قابل دسترس برای افراد دارای معلولیت باشد همچنین سطح همکف و مشاعات باید برای افراد دارای معلولیت دسترس پذیر باشد.
مسکن قابل دسترس
در واحد مسکونی قابل دسترس باید ضوابط زیر رعایت شده باشد:
ورودی واحد مسکونی باید برای استفاده همگان قابل دسترس باشد و پیاده رو منتهی به ورودی قابل دسترس باید با نشانگر های لمسی برای افراد با محدودیت بینایی مشخص شود.
راهرو واحد مسکونی باید حداقل عرض 140 سانتیمتر و فضای چرخش آزاد با قطر حداقل 150 سانتیمتر در گوشه ها وجود داشته باشد.
در مجاورت راه پله واحد مسکونی در فضای داخل باید رمپ سراسری و یا آسانسور وجودداشته باشد، پلکان مستقیم برای استفاده افراد با محدودیت های حرکتی مناسب تر است.
تمام پله های در یک مسیر باید دارای ارتفاع و عمق یکسان باشند. پله باید از جنس سخت، ثابت و غیرلغزنده باشد و حداقل عرض 120 سانتیمتر و حداکثر ارتفاع 17 سانتیمتر با عرض کف پله 30 سانتیمتر را داشته باشد.
پارکینگ
برای هر واحد مسکونی قابل دسترس باید حداقل یک واحد پارکینگ قابل استفاده برای افراد دارای معلولیت با مشخصات ذیل در نظر گرفته شود:
مسیر پیاده قابل دسترس از محوطه پارکینگ تا ورودی واحد مسکونی باید واضح، خوانا، پیوسته و بدون مانع باشد، حداقل عرض مفید پیاده رو نیز 125 سانتیمتر باشد. همچنین به منظور عبور دو صندلی چرخدار از کنار یکدیگر در یک پیاده رو پرتردد، عرض آن باید حداقل 180 سانتیمتر باشد.
ابعاد و شرایط دسترسی پارکینگ باید مطابق جدول زیر باشد.
اتاق ها
حداقل عرض مسیر تردد در فضاهای داخلی واحدمسکونی دسترس پذیر باید 90 سانتیمتر باشد. ورودی فضاهای زندگی ،غذاخوری، خواب و ایوان در واحد مسکونی دسترس پذیر باید دارای فضای آزاد به قطر حداقل ۱۵۰ سانتیمتر جهت چرخش، عبور و استفاده از وسایل باشد. برای استفاده از تجهیزات ثابت در اتاقها باید فضای آزاد کف به ابعاد حداقل ۷۵×۱۲۰ سانتی متر فراهم شود پیش بینی فضای آزاد به عرض حداقل ۹۰ سانتیمتر در اتاق خواب و در اطراف تختخواب برای انجام امورات ضروری است. در جلوی کمد باید فضای آزاد به ابعاد حداقل ۷۵×۱۲۰ سانتی متر در نظر گرفته شود.
قفسه های کمد دسترس پذیر باید در ارتفاع حداقل ٤٠ و حداكثر ۱۲۰ سانتی متر از کف قرار گیرند و حداكثر ارتفاع قابل دسترس میله رخت آویز در کمد ١٤٠ سانتی متر باشد استفاده از میله های رخت آویز با قابلیت تنظیم ارتفاع توصیه میشود.
آشپزخانه
فضای آزاد کف به قطر حداقل ۱۵۰ سانتی متر باید به گونه ای طراحی شود که تمام وسایل ضروری آشپزخانه (اجاق، یخچال، ظرفشویی و …) برای شخص با صندلی چرخدار از روبرو و یا از پهلو قابل دسترس باشد.
در مجاورت وسایل ضروری آشپزخانه باید فضای آزاد به قطر حداقل ۱۵۰ سانتی متر جهت چرخش ۱۸۰ درجه ای عبور و استفاده از وسایل باشد.
حداقل سطح کار آزاد با عرض حداقل ۷۵ سانتی متر و ارتفاع بین ۷۵ تا ۸۵ سانتی متر، با فضای آزاد برای قرارگیری پا به عمق ٤٠ سانتی متر و ارتفاع ٦٥ تا ٧٠ سانتی متر در زیر آن باید در نظر گرفته شود.
حداكثر ارتفاع پایین ترین طبقه قفسه های فوقانی ۱۲۰ سانتیمتر و قفسه های پایینی 80سانتی متر باشد.
ارتفاع سینک ظرفشویی باید ۷۰ تا ۸۵ سانتیمتر بوده و زیر آن باید فضای آزاد برای قرارگیری پا به ارتفاع ٦٥ تا ۷۰ سانتیمتر از کف و به عمق ٤٠ سانتیمتر در نظر گرفته شود. زير ظرف شوها نباید سطوح نوک تیز و ساینده وجود داشته باشد. لوله آب گرم و لوله تخلیه آن در زیر ظرفشو باید با پوشش عایق پیش بینی شود.
شیر ظرفشویی باید با یک دست قابل دسترسی و استفاده باشد و به راحتی عمل کند، توصیه میشود قفسه های آشپزخانه قابل جابجایی و برداشتن باشند تا به آسانی با نیازهای فرد دارای معلولیت قابل تطبیق باشند. دستگیره های کابینت ها باید قابل دسترسی و استفاده آسان برای افراد دارای معلولیت باشند.
انباری
فضای آزاد کف به ابعاد ۷۵×۱۲۰ سانتی متر باید به گونه ای طراحی شود که کلیه قسمتهای انباری برای فرد با صندلی چرخدار از روبرو یا از پهلو قابل دسترس باشد. حداکثر ارتفاع دستیابی از روبرو به وسایل داخل انباری باید بین ٤٠ تا ١٢٠ سانتی متر و از پهلو بین ۲۵ تا ۱۳۵ سانتیمتر باشد.
