شرايط اقليم :
نواحي مركزي ايران توسط دو سلسله جبال البرز و زاگرس از سواحل درياي خزر در شمال وجلگه بين النهرين در غرب جداشده است.
كليات شرايط اقليم اين منطقه به شرح زير مي باشد:
سرماي شديد در زمستان ، معتدل در تابستان.
بارش برف سنگين در قسمت هاي شمال و شمال غرب.
رطوبت هوا كم.
اختلاف بسيار زياد درجه حرارت بين شب و روز
برای خواندن مطالب مربوط به معماری ایرانی لینک روبرو را کلیک کنید: پلان خانه های سنتی ایرانی
طراحي اقليم :
الف) بافت شهري و روستايي :
در اين اقليم سرماي شديد عامل تعيين كننده اي در شكل گيري بافت شهري و روستايي و
همچنين فرم ساختمان ها است .از جمله خصوصيات اين دو بافت مي توان به موارد زير اشاره كرد :
۱) فضاهاي شهري و روستايي كوچك و محصور
۲) بافت شهري و روستايي متراكم و ابنيه متصل به هم.
۳) جهت آفتاب و عوارض زمين عامل تعيين كننده در نحوه استقرار گسترش و سيماي كلي شهر و روستا.
۴) كوچه ها و معابر اصلي به موازات خط تراز زمين و اغلب با عرض كم
به دليل سرماي بسيار زياد در بخش عمده اي از سال در اين نواحي، بافت شهري،متراكم وابنيه متصل به هم هستند تا بدين نحو سطح تماس فضاهاي گرم مسكوني با محيط سرد خارج كمترشود.فضاهاي شهري نيز تا حد امكان محصور و كوچك بوده تا جريان باد سرد به داخل اين فضاهاكمتر نفوذ كند.
برای خواندن مطالب مربوط به معماري ايراني لینک روبرو را کلیک کنید: ویژگی های معماری ایرانی ، هنر معماری ایران
ب) خصوصيات كلي فرم بنا در نواحي اقلیم :
1) ساختمان هاي داراي حياط مركزي و درون گرا.
2) نسبت سطوح پوسته خارجي بنا به حجم بنا كم. ( استفاده از احجامي نظير مكعب و مكعب مستطيل )
3) ارتفاع اطاقها كم.
4) بام ها غالباً به صورت مسطح هستند.
5) باز شو ها كوچك.
6) ايوان ها و حياط ها كوچك.
7) ديوارها نسبتاً قطور
خانه هاي سنتي در اين نواحي نيز مانند مناطق مركزي ايران داراي حياط مركزي مي باشند.با اين تفاوت كه اطاق هاي واقع در سمت شمال حياط به دليل استفاده از تابش مستقيم و حرارت آفتاب در زمستان از ساير قسمت ها وسيع تر است. بدليل كوتاه بودن فصل تابستان و دماي نسبتاً معتدل هوا در تابستان از سمت جنوب خانه كمتر استفاده شده و به همراه اتاق هاي شرقي و غربي خانه جهت انبار و فضاهاي خدماتي مورد استفاده قرار مي گيرد. اغلب اين خانه ها داراي زير زمين با سقف كوتاه در زير قسمت زمستان نشين هستند كه در تابستان به خاطر آنكه هواي آن نسبتاً خنك است ،جهت سكونت اهل خانه مي باشد. كف حياط خانه ها 1.5 متر پائين تر از پياده-رو است تا از آب جويها و نهرها براي آبياري باغچه ها و ذخيره در آب انبار زيرزمين استفاده شود ونيز اين امر باعث حفظ حرارت درون ساختمان نيز مي شود .در كوهپايه هاي شمالي رشته كوهالبرز، ساختمان هاي سنتي بام شيبدار داشته و در ساير مناطق وهستاني، بام ها غالباً مسطح هستند.
ج) نوع مصالح در طراحی اقلیم :
براي ساخت ابنيه سنتي در مناطق كوهستاني نيز مانند ساير مناطق اقليمي مصالحي مورد استفاده قرار مي گيرد كه در دسترس باشد. لذا اغلب از سنگ براي ديوارها و از چوب درختان و كاهگل براي پوشش سقف طبقات و بام استفاده مي كنند.
بدليل فراواني و در دسترس بودن، سنگ ماده عمده ساختماني مورد استفاده در نواحي كوهستاني بوده است. نقطه ضعف ساختمان هاي سنگي در وزن زياد آنهاست كه نه تنها اجراي ساختمان را مشكل مي كند بلكه اين ساختمان ها در مقابل نيروي زلزله آسيب پذيرتر ازساختمان هاي سبك تر مي باشند. بطور كلي ديوارهاي سنگي قطور هستند كه بخاطر وزن سنگين سنگ و تحمل فشار وارده از لايه هاي بالاتر ديوار به قسمت هاي پائين تر مي باشند.
ديوارهاي قطور و سنگين سنگي اگرچه در هنگام وقوع زلزله نقطه ضعف محسوب مي شود،اما به لحاظ حرارتي نقطه قوت است. چراكه سنگ نسبت به خشت و آجر، عايق حرارتي خوبي نيست و افزودن ضخامت ديوار اين ضعف را جبران مي كند. سنگ ها مقاومت فشاري خوبي دارند، ولي در مقابل نيروي كششي ضعيف هستند و بنابراين بعنوان تير افقي از آنها استفاده نمي شود و در اين مورد چوب انتخاب مناسب تري است در روستاها براي ساخت ديوار سنگي از ملات گل و يا گچ و گل استفاده مي شود كه در. ديوارهاي فاقد عايق رطوبتي، بدليل جذب رطوبت، باعث سست شدن ديوار مي شوند.
راسته هاي بازار در شهرهاي بزرگ نواحي ( كوهستاني ومرتفع فلات) عموماً داراي طاق آجري مي باشند. اما در اينجا عرض راسته ها و ارتفاع كف تا زير طاق آن كمتر از بازارهاي مشابه درنواحي گرم وخشك است. … جهت تأمين نور و تهويه در راسته ها معمولاً منفذهاي نسبتاً كوچكي در بالاي طاق ها قرار دارند.
مقالات پیشنهادی:
اقلیم گرم و مرطوب|طراحی اقلیمی
اقلیم گرم وخشک|طراحی اقلیمی
اقليم معتدل و مرطوب|طراحی اقلیمی
