مجموعه ورزشی رفسنجان،ترکیبی از یک دیوار صلب مرتفع در ارتباط مسیری Uشکل، پوسته شفاف وشیب دار و حجمی صلب به شکل مخروطی ناقص است. ارتفاع متفاوت احجام، تضاد بین سطوح صلب و شفاف و به کارگیری احجام خالص از مهم‌ترین ویژگی های کالبدی این بنا می باشد.

کارفرما: شرکت تهران تدبیر بافت

بهره بردار:دانشگاه ولیعصر(عج)

زیر بنا: ۶۰۰۰مترمربع

برای خواندن مطالب مربوط به معماری ایرانی لینک روبرو را کلیک کنید: سبک های معماری ایرانی

 بررسی برنامه فضایی عناصر مجموعه

 ایجاد فضایی با عملکرد ورزشی،در رشته های متفاوت با امکانات مناسب فضاهای پشتیبانی و خدماتی از نیازهای اصلی طرح بوده است. عناصر فضایی، در پلانی آزاد ساماندهی،و عملکردها در سه طبقه توزیع شده اند.دسترسی های عمودی در نقاط متفاوت پلان،جای گرفته اند.

 بررسی کیفی فضاها

مجموعه ورزشی رفسنجان،از استخر شنای سرپوشیده و روباز، مجموعه سونا و سالن تمرینات ورزشی تشکیل شده و به پنج بخش عمده فضایی به شرح زیر تقسیم شده است .

الف)فضاهای عمومی ، شامل بوفه رستوران و فروشگاه .

ب) مجموعه ورزشی رفسنجان شامل دو سونای خشک، حمام بخار، حوضچه آب سرد، استخرها، شامل استخر شنای سرپوشیده و روباز ،اتاق مربی، جایگاه تماشاچیان، جکوزی و بوفه  کوچک.

پ) اتاق سونا به همراه سالن بدنسازی .

ت) سالن تمرینات مختلف ورزشی شامل اسکواش، بدمینتون و یک سالن چند منظوره .

ث) مجموعه ورزشی رفسنجان خدمات، شامل رختکن،دوش، سرویس‌های بهداشتی، انبار، موتورخانه و تصفیه خانه. در ادامه به توصیف ایده ها و اصولی که در طراحی معماری بنا و همچنین ساماندهی عناصر فضایی موثر بوده است، پرداخته می‌شود.

برای خواندن مطالب مربوط به معماري ايراني لینک روبرو را کلیک کنید: سبک شناسی معماری ایرانی ، ویژگی های معماری ایرانی

استخر سرپوشیده

 دیواره ای، در امتداد مسیریU شکل با ارتفاع حدود ۱۳ متر با سقف شیبدار شفاف سالن استخر سرپوشیده را تشکیل می‌دهد . این سالن در دو طبقه طراحی شده است. ورود به سالن استخر سرپوشیده، از ضلع غربی سالن فراهم شده است. این فضا دارای پلانی مستطیل شکل است که ضلع شمالی ان در اتصال با ضلع شرقی، انحنایی دایره ای شکل به خود گرفته است. این سالن دارای استخری به ابعاد ۲0 در ۱۰ متر است که راهرویی به عرض یک متر آن را از محوطه اطراف استخر جدا کرده است. پلان سالن، مستطیلی به عرض ۱۶ متر و طول ۴۳ متر است که  برای پوشاندن سقف آن از خرپای سه بعدی استفاده شده است. استخر های روباز و سرپوشیده، به گونه ای طراحی شده اند که از نظر امتداد اضلاع و تراز سطح آب کاملاً در امتداد یکدیگر قرار گرفته‌اند . در زیر زمین رختکن ها، سرویس‌های بهداشتی، سالن بدنسازی ، سونا، انبار، تصفیه‌خانه، نمازخانه و بخش اداری، قرار دارند .

سالن های ورزشی مجموعه

 این بخش از ساختمان نیز مشتمل بر دو طبقه است و به فرم مخروطی ناقص، طراحی شده و سالن های اسکواش، بدمینتون و بدنسازی در آن استقرار یافته است. تقسیم بندی متقارن هندسی ، در پلانی دایره ای شکل به قطر ۱۵ متر طرح کلی پلان زیرزمین را تشکیل می‌دهد . پلان زیرزمین، به صورت مرکزی و متقارن نسبت به قطر شرقی- غربی آن طراحی شده است . از طریق راهرویی به عرض ۱.۲ متر که در طرفین آن، پلکان ارتباطی و سرویس‌های بهداشتی به صورت متقارن قرار گرفته اند، دسترسی به سالن اصلی که به زمین بدمینتون اختصاص یافته، فراهم شده است . این سالن ، فضایی با پلان مستطیل شکل به ابعاد ۱۱ در ۵ متر و ارتفاع 7 متر است که در طرفین ان به صورت متقارن، سالن های اسکواش،و تنیس روی میز قرار دارند . از طریق ردیف پلکان مجاور راهروی ارتباطی، دسترسی به جایگاه تماشاچیان مشرف به سالن بدمینتون که در ترازی حدود40/2متر بالاتر از زیر زمین قرار دارد، میسر می شود. جایگاه تماشاچیان ، قطاعی از دایره به مساحت ۱۵۰ متر مربع را در برگرفته است. از طریق ردیف پلکان قطاعی شکل و همچنین پلکان در سرسرای ورودی، دسترسی به سومین طبقه که سالن‌بدنسازی در آن قرار دارد امکان پذیر است. این سالن بخشی از حجم مخروطی، به قطر ۱۵و ارتفاع ۱۰ متر است، که در بدنه ها فاقد روزنه بوده و روشنایی آن از طریق سقف تأمین شده است.

جزئیات پله ارتباطی بین دو طبقه

 سبک و روحیه حاکم بر مجموعه

 طراحی غیر متقارن ،استفاده از احجام خالص هندسی،کاربرد آجر و شیشه ،استفاده از مفاهیم معماری گذشته بیانگر تأثیر نهضت پست مدرنیسم در معماری ، به ویژه گرایش هایی که به بوم و بستر و زمینه طرح اهمیت می دهند و می باشند. طراح مجموعه ورزشی رفسنجان، از معماری یخچال های قدیمی منطقه کرمان، که نمونه هایی از آن هنوز هم در منطقه کرمان و رفسنجان وجود دارد، الگو گرفته و توانسته آن را با عملکردی امروزی سازگار کند . دیوار بلندی که در مسیرU شکل به صورت صلب و بدون هرگونه روزنه ای طراحی شده، الهام گرفته از دیوارهای یخچال های قدیمی منطقه و سقف شیبدار شیشه ای، تعبیری از سایه این دیوار می باشد.

نوع و نحوه به کارگیری مصالح غالب در مجموعه

تطابق و هماهنگی با معماری بومی رفسنجان، ضمن توجه به مسائل عملکردی از عواملی بوده که استفاده از احجامی چون مخروط ناقص، دیواره طولانی و بلند را توجیه کرده است.

سازه از بتن مسلح می باشد. زلزله خیزی منطقه و بررسی مکانیک خاک نیز ، از عواملی می باشند که بر نوع سازه، مصالح و طراحی معماری بنا تاثیر گذاشته است. بنا از کیفیت اجرایی مطلوبی برخوردار است . اجرای دیوار بلند آجری به ارتفاع تقریبی ۱۳ متر در ساختاری بتنی و اجرای پوشش سقف سالن سرپوشیده به صورت سازه خرپایی فضایی که بر فراز آن پوشش شفاف به کار رفته است و پله های ارتباطی بین طبقات، شاخص ترین جزئیات اجرا شده در مجموعه ورزشی رفسنجان هستند.

تحلیل و ارزیابی نماهای مجموعه 

استفاده از احجام خالص هندسی چون مخروط ناقص، مکعب مستطیل، عدم کاربرد تزیینات، رعایت سادگی و تلاش بر ایجاد تضاد هایی چون صلب بودن  و شفافیت با کاربرد سطوح شیشه ای در برابر سطوح فاقد روزنه از مهم‌ترین اصول رعایت شده در طراحی نماهای مجموعه ورزشی رفسنجان هستند که به خوبی در دو نمای شمالی و جنوبی مجموعه، مشاهده می شود . هر دو نمای شمالی و جنوبی، نامتقارن طراحی شده اند . با طراحی دیواره ممتد و طولانی، بر تناسبات  افقی تاکید شده، که به گونه ای ملایم، حجم مخروطی با تناسبات عمودی، آن را تعدیل کرده است . صلب بودن عناصر نمای شمالی و عدم شفافیت در آن، در برابر سبکی دیوارها و سقف شیبدار شیشه ای در نمای جنوبی قرار می‌گیرد. و به خوبی، دو چهره کاملا متفاوت از نماهای مجموعه را ارائه می کند . ترکیب احجام خالص،پس و پیش شدن انها،و انتخاب رنگ مناسب،ضمن تنوع در نما، تجلی بیان عملکردی آنها ، می باشد.

منبع: کتاب معماری معاصر ایران (سید هادی میرمیران-ایرج اعتصام)