در سال 450 قبل از میلاد، پروتاگوراس فیلسوف یونانی اظهار داشت: “انسان چیزی جز مجموعه ای از احساسات نیست.” به عنوان معمار، برای انسان ها طراحی می کنیم از این رو، تمرکز بر حواس یکی از جنبه های ضروری و در عین حال نادیده گرفته شده ترین جنبه در طراحی است که تفکری عمیق تر درباره معماری چندحسی را می طلبد.
در مفهوم طراحی و معماری چند حسی، تمرکز روی حواس می تواند تجربیات و کاوش های جدیدی را در اختیار کاربران قرار دهد. واقعیت هایی در مورد رویکرد چند حسی نسبت به طراحی و معماری وجود دارد که باید توسط هر معمار درک شود در ادامه با هورنو همراه باشید….
تاریخچه طراحی و معماری چند حسی
ایده های پشت طراحی چندحسی اولین بار در دهه 1950 در ژاپن ظهور کردند و هنرمندان و طراحان مبتکر این طراحی معتقد بودند که بینایی به تنهایی، برای درک هنر کافی نیست و نه تنها شروع به کار با حواس پنج گانه با استفاده از نور، صدا و جلوه های بصری کردند بلکه با ایجاد رویدادهای زنده، پویایی بیشتری درآثار خود گنجاند و معتقد بودند که هنر باید مشارکت کامل انسان را در بر گیرد.
مفهوم معماری حسی یا طراحی و معماری چند حسی برای هنرمندان این دوره، استفاده از بدن به عنوان ابزاری برای خلق و تجربه هنر بود. آنها عملکرد، هنر و محیط های تعاملی را با هم ترکیب کردند و ارتباطی بین بدن و هنر ایجاد نمودند.
در دهه 1970، این شکل جدید از بیان هنر شروع به گسترش کرد. هنرمندان دور هم جمع شدند و نور و صدا را برای خلق تجربیات جدید تلفیق کردند. هنرمندان پرفورمر از تالارهای بسته بیرون آمدند و تعاملات جدیدی شکل گرفت و به همین ترتیب رویکرد طراحی و معماری چند حسی به زودی بین معمارانی که به پتانسیل کاربرپسندتر کردن فضاها پی برده بودند، رایج گردید.
اصول طراحی چند حسی
در حالی که ارسطو حواس پنج گانه را به همگان معرفی کرد، امروزه کارشناسان معتقدند حدود 33 حس مختلف وجود دارد. در بدن انسان چهار گیرنده حسی و چهار محرک وجود دارد. محرک ها حسی را ایجاد می کنند که به آن حالت های حسی نیز می گویند (بینایی، شنوایی، لامسه و غیره).
حالات حسی :
- بینایی – احساس بینایی از طریق چشم
- شنوایی – حسی که توسط آن صداها از طریق گوش درک می شوند
- بویایی – حسی که بوسیله آن بوها از طریق بینی درک می شوند
- طعم – حسی که بوسیله آن یک طعم توسط زبان تشخیص داده می شود
- لمس – احساس حس شده از طریق پوست
- درد – احساس ناراحتی جسمی ناشی از هر گونه محرک خارجی یا داخلی در بدن
- دریافت مکانیکی – احساس ناشی از ارتعاش یا هر فرآیند مکانیکی دیگر
- دما – احساس گرما و سرما از طریق پوست
طراحی و حافظه چند حسی
تمام تجربیات به یاد ماندنی یک فرد به لطف جنبه چند حسی آن است این موضوع درارتباط با فضا نیز با معماری چندحسی نمود بیشتری پیدا می کند. به عنوان مثال، بازدید از یک ساحل به دلیل پاشیدن قطرات آب روی پاها، طعم شوری، بوی خاص آب، صدای کوبنده امواج همراه با وزش سریع باد و انتقال از ماسه خشک به ماسه مرطوب زیر پا احساس می شود.
بنابراین، برای برجسته شدن و ایجاد یک تجربه به یاد ماندنی در ذهن افراد، طراحی نه تنها برای بینایی، بلکه برای تمام حواس مهم است. طراحی یا باید تجربه جدیدی را برای کاربر ایجاد کند یا حس نوستالژیکی را القا کند.
نقش سلیقه در طراحی و معماری چند حسی
ساختمانها قطعا نمی توانند با طعم شیرینی زنجبیلی و جذابیت حسی همگانی برای همه کاربران باشند از این رو، بله، سلیقه تا حدی مهم است! اما درک این نکته مهمتر است که برای معماری چندحسی در فضاها، حواس را تا حد زیادی می توان مرتبط کرد. حس بصری و چشایی می توانند دست به دست هم بدهند؛ این بدان معناست که می توان رنگ ها، بافت ها، اشکال و تصاویر را برای درک و تجربه ای متفاوت تلفیق نمود.
طعم و مزه را می توان با عناصر طبیعی مانند آب، درختان و ماسه نیز القا کرد. آیا تا به حال طعم یک عصر بارانی یا شوری آب دریا را بدون اینکه واقعاً در دهان خود بگذارید، حس کرده اید؟
بویایی نقش مهمی در بیداری گیرنده های چشایی دارد. به همین دلیل است که بوی غذا محرک اشتها است.
پایداری و طراحی چند حسی
استفاده هوشمندانه از متریال های معماری پایدار و تغییرات ظریف می تواند یک معماری چند حسی عالی ایجاد کند. برای مثال: تداخل بافت ها، دیوارهای آجری با گیاهان خزنده روی آن ها ، فریم های چوبی پنجره و درب ها، بازی با نور و سایه، بازی با دما، استفاده از سنگ یا احساس چمن در زیر پا و…. همگی متریال هایی طبیعی برای القا و تجربه ی حسی متفاوتی هستند.
فناوری و طراحی چند حسی
در عصر دیجیتال کنونی، چرا از فناوری به نفع احساسات انسانی استفاده نکنیم و جلوه های مصنوعی را برای یک تجربه چندحسی ایجاد نکنیم؟
دستکاری نورها به ارتقای این نوع تجربه کمک می کند؛ معماران دیگر مجبور نیستند به نور خورشید موجود در سایت وابسته باشند، اما می توانند هر نوع اثری را که می خواهند ایجاد کنند. اصوات مصنوعی نیز می توانند به این هدف کمک کنند همینطور موادی مانند رنگ ترموکرومیک و تاسیسات تعاملی حس لامسه را برمی انگیزند.
فراموش نکنید فضاها می توانند ذهن و بدن را تحت فشار قرار دهند. ثابت شده است که طراحی و معماری چند حسی، سطوح استرس و اضطراب را کاهش می دهد، نحوه تعامل بدن با ماده و فضا چیزی است که می تواند یک تجربه درمانی موثر ایجاد کند.
تحریریه گروه معماری هورنو
منبع : arel.ir
