استخر سرپوشیده مجموعه ورزشی ازادی تهران
کار فرما: وزارت مسکن و شهرسازی
مشاور طراحی بنا: مهندس مشاور عبدالعزیز فرمانفرماییان
زمان:۱۳۴۹-۱۳۵۱
کاربری بنا: ورزشی
زیربنای مجموعه: ۱۷۷۹۴مترمربع
تعداد طبقات: دو طبقه
سیستم سازه: اسکلت بتنی
توصیف کالبدی بنا
کالبد بنا،به شکل مکعب مستطیلی از شیشه و اندود بتنی(سیمانی)به رنگ سفید مایل به کرم رنگ می باشد.سقف،با پیش امدگی عظیم،بر روی ستون های که به صورت نمایان درفضای پیرامونی بنا طراحی شده اند،قرار گرفته است.عناصر سازه ای در این بنا،شاخص و بخشی از نما را تشکیل می دهند.
بررسی برنامه عناصر فضایی بنا
ایجاد فضایی با عملکرد ورزشی،برای برگزاری مسابقات ورزشی درسطوح داخلی و بین المللی با تجهیزات استانداروخدمات رفاهی،فنی وپشتیبانی ازنیازهای اصلی طرح ،بوده است.
عناصر فضایی درپلانی ازادو به صورت متقارن سامان دهی ودردوطبقه توزیع شده اند.عناصرسازه ای درخارج از فضاهای داخلی قرارگرفته اند.
بررسی کیفی فضاها
سالن استخرها،با ظرفیت سه هزارنفرتماشاچی برای برگزاری مسابقات شنابه مساحت17794متر مربع دردو طبقه،احداث شده است.در طبقه همکف،سراسر ورودی تشریفاتی و فضاهای خدماتی مربوطه(سرویس های بهداشتی وتریا)و فضاهای ارتباطی که دسترسی به جایگاه تماشاچیان را فراهم می سازد،قرار دارند.نیم طبقه این فضا،با دوجایگاه شمالی-جنوبی،برای استقرار1300نفر تماشاچی،طراحی شده است.
زیرزمین به استخرهای بزرگ شنا،شیرجه و سرویس های بهداشتی،رختکن،سونا،اتاق های خبرنگاران،رادیو و تلویزیون و اتاق کنترل بخش پزشکی،اختصاص یافته است.بخش تصفیه خانه استخرها وتجهیزات با امکان نمایش تلویزیونی شناگران در زیر اب،درپایین ترین سطح،طراحی شده است.
در سالن استخرها،استخربزرگ شنابه ابعاد50در26متربا ده خط شناواستخر دیگری مخصوص شیرجه،به ابعاد26در10متر،به فاصله6.20متر از یکدیگر با امتداد محور طولی استخرها درراستای محور شرقی-غربی استقرار یافته اند.فاصله استخرها از بدنه سالن به ترتیب6.00و7.50متر است.سکوهای تماشاچیان در ترازهای7.00+تا12.00+متر(نسبت به تراز کف استخرها)قرارگرفته اند.
فضای تقسیم اصلی در بخش مرکزی پلان و به صورت مستطیلی به ابعاد10در12متر طراحی شده است.در امتداد این فضای تقسیم،راهرویی به عرض هشت متر دسترسی به راهروهای شرقی-غربی مجاور جایگاه تکماشاچیان را،فراهم می سازد.
دسترسی از طبقه همکف به دو جایگاه شمالی و جنوبی تماشاچیان در نیم طبقه اول،از طریق چهارپلکان باپاگرد مدور،که در چهار گوشه سالن طراحی شده اند،امکان پذیر است.
جایگاه تماشاچیان،در عر دو بخش شمالی و جنوبی،از نه ردیف صندلی موازی که به فاصله9/0متر از یکدیگر قرار دارند،تشکیل شده است.ارتباط جایگاه های شمالی و جنوبی،از دو راهرو بهعرض20/2متر که به موازات بدنه های شرقی و غربی سالن قرار دارند،فراهم شده است.این راهرو،ضمن ایجاد دسترسی به ردیف صندلی ها،در مواقع ورود و خروج به سالن،به ویژه خروج یکباره جعمیت از سالن،موجب خروج ایمن و به دور از ازدحام جمعیت وخطرات ناشی از ان می شود.
ارتفاع سقف این فضا،معادل بیست متر است.این ارتفاع نصب سکوهای شیرجه به ارتفاع یک تا ده متری را،بر فراز استخرشیرجه،ممکن کرده است.ارتفاع زیاد سقف و ابعاد سالن استخرها،سالن را به فضایی وسیع،یکدست و متناسب باعملکرد مجموعه،تبدیل کرده است.اسکلت بتنی سقف،در سالن اصلی،نمایان است.دیواره های شیشه ای که در چهار طرف ساختمان از ارتفاعی مشخص تا زیر سقف طراحی شده اند،روشنایی جایگاه تماشاچیان،راهروها و سراسری ورودی را،تامین می کنند.کاربرد شیشه اینه ای،از عبورنور زیاد به داخل،جلوگیری کرده و دیده شدن درون ساختمان را از بیرون،غیر ممکن می کند.
درزیز زمین ،اتاق های خبرنگاران مطبوعات و رادیو و تلیزیون در بخش زیرین جایگاه شمالی قرار گرفته اند.در جنوب غرب این طبقه،استخر تمرینی به ابعاد50در11متر و در جنوب ان رختکن ها،سرویس های بهداشتی و سونا،استقرار یافته اند که دسترسی به انها از پلکان واقع در فضای تقسیم ورودی اصلی،فراهم شده است.
تدابیربه کار رفته برای کنترل صوت در این بنا،به گونه ای طراحی شده است که صدای برگشتی رابه حداقل می رساند.ملاحظات عملکردی،تاسیساتی و سازه ای اولویت خاصی در این بنا داشته و بدین جهت،موجب توزیع عملکردی فضا،رعایت سادگی و عدم کاربرد تزیینات در طرح فضاها شده است.یکی ازنکات مهم در طرح ساختمان،هماهنگی کامل سیستم سازه ای وتاسیساتی با طرح معماری بنا می باشد که در نهایت فضایی وسیع ویکپارچه با استفاده از فناوری مدرن،خلق شده است.
سبک و روحیه حاکم بربنا
خلوص احجام،به کاربردن مصالح شیشه ای و اندود بتن(سیمان)نمایان،ساختارپلان ازادومحدود نبودن معماری به قیدهای سازه ای،استفاده از پنجره های نواری در نماها،تاکید برعناصر سازه ای و عدم استفاده از عناصر و مفاهیم معماری گذشته،عواملی هستند که بیانگر تاثیر جنبش معماری مدرن بر طراحی ساختمان می باشند.
نوع و نحوه به کارگیری مصالح غالب در بنا
شیشه و اندودبتنی(سیمان)مصالح اصلی نمای ساختمان می باشند.فناوری سازه ای،تاسیسات مکانیکی و الکتریکی و صوتی به کار رفته در این ساختمان،در حد استانداردهای بین المللی می باشد.اتصال بازشوها،اجرای خرپاهای فرعی باقطعات بتنی پیش ساخته که به وسیله کابل تزریقی بتنی به هم متصل شده اند و پیش امدگی عظیم سقف ها،از مهم ترین جزئیات این ساختمان بوده و فناوری اجرایی را به خدمت زیبایی فضای داخلی دراورده است.
تحلیل و ارزیابی نماهای بنا
ساختمان دارای چهار نمای مشابه،حاصل از ترکیب بدنه های صلب و شفاف می باشد.تقسیم بندی بازشوها،تاکیدی برتناسبات عمودی است که حجم بنا و بدنه صلب و ممتد با تناسبات افقی ان تعدیل می کنند.پیش امدگی سقف،باعث سایه اندازی برنما شده و تضاد شدیدیاز نور و سایه را بر بدنه ها،ایجادمی کند؛به گونه ای که احساسی از تعلیق وسبکی را ایجاد کرده وچنین می نماید که سقف سنگین،بردیواره ای ازشیشه استوارشده است.
برخی از اوصول اولیه معماری مدرن،مانند طراحی نمای ازاد،رهایی معماری از قید های سازه ای،پنجره های نواری و نظایران،درطراحی نماهای این بنا مورد توجه و تاکید قرارگرفته است.
منبع: کتاب معماری معاصر ایران (سید هادی میرمیران-ایرج اعتصام)
