اگر یک آشپزخانه زیبا، شیک و در عین حال استاندارد و کاملاً کاربردی میخواهیم، باید در زمان تصمیم گیری در مورد بخشهای مختلف آن، تمامی اصول طراحی آشپزخانه را بطور کامل در نظر داشته باشیم و رعایت کنیم. رعایت نکردن حتی یکی از اصول مهم طراحی آشپزخانه، باعث خواهد شد تا از نتیجه نهایی بازسازی و یا اجرای دکوراسیون داخلی آشپزخانه مورد نظرمان ناراضی باشیم.
از طرف دیگر، کاملاً واضح است که با توجه به قیمت بالای اجناس و مصالح ساختمانی، برای بازسازی و یا اجرای دکوراسیون کامل یک آشپزخانه شیک و استاندارد، لازم است تا هزینه بسیار زیادی پرداخت کنیم. بدلیل این هزینه زیاد و گرانقیمت بودن بازسازی و اجرای دکور آشپزخانه، مهم است تا پیش از تصمیم گیری نهایی در مورد بخشهای مختلف آشپزخانه مورد نظرمان، یک طراحی اصولی شامل استانداردهای طراحی پلان و نقشه آشپزخانه، تعیین موقعیت مثلث کار آشپزخانه، اصول طراحی و اجرای تأسیسات آشپزخانه، اصول انتخاب مصالح و طراحی سه بعدی آشپزخانه و … برای آن انجام دهیم.
قبل از شروع فرآیند طراحی ، مهمترین رویکرد اساسی که هر معمار بایستی در پیش بگیرد توجه به نحوه استفاده از آشپزخانه است و قطعا طراحی آشپزخانه نمی تواند فقط یک فضای باقیمانده یا فضایی باشد که در انتهای پروژه تعریف شود. طراحان باید بدانند که یک آشپزخانه دارای جریان های مختلف و مناطق مختلف کاری است که باید در کل پروژه ادغام شوند فراتر از سبک یا طرحی که مشتری درخواست می کند ، تعریف مدولی برای بهینه سازی عملکرد و به حداقل رساندن هزینه های ساخت قطعات مختلف مهم است. به این ترتیب ، اندازه گیری تمام اجزای یک آشپزخانه قبل از تعریف فضایی که در آنها قرار دارد ، برنامه ریزی می شود.
حداقل مساحت آشپزخانه چقدر است؟
برای آشپزخانه های مسکونی که فقط بعنوان فضای پخت و پز استفاده می شوند، حداقل مساحت استاندارد آشپزخانه، باید ۵٫۵ متر مربع باشد. در این آشپزخانه ها، حداقل مساحت فضای آزاد آشپزخانه، یعنی بخشی که کابینت، کمد یا سایر لوازم آشپزخانه آن را اشغال نکرده باشد، باید حداقل ۲٫۷۵ متر مربع باشد. اگر از فضای آشپزخانه علاوه بر پخت و پز، برای صرف غذا نیز استفاده شود، براساس اصول طراحی آشپزخانه، باید حداقل مساحت استاندارد آشپزخانه، ۷٫۵ متر مربع در نظر گرفته شود.
حداقل عرض استاندارد فضای آشپزخانه چقدر است؟
فضای آشپزخانه مسکونی باید حداقل ۱٫۸ متر، عرض داشته باشد. در مورد آشپزخانه هایی که بصورت دیواری تعبیه می شوند، باید فضایی به عرض حداقل ۹۰ سانتیمتر بعنوان فضای کار مقابل کابینتها و کمدهای آشپزخانه در نظر گرفته شده باشد.
حداقل ارتفاع سقف آشپزخانه چقدر است؟
براساس اصول طراحی آشپزخانه، حداقل ارتفاع سقف آشپزخانه مسکونی میبایست ۲٫۴ متر باشد.
حداقل ابعاد پنجره نورگیر آشپزخانه باید چقدر باشد؟
باید توجه داشته باشیم که در طراحی داخلی منزل، برخی از فضاهای اصلی الزاماً باید نورگیری طبیعی از حداقل یک پنجره اختصاصی داشته باشند. آشپزخانه نیز یکی از فضاهایی است که باید حتماً از حداقل یک پنجره اختصاصی برای آن فضا، نور طبیعی از سمت حیاط ساختمان یا خیابان مجاور ساختمان و یا نورگیر ساختمان داشته باشد. این موضوعی است که متأسفانه در بسیاری از پروژه های دکوراسیون داخلی یا بازسازی خانه به آن توجه نمی شود.
ابعاد استاندارد پنجره آشپزخانه برای نورگیری طبیعی، باید حداقل یک هشتم مساحت آشپزخانه باشد. یعنی باید نسبت مساحت پنجره آشپزخانه به مساحت کف آشپزخانه، حداقل ۱ به ۸ باشد.
مثلث کار در آشپزخانه
ممکن است برای شما هم پیش آمده باشد که هنگام آشپزی بدلیل فاصله زیاد سینک با یخچال کلافه شده باشید؟ در چنین حالتی احتمالا شما آگاهانه یا ناآگاهانه از یک نکته طلایی در آشپزخانه غافل شده اید.
مثلث کار در آشپزخانه، یک مثلث فرضی است که سه رأس آن را سه عنصر اصلی آشپزخانه یعنی اجاق‌گاز، سینک ظرفشویی و یخچال تشکیل می‌دهند.
هدف از تعریف مثلث کار در آشپزخانه این است که فاصله سه عنصر اصلی آشپزخانه (یخچال، اجاق‌گاز و سینک ظرفشویی) نه آنقدر زیاد باشد که فرد مشغول کار در آشپزخانه مجبور به طی‌کردن فاصله زیاد باشد و نه آنقدر کم باشد که میز کار و محدوده فعالیت شخص را محدود کند.
بهترین موقعیت قرارگیری سه عنصر تشکیل دهنده مثلث کار در آشپزخانه یعنی اجاق‌گاز، سینک ظرفشویی و یخچال به گونه‌ای است که محیط این مثلث فرضی عددی بین 4/80 تا 6 متر باشد.
همیشه باید تلاش کنید وسایل آشپزخانه در منطقی‌ترین حالت چیده شوند و حداکثر فضا مورد استفاده قرار گیرد.
در هنگام طراحی مثلث کار در آشپزخانه باید توجه نمود که متناسب با مساحت فضای آشپزخانه، فاصله مناسبی میان اجاق گاز و دو رأس دیگر مثلث کار وجود داشته باشد تا از تأثیر گرمایی بر عملکرد یخچال و همچنین لکه‌های چربی حاصل از پخت و پز بر ظروف شسته شده جلوگیری شود.
در طراحی پلان آشپزخانه و برای انتخاب بهترین محل قرارگیری یخچال، اجاق‌گاز و سینک ظرفشویی حتما به نکات زیر توجه کنید:
- باید در دو طرف اجاق‌گاز کابینت کافی وجود داشته باشد تا از سطح آن به‌عنوان میز کار استفاده شود. همچنین اجاق‌گاز نباید در مجاورت پنجره باشد، چون ممکن است وزش باد باعث خاموشی گاز و آتش‌سوزی شود.
- با توجه به رطوبت اطراف سینک بهتر است سینک ظرفشویی در محلی قرار بگیرد که از تابش نور خورشید و جریان هوای آزاد بهره ببرد. همین‌طور با توجه به استفاده مکرر از سینک ظرفشویی در آشپزخانه، لازم است که کابینتهای اطراف سینک ظرفشویی سطح وسیعی داشته باشد.
- از آنجایی که یخچال وسیله‌ای است که عموم افراد منزل از آن استفاده می‌کنند، بهتر است در نزدیکی ورودی آشپزخانه قرار گیرد. دقت کنید که فضای کافی برای بازکردن در یخچال و عبور افراد وجود داشته باشد.
انواع حالت‌های مثلث کار در آشپزخانه
به‌طورکلی 5 حالت مختلف برای طراحی مثلث کار و نحوه قرارگیری عناصر اصلی در آشپزخانه وجود دارد.
- آشپزخانه ساده یا خطی
- آشپزخانه دو طرفه
- آشپزخانه L شکل
- آشپزخانه U شکل (نعل اسبی)
- آشپزخانه جزیره
در شکل زیر حالت‌های مختلف آشپزخانه نشان داده شده است. در ادامه به بررسی هر کدام از پنج مدل آشپزخانه بالا می‌پردازیم.
آشپزخانه ساده یا خطی
پلان آشپزخانه خطی یا دیواری به این صورت است که تمام اجزای آشپزخانه، کابینتها و میزها تنها بر روی یک دیوار و به صورت یک خط مستقیم قرار دارند. این نوع چیدمان آشپزخانه خطی مناسب برای افرادی است که دوست دارند فضای کوچک آشپزخانه‌شان بزرگترجلوه کند
آشپزخانه دو طرفه
منظور از دو طرفه بودن کابینت ها این است که هر دو طرف درست رو به روی هم قرار گیرند پس می توان گفت که این سبک طراحی را می توان در بیشتر آشپزخانه هایی که طول آن ها از عرضشان بیشتر است مشاهده کرد البته عرض فضا باید به مقداری باشد که بتوانیم دو ردیف کابینت را رو به روی هم نصب کنیم.
آشپزخانه L شکل
آشپزخانه های L شکل، فضای کاری آسان و کارآمدی را ارائه می دهند. چیدمان آشپزخانه L شکل طیف وسیعی از مزایای را ارائه می‌دهد. آشپزخانه های L شکل در گوشه ها قرار می گیرند و معمولاً دارای دو انتهای باز هستند که امکان ورود و خروج های مختلف را فراهم می کند. این بدان معنی است که حرکت شما می تواند آزادانه در فضا برقرار باشد
آشپزخانه U شکل
در آشپزخانه U شکل که در آن شکل قرارگیری کابینتها به صورت حرف U است، از سه دیوار به‌هم چسبیده برای آشپزخانه استفاده می‌شود که دو دیوار روبه‌رویی موازی هستند و توسط یک دیوار میانی به‌هم متصل می‌شوند. به‌خاطر داشتن سه دیوار و دو گوشه، مثلث کار آشپزخانه را به چند شکل متفاوت در آشپزخانه یو شکل می‌توانید اجرا کنید که دسترسی راحت شما به سینک، اجاق گاز و یخچال را تضمین می‌کند. مثلث کار آشپزخانه نقش بسیار مهمی دارد زیرا باعث می‌شود حتی فضاهای کوچک هم بسیار کاربردی و راحت باشند و در آشپزخانه U شکل، پیاده‌سازی این مثلث راحت‌تر از بقیه مدل‌هاست.
آشپزخانه جزیره
به جز کابینت ها و پیشخوان ها، در بعضی از آشپزخانه ها اخیراً یک قسمت دیگری را هم تعبیه می‌کنند که به آن جزیره آشپزخانه می گویند که معمولاً جزیره آشپزخانه را در وسط آن قرار می دهند که با توجه به ابعاد و متراژ خانه می‌تواند اندازه های مختلفی داشته باشد.
وجود این جزیره در آشپزخانه می تواند کاربرد خیلی زیادی داشته باشد که در دکوراسیون های مدرن تر گاها سینک ظرفشویی را در قسمت جزیره آشپزخانه قرار می‌دهند و یا حتی از یک گاز صفحه ای در این قسمت استفاده می کنند
علاوه بر این که وجود این جزیره در آشپزخانه باعث می شود که یک جایگاه اضافه تری برای گذاشتن وسیله ها در آشپزخانه وجود داشته باشد موقع مهمانی هایی که جمعیت زیاد است می توانید برای گذاشتن ظرف ها و یا آماده کردن آن ها از این قسمت استفاده کنید.
توجه به جانمایی اجاق گاز و شیر گاز آن از مهمترین اصول طراحی آشپزخانه است
جانمایی و چیدمان اجاق گاز و شیر گاز آن، یکی از اصلی ترین و شاید بتوان گفت خطر آفرین ترین بخشهای طراحی کل یک خانه هستند. در اینجا که در مورد اصول طراحی آشپزخانه صحبت می کنیم، باید حتماً در رابطه با موضوع بسیار مهم جانمایی اجاق گاز و شیر گاز آشپزخانه نکات ایمنی مهمی را بیان کنیم.
محل قرار گیری اجاق گاز در زمان طراحی آشپزخانه، باید بگونه ای طراحی شود که لبه اجاق گاز از نزدیکترین لبه بازشو پنجره های مجاور آن، حداقل ۸۰ سانتی متر فاصله داشته باشد. همچنین محل قرار گیری اجاق گاز باید بگونه ای انتخاب شود که در مسیر پرتاب باد سیستمهای گرمایش و سرمایش خانه مانند دریچه کولر آبی یا کولر گازی نباشد. در غیر اینصورت باید حداقل ۷ متر فاصله بین دریچه باد و اجاق گاز وجود داشته باشد. علت اهمیت این دو موضوع، امکان خاموش شدن شعله گاز در اثر وزش باد و در نتیجه پخش شدن گاز دی اکسید کربن و نهایتاً انفجار خانه یا خفگی ساکنین خانه در اثر انتشار گاز می باشد.
همچنین شیر گاز اجاق گاز، باید حتماً در فضای باز بین کابینتهای زمینی و دیواری و در فاصله حداقل ۱۰ سانتیمتر و حداکثر ۳۰ سانتیمتر باشد. این موضوع یکی از مهمترین اصول طراحی آشپزخانه است چرا که بخصوص در پروژه های بازسازی آشپزخانه، بدون توجه به این استاندارد مهم، شیر گاز داخل کابینت جانمایی می شود که در مواردی باعث جمع شدن گاز داخل فضای کابینت و انفجار آن شده است.
نکات کلی در اصول چیدمان استاندارد لوازم در طراحی آشپزخانه
در مورد چیدمان لوازم اصلی آشپزخانه مانند اجاق گاز، یخچال، ماشین ظرفشویی و سینک ظرفشویی، باید به نکات زیر توجه داشته باشیم تا اصول طراحی آشپزخانه تا حد ممکن در طراحی ما رعایت شده باشد:
_ در کنار اجاق گاز و یخچال و سینک ظرفشویی بهتر است به اندازه کافی کابینتهای زمینی در نظر گرفته شود تا در زمان استفاده از هر یک از این وسایل، امکان استفاده از صفحه روی این کابینتها بعنوان میز کار فراهم باشد.
_ معمولاً بدلیل رطوبت زیاد سینک ظرفشویی و کابینتهای اطراف آن، بهتر است سینک در نزدیکی پنجره آشپزخانه و بازشو آن قرار بگیرد تا هم تابش نور خورشید و هم جریان هوا در این بخش از آشپزخانه وجود داشته باشد.
_ یخچال وسیله ای در خانه است که بیش از سایر لوازم آشپزخانه توسط تمامی اعضای خانه مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین بهتر است یخچال را در نزدیکی درب ورود و خروج آشپزخانه قرار دهیم تا دسترسی آن راحت تر باشد. همچنین تا حد ممکن بهتر است محل و زاویه چیدمان یخچال به نحوی باشد که با باز شدن درب یخچال، داخل آن بطور کامل از سمت سالن یا پذیرایی خانه دیده نشود. البته محل قرارگیری یخچال باید به نحوی انتخاب شود که مانع عبور و مرور نشده و درب یخچال بطور کامل و بدون مزاحمت تا انتها باز شود تا امکان نظافت و استفاده کامل از آن وجود داشته باشد.
_ در مورد محل قرار گیری اجاق گاز در نقشه آشپزخانه نیز در بخش قبلی نکات مهم مربوط به آن بیان شد که رعایت آنها همچون مواردی که در این بخش اشاره شد یک توصیه نیست بلکه رعایت آنها ضرورت داشته و باید به آن موارد حتماً توجه شود.
_ برای جانمایی ماشین ظرفشویی در نقشه آشپزخانه، محل آن باید در کنار سینک ظرفشویی باشد. دسترسی بین سینک ظرفشویی و ماشین ظرفشویی در اصول طراحی آشپزخانه موضوع بسیار مهمی است که باید حتماً به آن توجه شود.
