کاخ صاحبقرانیه
کاربری: کاخ
دوره: قاجار
سبک: قجری (تهرانی)
مکان: تهران
کاخ صاحبقرانیه به دستور ناصرالدین‌شاه قاجار بنیان شد و قصر و مکان تعیش وی گردید.
بعدها با فقدان سلسله قاجار و براندازی آن توسط پهلوی اول، این مکان محل به عنوان دفتر کار پهلوی دوم مورد استفاده قرار گرفت.
دوران قاجار
ناصرالدین شاه در سال ۱۲۲۹ ه.ش دستور داد قصر نیاوران را در دو طبقه شامل شاه نشین، کرسی خانه، حمام، تالار آینه و ۵۰–۴۰ دستگاه خانه هر کدام شامل ۴ اتاق و یک ایوان برای زنان حرمسرایش بسازند. ناصرالدین شاه در سی و یکمین سال حکومتش خود را صاحب‌قران نامید و این کاخ را «کاخ صاحبقرانیه» نام نهاد.
تالار آینه (جهان‌نما) با تابلوهای نقاشی گران بها و اشیاء بسیار نفیس تزیین شدند. آینه کاری‌های تالار اصلی آن در زمان ناصرالدین شاه آغاز شد و در زمان مظفرالدین‌شاه قاجار به پایان رسید. تالار آینه دارای چهار اتاق است: اتاق منشی دفتر شاه (آخرین منشی دفتر شاه هرمز قریب بود)، اتاق هدایا، اتاق دندانپزشکی و سرویس بهداشتی.
طبقه زیرین این کاخ حوض خانه نام دارد که در زمان ناصرالدین شاه، ورودی حرمسرایش بوده و در کنار صاحبقرانیه ساختمانی با ۴۰ اتاق قرار داشته که حرمسرای شاه بوده که آن ساختمان به دستور رضا شاه پهلوی تخریب شد. حوض خانه در زمان محمدرضاشاه به محل برگزاری جشن‌های غیررسمی پهلوی تبدیل شد. حوض در وسط بنا قرار دارد و اطراف آن را مبلمان فراگرفته‌است. یک جار و چند تابلوی نقاشی، از جمله تابلوی حوضخانه صاحبقرانیه اثر کمال‌الملک در این فضا به چشم می‌خورد. سقفهای چوبی منقوش این بخش، متعلق به قرن ۱۳ هـ.ش. بوده و از شیراز آورده شدند. حوضخانه به لحاظ معماری و تزئیناتی چون گچ‌بری‌ها، ارسیهای فاخر و آثار موجود در آن، بعد از تالار آیینه از زیباترین بخش‌های کاخ است.
پس از ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه تغییراتی در ساختمان ایجاد و قسمتی از حرمسرا را خراب کرد. فرمان مشروطیت نیز در حیاط کاخ صاحبقرانیه، توسط او امضا گردید.
دوران پهلوی اول
در دوران رضا شاه این کاخ برای برگزاری مراسم ازدواج محمدرضا پهلوی و فوزیه بازسازی می‌شود، اما به علت سرمای شدید آن سال مراسم در مکان دیگری برگزار می‌گردد.
دوران پهلوی دوم
در دوران محمد رضا پهلوی، فرح دیبا تغییراتی اساسی در قسمت‌های داخلی بنا و دکوراسیون آن ایجاد کرد و طبقه اول یعنی حوضخانه برای پذیرایی میهمانان و طبقه دوم به عنوان دفتر کار محمد رضا پهلوی مورد استفاده قرار گرفت. از دیگر اتاق‌های این کاخ می‌توان به اتاق‌های استراحت نیمروزی شاه و اتاق مذاکرات جنگی شاه (با شیشه‌های ضدگلوله و فضای آکوستیک) و اتاق مذاکرات خصوصی، انتظار سفرا، منشی، هدایا، دندانپزشکی و استراحت محمدرضا پهلوی نام برد. همه درها و پنجره‌های چوبی این بنا به شکل اُرُسی بوده و با شیشه‌های رنگی تزئین شده‌است. از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ از این کاخ به عنوان دفتر کار شاه استفاده می‌شده‌است.
منبع:wikipedia
