طاق کسری

برجسته ترین یادگار شاهنشاهی ساسانی طاق کسری در تیسفون واقع در عراق امروزی است. این ویرانه باوقار، که احتمالا در زمان شاپور اول در نیمه دوم سده سوم ساخته شده، نمونه جالبی از ایوان ساسانی است. بخش باقی مانده همچون صخره ای خاکستری بر بالای دشت سر برافراشته است.

برای خواندن مطالب مربوط به معماری ایرانی لینک روبرو را کلیک کنید: اصول معماری ایرانی

ایران آن دهانه ای به قطر ۲۵ متر – بزرگتر از هر طاق اروپایی – بلندی ۳۰ متر و عمق نزدیک به ۵۰ متر دارد. بر بالای این طاق، زمانی یک دیوار به بلندی ۷ متر وجود داشت. در این نما چند ردیف طاقنمای کم عمق با ستونچه هایی به وجود آمده، که اندازه هر ردیف با دیگری متفاوت است. محورهای عمودی امتداد نیافته و این برای هواداران معماری ناب ناراحت کننده است، زیرا آنان عقیده دارند. همه تابع های حامل بار باید دارای مختصات قائم باشد.

ولی در طاق کسری ستونچه ها باری تحمل نمی کنند و مانند طاقهای متعدد جنبه زینتی دارند آنها از طرفی عظمت بنا را تأکید و در همان حال یکنواختی و خشونت یک چنین نمای عظیمی را تعدیل می کنند. بعلاوه، عنصری از شگفتی، نرمش و آهنگی پاد ضرب پدید می آورند که با سایه های جابجا شونده تشدید می شود و به کل بنا روح می بخشد.

برای خواندن مطالب مربوط به معماري ايراني لینک روبرو را کلیک کنید: ویژگی معماری ایرانی ، نور در معماری ایرانی

نمایش طاق کسری

طاق کسری نه برای نمایش مهندسی، بلکه به منظور نمایش عظمت ساخته شده تا قدرت و ثروت را نشان دهد، سفیران ملتهای دیگر را حیران سازد و به دولتهای دست نشانده سرکش اخطار کند که این سلسله قدرت درهم شکستن هر مبارزه ای را دارد. ارزیابی این اثر تاریخی از روی نمای آن، یعنی از روی وضع کنونی آن به صورتی که اینک مجبوریم، تا حدی نابجاست، چون این ویرانه جز یکی از چهار جبهه ای نبوده که حیاط بزرگ مرکزی را احاطه می کرد؛ جز واحدی در یک فضای محصور نبوده است. ایران، آن چنانکه اینک می بینیم تنها یک شکاف حیرت انگیز نبود؛ در اصل آن را یک پرده سنگین زربفت می پوشاند که ارتفاع زیاد و فضای نقشهای متنوعش گویای ثروت فراوان بود.

کاملا درست است که نما تنها یک پرده نمایشی وسیع است که با بنای پشت سرش چندان ارتباطی ندارد، خود قوس مرکزی بخوبی نشان داده نشده و نیمرخ آن نامشخص است. ولی هدف طاق کسری تأمین نوعی صحنه آرایی مؤثر برای قدرت شاهنشاهی بود و مسلما این منظور تأمین شده است. در تالار عظیم بارعام، شاهنشاه ساسانی در جامه های فاخر سبز زردوزی بر تخت نشسته بود. تاج عظیم جواهرنشانی به وزن ۳۰۰ کیلو بر بالای سرش با زنجیری زرین آویزان بود، بر پهنه زیر پای او معروفترین قالی جهان گسترده بود . فرش بهارستان که از تارهای ابریشم و زر و سیم بافته شده و بر آن هزاران قطعه جواهر گرانبها نشانده بودند. این فرش بهارستان کسری بود که بعدها اعراب فاتح آن را قطعه قطعه کردند و به قیمتهای افسانه ای فروختند. این می باید معرف بخشی از ثروتهای دولت ساسانی بوده باشد. ولی اگر از لحاظ سیاسی داوری شود، این فرش احتمالا کار خزانه جواهرات را می کرده، زیرا از تأثیر حیرت انگیز آن بر ببیندگان آگاهیم.

نقشه بنا در زمان آبادانی

بررسی خلاصه بنا 

          مدخل اصلی ان ایوانی طویل و مرتفع است .

–          پشت ایوان تالار مستطیل شکل واقع بوده است.

–          در طرفین ایوان راهرو  و… با طاق ضربی بوده است .

–          نور تالار با 150 دریچه تامین می شده است.

–          طاق اصلی (ایوان) بر روی دیوار و بدون ستون واقع شده است.

–          نمای کاخ به چهار طبقه و هر قسمت با طاق و نیم طاقی جدا شده است .

–          استفاده از تناسب طلایی ایرانی به ابعاد 24 در 40 گز که در میانه آن گنبدی ساخته شده است.

–          محاسبات فنی دقیق پیش از ساخت در بنا مشهود است.

معماری ایران – آرنور پاپ – ترجمه غلامحسین صدری افشار – 1393