از ابتدای تولد بشر تاکنون، اولین و آخرین و تنها محل امنیت و آرامش انسان خانه و محیطی که در آن می زیسته بوده است.

درعین حال در طول تاریخ، زیاد دیده ایم که بین ماده گرایی به معنی توجه مسایل دنیوی و اخلاقی و معنوی بودن بشر تضاد و تقابل زیادی وجود داشته است.

اما چرا؟

زیرا اگر جایگاه معنویات و روح را بدانی دیگر برایت مهم نیست در چه مکانی با چه امکاناتی زندگی میکنی؛ معماری و کیفیت آن برایت مورد توجه باشد، از اخلاقیات دورشده ای.

اما چه بخواهیم چه نخواهیم محیط، سازه ها و بخش هایی که آن را تشکیل داده‌اند بر تمام ابعاد روان، روح و حتی جسم ما موثراند و به راحتی نمی‌توان تاثیرگذاری آنها را نادیده گرفت.

معماری فضایی که مدام در چشم ما نقش می‌بندد حاکی از سنت، سلیقه، اصالت، شرایط اقلیمی، هنر و قصه‌های گونگون افراد هر ناحیه است.

حتی همان هایی که اصرار دارند جلوه‌های بصری را کم ارزش تلقی کنند، درعمل تمام تلاش خود را برای زیبایی هرچه تمام تر یک بنا و معماری منحصربه فرد آن میکنند. 

اعتقاد به اهمیت معماری یعنی باور به اینکه درهر صورت ما  در مکان‌های مختلف افرادی متفاوت هستیم. محیطی که در آن زندگی می‌کنیم میتواند کاملا خلق و خو و تفکرات ما را تحت تاثیر قرار دهد.

از طرف دیگر حساسیت زیاد به معماری و فضای بصری که در آن قرار می‌گیریم، مشکل ساز خواهد شد. برای مثال اگر مدام توجه مان بر لکه های روی دیوار، پنجره هایی با ساخت نامناسب، کاشی هایی بد رنگ و… باشد، چه اتفاقی می افتد؟ برای اینکه دیوانه نشویم و دایم عذاب نکشیم مجبور می‌شویم از قرار گرفتن در اکثر فضاها اجتناب کنیم تا چشممان به آنها نیفتد!

به همین جهت تعادل دراهمیت به زیبایی شناختی و سبک معماری درکنار کم توجهی به نقایص موجود در آن می‌تواند کمک کننده باشد و ما را با دنیای واقعی بهتر روبرو کند.

دراین باره فروید دیدگاه جالبی دارد :

اون همانطور که به ناپایداری و فانی بودن هرچیزی در جهان اعتقاد دارد، در مقابل عنوان میکند که تمایل و علاقه به زیبایی هرچیزی و لذت بردن از آنها نشانه‌ای از سلامت روان است.

افرادی بی ثباتی هرچیزی در این جهان را تاب نمی‌آورند و مدام به آن فکر میکنند، از علاقه ی خود به زیبایی و جذابیت ها فرار می‌کنند و حتی ممکن است مکان متروکی را ترجیح بدهند تا شاهد از بین رفتن آنچه دوستش می داشتند نباشند.

نکته دیگر در مورد معماری این است که، بسیار پیچیده است. برای مثال گاهی اوقات یک بنای جالب می‌تواند شور و شعف فراوانی را برای ما به همراه داشته باشد، اما در برخی شرایط بهترین فضای جهان هم نمی‌تواند اندوه ما را تسکین دهد.

موضوع دیگر در ارتباط با معماری این است که گاهی تلاشی که برای خلق یک اثر بی نظیر می‌شود به زحمتش نمی‌ارزد؛ زیرا اغلب مردم چنان نگاه تیزبینانه و دقت نظری بر شمایل زیبایی شناسی جایی که در آن هستند را ندارند.

حال اگر بخواهیم از جایگاهی والاتر و با نبوغی بیشتر با نگاهی زیبایی شناختی به موضوع معماری نگاه کنیم، شاید به این نقطه برسیم که برای مثال فردی که بتواند زیبایی یک کتابخانه چوبی ساده  پر از کتاب یا یک خانه روستایی تمیز با عطر خاک و… را هم درک کند، با هوش، نبوغ، درک زیبایی، ظرافت و… بیگانه نیست.

معماری میتواند حامل پیام اخلاقی باشد اما قدرت تحمیل آن را ندارد. معماری به جای قانون گذاری، پیشنهاد و به جای امرکردن، ما را دعوت میکند تا از آن سرمشق بگیریم .

مطلب مهم حائز اهمیت در این مبحث ( فصل نخست کتاب معماری شادمانی ) چگونگی مورد اهمیت واقع شدن یک بنا و معماری آن است.

اغلب نحوه ساخته شدن یک ساختمان یا مراحل چیدمان آجرها برهم بسیار کمتر از حل یک مسیله علمی، ثروت اندوزی، عاشق شدن و… اهمیت و جذابیت دارد، به همین دلیل مسایل عاطفی، تاریخی و یا سیاسی هستند که به یک بنا اهمیت و تعریف خاصی می دهند.

برای مثال اینکه اولین تجربه عاشقانه یک فرد در کدام مکان اتفاق افتاده، یا فردی که عزیزش را در خانه خود از دست داده و…، از جمله عواملی هستند که می توانند بار روانی بالایی برای انسان داشته باشند و آن محیط را با اینکه از نظر مصالح اولیه و معماری تفاوت خاصی با مکان های دیگر ندارد، به جایی متفاوت تبدیل کند.

درادامه باید بگوییم :

معماری حتی در کامل ترین شکل خود میتواند به شکل ناقصی ما را راضی کند

(پرهزینه، مستعد ویرانی و به لحاظ اخلاقی غیرقابل اعتماد).

نکته کلیدی در مبحث معماری این است که، طراحی یک فضا و استفاده متناسب از اشیا درآن می تواند تاثیرات روانی بر ما بگذارد اما از جهت دیگر گاهی میتوان از یک دیوار آجری که رد نور آفتاب برآن افتاده است هم لذت برد و نیازی به نمایش بصری خیلی ویژه ای نباشد.

درادامه باید بگوییم مبحث اعظمی در تاریخ معماری وجود دارد، اینکه ویژگی های یک بنای زیبا چیست؟!

ویگشنتاین سه سال دنیای علم و ادب را رها کرد تا برای خواهرش خانه ای بسازد و فقط در آن زمان توانست دشواری معماری را درک کند. او که نویسنده کتاب مسیر منطقی – فلسفی است می گوید :

شما فکرمیکنید فسلفه دشوار است اما هیچ چیز به اندازه یک معماری زیبا سخت نیست!