خانه دخانچی

خانه دخانچی مربوط به دوره قاجار است و در شیراز، پشت بازار وکیل، کوچه توتونچیان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۶ آذر ۱۳۷۶ با شمارهٔ ثبت ۱۹۴۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

خانه دخانچی در یکی از محلات قدیم شیراز در بافت تاریخی به نام محله درب شاهزاده واقع شده است. این خانه درکوچه توتونچیان، پشت بازار وکیل قرار دارد و از آثار دوره قاجار است. صاحب اصلی خانه آقای مرحوم دخانچی بوده که خانه پس از مرگ او به ورثه انتقال یافته و مالکیت فعلی آن خانه خصوصی و اشتراکی است. این خانه به شماره 1947 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

ویژگ یهای معماری و تزیینات خانه دخانچی

مصالح به کاررفته در ساخت بنا آجر و گچ است که روی آن با آجرکاری و کاشی کاری پوشیده شده است. خانه دارای حیاط مرکزی است و فضاهای داخلی در چهار طرف حیاط قرار گرفت هاند. از ویژگی های بارز خانه دخانچی، وجود سه بادگیر در پشت بام، استفاده از تزیینات کاشی هف ترنگ، وجود حوضخانه و کاربرد فراوان نقش گل و مرغ در نقاشی، کاش یکاری، گ چبری و معرق های آن است.

تزییناتی که دراین خانه اجرا شد هاست شامل آجرکاری، کاشی کاری، گچ بری، معرق و منبت چوب، مقرنس کاری، نقاشی روی چوب، حجاری سنگ و فلزکاری است. این خانه 8 اتاق و یک حوضخانه دارد. حوضخانه در طبقه همکف ضلع جنوبی است و اتاق ها در جهات مختلف بنا قرار گرفته اند. در نمای بیرونی اتاق ها و فضای داخلی حوضخانه آجرکاری به شیوه رگ چین در تلفیق با کاشی کاری اجرا شده است. کاشی کاری در نمای خانه به شیوه هف ترنگ و معقلی است.

در بین پنجره ها نقوش گل و مرغ، آیات قرآنی، شخصیت های تاریخی و مذهبی، شیر و خورشید و مناظر طبیعی درقاب بندی های زیبا برکاشی هف ترنگ نقش بسته اند. در بالای پنجره ها نیز کاشی معقلی در نقش های متفاوت و قاب هایی که در آن ها با کاشی هفت رنگ صحنه های شکار و جنگ نقش شده است دیده می شود.

در بالای ورودی ها به داخل ساختمان آیات بسم الله الرحمن الرحیم، نصرمن الله و فتح قریب و اسما ءالله، محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین به خط نستعلیق بر کاشی نوشته شده است.

سقف اتاق به شیوه آلت و لقط و به شکل صلیب و ستاره است؛ زمینه رنگی سقف سفید است و درصلیب ها مناظر طبیعی که شامل دورنمایی از دریاچه، کشتی و ساختمان است، دیده می شود.

حاشیه این اثر دو قسمت است. بخش بیرونی تقسی مبندی مستطیلی دارد که با رنگ های قرمز و سبز رنگ آمیزی شده و نقش ترنجی برجسته روی آن قرار دارد. قسمت داخلی، قاب بندی های هندسی دارد که در قاب های مربع منظره و در قاب های دیگر دسته های گل کشیده شده است.

کاشیکاری حوضخانه خانه دخانچی

بر دیوارهای حوضخانه، شیوه کاشی کاری اجرا شده، هفت رنگ و معقلی است. بر قاب های کاشی هف ترنگ نقوش انسانی و گل و مرغ و مناظر اروپایی دیده می شوند. این کاشی های مربع شکل به ابعاد 25 در 25 سانتی متر هستند. کاشی کاری با موضوعات زندگی حضرت یوسف اجرا شده است. هر تصویر روایتگر این داستان است.

منبع :

دوفصلنامه علمی نگارینه هنر اسلامی – دوره ششم/ شماره هفدهم/ بهار و تابستان 1398