گابریل گورکیان از خانواده ای ارمنی متولد ۲۱ نوامبر ۱۹۰۰ میلادی (۳۰ آبان ۱۲۷۹) در شهر استانبول (کنستانتینوپل) كشور تركیه، درگذشته ۲۹ اکتبر ۱۹۷۰ در آنتیب كشور فرانسه است. در همان سال (۱۹۰۰) نیز خانوادهٔ وی به ایران مهاجرت کرد. وی نه تنها در ایران بلکه در اروپا و ایالات متحده آمریکا نیز معمار شناخته شده ای بود. ایشان از پایه‌گذاران معماری نوین در ایران بود. گورکیان دانش‌آموختهٔ دانشگاه معماری و هنرهای کاربردی وین بود. او ساختمان‌ها، فضای داخلی و باغ‌های گوناگونی را طراحی کرده است و در دانشگاه ایلینوی به آموزش معماری پرداخته بود. او در اروپا، ایران و ایالات متحده آمریکا کار کرده است.
وی پس از طی تحصیلات ابتدایی در تهران، در سن ۱۰ سالگی برای ادامهٔ تحصیل به وین فرستاده شد و پس از چندی وارد مدرسهٔ معماری آکادمی هنرهای کاربردی وین شد. در آن هنگام اتریش یکی از مراکز فعال نوآوری در معماری بود و طبعاً جریانات هنری یادشده و آشنایی با معماران پیشرو تأثیر زیادبی بر او بجا گذاشتند. گورکیان پس از فارغ‌التحصیلی در سال ۱۳۰۱ (۱۹۲۲) و مسافرت به چند کشور اروپایی، در پاریس اقامت گزید و به حرفهٔ معماری پرداخت. وی به زودی جزء سرشناسان هنری درآمد به نحوی که از سال ۱۳۰۲ (۱۹۲۳) منتقدان نام او را همراه با معروف‌ترین معماران مانند لوکوربزیه و با ذکر عباراتی همچون «پیشگامان هنر معماری مدرن» آوردند.
در سال ۱۹۲۳ تعدادی از آثار گورکیان در سالن پاییزه پاریس در کنار آثار معمارانی با شهرت جهانی مانند لکوربوزیه به نمایش درآمد. وی همچنین در دوره‌های مختلف «کنگرهٔ بین‌المللی معماری مدرن CIAM که از سال ۱۳۰۷ (۱۹۲۸) به‌طور سالانه تشکیل می‌شد و قطعاً مهم‌ترین و بنام‌ترین همایش معماران سدهٔ بیستم بود، شرکت فعالانه داشت به طوری که در نخستین کنگره سمت دبیری جلسات برعهده او بود. گورکیان در سال ۱۳۱۲ (۱۹۳۳) به ایران بازگشت و طی ۴ سال اقامت در تهران، علاوه بر ریاست دفتر معماری شهرداری تهران، پس از سال ۱۳۱۶ گابریل گورکیان مدتی در انگلستان و پس از آن در فرانسه اقامت و فعالیت داشت. در سال ۱۳۲۲ (۱۹۴۴) به آمریکا رفت و علاوه بر طراحی معماری در دانشگاه ایلینوی به تدریس پرداخت.
وی در سال ۱۳۴۹ درگذشت.
دربارهٔ آثار او چندین کتاب در کشورهای اروپایی و آمریکا منتشر شده‌اند.
سمت ها
ریاست دفتر معماری شهرداری تهران از ۱۳۱۲ خورشیدی به مدت چهار سال
دبیری همایش بین‌المللی معماری مدرن (CIAM)
تدریس در دانشگاه ایلینوی آمریکا
آثار معمار در ایران
– ساختمان شماره ۷ وزارت امور خارجه (کاخ شهربانی پیشین)
– طرح ساختمان وزارت صنایع طرح باشگاه افسران (که پس از رفتن وی با نظارت وارطان هوانسیان به اتمام رسید)
– آمفی تئاتر مدرسهٔ نظام
– طرح ساختمان وزارت امورخارجه
– ویلای آقای پناهی
– ویلای آقای سیاسی
– ویلای آقای خسروانی
– ویلای آقای نظام مافی
– ویلای آقای ملک اصلانی
– ویلای آقای فیروز
– طرح کاخ دادگستری تهران (در رابطه با انتصاب اين پروژه به معمار، ترديد و شبهه وجود دارد!)
آثار معمار در خارج از كشور
– باغ كوبیست، فرانسه
– خانه های شماره ۶۷ و ۶۸، اتریش
تحریریه گروه معماری هورنو
منبع:سایت معماران ایرانی
