گرافیک محیطی اعم از محیط های باز و بسته، عرصه های گوناگون را در بر میگیرد، که در هر دوی این ها، نقش عمده آن (اطلاع رسانی) می باشد. محیط های بسته شامل فضاهای داخلی کلیه ساختمان های اداری و تجاری، مترو و همچنین نمایشگاه ها و فروشگاه ها می باشد که در آنها با استفاده از اشکال و حروف و انواع تابلو، اطلاعات لازم به مراجعه کننده گان داده می شود.

در محیط های باز نیز همچون پارک ها، خیابان ها و معابر شهر و اساساً کلیه فضاهای باز واقع در شهرها و محیط زندگی انسان، که طراحی هایی شامل: علائم راهنمایی و هشدار دهنده داخل پارکها، تابلوهای سر در فروشگاه ها، طراحی ویترین های مغازه ها، علائم راهنمایی و رانندگی در سطح شهر، تابلوهای نام خیابان ها و کوچه ها، باجه های مختلف خدماتی از قبیل تلفن، پست و…، در محدوده گرافیک محیطی قرار دارند. گرافیک محیطی نقش مهمی را نیز در تبلیغات ایفا میکند، از جمله در تبلیغات تجاری و تبلیغات فرهنگی. امروزه در سراسر دنیا واژه تبلیغات فرهنگی معانی خاصی پیدا کرده و آن هم بر اساس تعریف فرهنگ و تبلیغ از دید آن جامعه خاص است. در کشور ما نیز این تبلیغ حول محورهای خاصی دور میزند که مربوط به باورها و دیده ها و فرهنگ جامعه ماست و در اینجاست که دوباره صحبت از هنر به میان خواهد آمد، هنری که باید خادم جامعه باشد و اندیشه ها و آرمان های والای بشری را که سبب رشد انسان می شوند، جاودان و ماندنی کند به گونه ای که بر همه اقشار جامعه تأثیرگذار گردد. هنرهای تجسمی، تجلیات عالی زبان بصری هستند و بنابراین ابزارهایی آموزشی اند که قیمتی بر آنها متصور نیست.

اکنون وظیفه گرافیک محیطی این است که از نظر اجتماعی پیام مفیدی برساند و چشم را به واسطه ذهن جلب کند. که در نتیجه نظم لازم را برای دیدن آن سوی سطوح قابل رویت برای ذهن و در شناخت ارزش های لازم برای یک زندگی کامل و لذت بردن از آن راهنمایی کند. رشد گرافیک محیطی به چند عامل وابسته است. از جمله رشد کیفی فکری مدیریت ها و وجود طراحانی با خلاقیت های بالا. البته این رشد تنها به گرافیک بر نمیگردد، بلکه به مجموعه عواملی منتهی می شود که ساختارهای اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نیز در آن رشد یافته باشند. در گرافیک محیطی ابزارها و عوامل مختلفی برای ارائه اطلاعات وجود ندارد. که از هر کدام برای بیان نوعی خاص از ایجاد ارتباط میتوان استفاده کرد. مثلا بالون ها و تبلیغات روی وسایل نقلیه مربوط به گروه ایجاد ارتباط توسط سوژه های متحرک می باشند. همچنین بیلبورد ها باید در مکان هایی مورد استفاده قرار گیرند که فضای اطراف آنها وسیع باشد. مانند بزرگراه ها که اغلب مخاطب با سرعت بیشتری از مقابل آن میگذرد و باید به گونه ای باشد که به سرعت بتواند ارتباط لازم را برقرار کند. نسبت میزان ارتفاع نصب بیلبورد با طول و عرض آن نیز از نکته های حائز اهمیت است و باید به طور دقیق محاسبه شود.

با آنچه در خصوص آشنایی با گرافیک محیطی و اهمیت و نقش آن در جامعه های شهری گفته شد، به اختصار شرحی پیرامون اهمیت حضور گرافیک محیطی در روابط عمومی بیان می شود. از آنجا که هدف روابط عمومی جلب مشارکت و همراهی افکار عمومی در زمینه های مختلف است و همچنین واحدی است که ارتباط کارکنان با مسئولان و نیز مسئولان با مردم را برقرار می کند، باید این رسالت خود را با استفاده از روش های ویژه به خوبی انجام دهد. گرافیک محیطی یکی از مواردی است که میتوان با شناخت و بکارگیری اصولی آن در روابط عمومی ها، برقراری ارتباطات یاد شده را گسترش داد. امر تبلیغ نیز در روابط عمومی نقش مهمی را ایفا میکند. تبلیغ به معنای تغییر افکار و اندیشه برای آنچه تبلیغ می شود است. بهترین و گویا ترین زبان برای این منظور، هنر گرافیک است. چرا که هنر گرافیک آینه شفافی از مسایل جاری و فرهنگی است و تمام لحظه ها و زیر و بم های روحی و فکری جامعه را ثبت و منعکس می کند. بنابراین، هنر گرافیک در روابط عمومی اهمیت خاص خود را می یابد.

گرافیک محیطی نیز بخشی از این هنر است: یعنی آنجا که مسئله ارسال پیام و دادن اطلاعات لازم به مخاطب در محیط کاری پیش می آید، گرافیک محیطی قدم به عرصه می گذارد و نقش خود را ایفا می کند. برای مثال یک سازمان یا وزارت خانه را در نظر می گیریم که روزانه تعداد زیادی از افراد جامعه، آن هم با فرهنگ ها و نگرش های متفاوت اجتماعی، به خاطر نیازی که دارند به آنجا مراجعه می کنند. در ابتدای ورود، گرافیک محیطی موجود باید به نوعی طراحی شده باشد که فرد برای رسیدن به قسمتی که لازم است به آنجا مراجعه کند، دچار مشکل و سرگردانی نشود. و با دیدن تابلوهای مخصوص راهنما به راحتی به محل مورد نظر برسد. بنابر آنچه بیان شد، اولین اهمیتی که برای گرافیک محیطی قائل می شویم، همان برقراری ارتباط برای راهنمایی و اطلاع رسانی به مخاطب است. و در دومین نقش خود، وظیفه زیباسازی محیط را برعهده میگیرد. زیرا انسان به طور ناخودآگاه خواهان زیبایی و توازن و تعادل و آراستگی است و از زشتی ها و ناهنجاری ها دوری می جوید.

حضور در محیطی که همه عنصرهای آن به طور صحیح در جای خود قرار گرفته باشد و رنگ ها در هماهنگی و تضاد، هر کدام به وظیفه خود به درستی عمل کنند، برای هر انسانی، به راستی لذت بخش است. و روح خسته از کشاکش و مسائل روزمره زندگی او را به آرامش دعوت می کند. ارتباطات عصر حاضر فرم های مختلفی را در بر می گیرد، از ماهواره ها گرفته تا ساعت های مچی، اما علوم جدید نتوانسته اند جانشین فرم های قدیمی ارتباطات از قبیل نوشته ها و علایم بشوند… .به هر صورت با توجه به اینکه جامعه به سرعت پیچیده می شود، علایم نیز به همان صورت پیشرفت می کنند به طوری که وجود علائم زیاد، نوعی آلودگی تصویری را به وجود آورده است. و امروزه ما سعی در گریز از آشفتگی های بصری داریم.

طراحی گرافیک محیطی نه به تنهایی هنر است نه به تنهایی علم، بلکه شامل هر دو وجه است. طراحی باید مخلوطی از تأثیرات خلاقانه موثر باشد به صورت بررسی منطقی و تکنیک و اینکه چگونه کار باید انجام شود. نتیجه چنین ترکیبی باعث به وجود آمدن علائمی می شود که به طور موثر با مردم ارتباط برقرار می کند. در گرافیک محیطی سعی می شود با اتکا و با استفاده از تجربه های خلاق هنری شرایط مناسبی برای زندگی انسان معاصر به وجود آید. در گرافیک محیطی پیوند انسان با محیط تصحیح شده، نکات غیر ضروری و نادرست آن حذف و نکات ضروری آن مورد تأکید قرار گرفته و برجسته می شود. در گرافیک محیطی اطلاع رسانی، ساده سازی و دریافت شدنی، بودن ارتباطات انسان و زیبایی شناسی جدید و مناسب مورد توجه قرار می گیرد. بخشی از عرصه های گرافیک محیطی به شرح زیر است:

گرافیک فضای باز

الف – نمای معماری (مواد، رنگ، ابعاد، طرح و …)

ب – باجه ها (ایستگاه اتوبوس، بلیت، تلفن، روزنامه، پلیس و …)

ج – آب نماها

د – حجم های گرافیکی

ه – نورآرایی

د – تبلیغ (دیواری، بنرها و وسایل نقلیه، شیوه های دیگر)

گرافیک محیطی فضای بسته

در گرافیک محیطی فضای بسته هم میتوان آن را به طور جداگانه اطلاع رسانی کرد که در مجموع می توان از دسته های زیر یاد کرد:

الف- ویترین ها

ب- غرفه ها و فضاهای نمایشگاهی

ج- محیط های اداری و آموزشی

د- محیط خانگی

گرافیک محیطی علمی است که در آن چگونگی استفاده از فرم ها، رنگ ها، نقش ها و تصاویر گوناگون به شکل ماهرانه، اصولی و برنامه ریزی شده در جهت بهتر ساختن و ساده شدن روابط، ارتباطات، ترافیک و همچنین کامل تر ساختن زیبایی محیط عمومی مطرح شده و مورد بررسی قرار گرفته است.

گرافیک محیطی و تأثیر آن بر جامعه

زمانی که یک ساختار گرافیکی در ارتباط مستقیم با اقشار مختلف یک جامعه شهری باشد و هدف آن ایجاد یک فضای زندگی مساعد و دلپذیر و هماهنگ ساختن با سن و فرهنگ و خلق و خوی افراد آن جامعه، از آن به عنوان گرافیک محیطی یاد می شود. بدیهی است در صورتی که تدابیر مقتضی از طرف اداره کنندگان در زمینه های مختلف در طراحی مناسب و اصولی عناصر تشکیل دهنده گرافیک محیطی صورت نگیرد، محیط زیست و زندگی شهروندان به صورت مکانی غیرقابل تحمل و متشنج درخواهد آمد. عوامل معینی چون جغرافیای محیط، آب و هوا، نور خورشید، میزان بارندگی، نوسان حرارتی، پوشش گیاهی و… به عنوان بخش های طبیعی و زیست محیطی و مجموعه عواملی چون نوع معماری و مواد و مصالح، فضاهای آمد و شد، میزان تردد و… به عنوان بخش های ساخته شده ناشی از حضور انسان عواملی است که طراح در جریان کار خود باید آنها را بشناسد و مورد توجه قرار دهد.

تحریریه گروه معماری هورنو

منبع : arel.ir