کار فرما: وزارت علوم تحقیقات و فناوری
مشاور طراحی بنا: مهندسین مشاور پیراز(مهندسین مشاور بنیان)
بهره بردار: دانشگاه شهید باهنر
زمان: ۱۳۵۲-متغییر
کاربری بنا: آموزشی
توصیف کالبدی بنا
با توجه به گسترش تدریجی بلوکها در بیش از ۳۰ سال ،ارایه توصیف کالبدی یکسان از بناها صحیح نمی باشد.بهترین بیان ذکر تداوم اندیشه ای است که از ساختمان های اولیه تا طرح‌های توسعه امروز وجود دارد.
بررسی برنامه فضایی عناصر مجموعه
طراحی فضاهایی با عملکرد آموزشی،کمک امزشی، مدیریت آموزشی ،فرهنگی ورزشی، اقامتی، رفاهی و تفریحی و به همراه فضاهای خدماتی، پشتیبانی و فنی از نیازهای اصلی طرح بوده اند.
عناصر فضایی در ساختار هایی متفاوت نظیر خطی، شعاعی، مرکزی و خوشه ای سامان دهی شده اند.
رعایت ضوابط و معیارهای فضاهای آموزشی، اداری، فرهنگی و نظایر آن یکی از الزامات طرح بوده است برخی از این ضوابط عبارتند از:- سیستم آموزشی( گروهی یا دانشکده‌ی) بایستی مشخص شود.
– با توجه به توقف تحولات ساختار آموزشی و علمی و متغیر بودن ظرفیت پذیرش رشته ها و گروه ها، طرح بایستی از انعطاف پذیری برخوردار باشد به صورتی که ایجاد تغییرات در زمان بهره برداری به سهولت امکان پذیر باشد.
– شرایط اقلیمی محل بایستی مورد توجه قرار گیرد و خصوصیات معماری و بافت مجموعه، از آن متاثر باشد.
– معماری و بافت ساختمان ها با خصوصیات و ویژگی های معماری محل هماهنگ باشند.
– مسائل مربوط به زلزله خیزی محل اجرای طرح مورد توجه قرار گیرد.
-در شکل گیری مجموعه به تناسبات و مقیاس انسانی توجه شود.
-نحوه گسترش و توسعه ساختمان ها به صورت شعاعی باشد به نحوی که احداث ساختمان های جدید، مانع بهره برداری تدریجی از ساختمانها نشود.
-مسیرهای سواره و پیاده در داخل پردیس،حتی الامکان از یکدیگر منفک باشد.
-طراحی ساختمان ها با توجه بهویژگی های صرفه جویی در مصرف انرژی صورت گیرد.
– در انتخاب مصالح مصرفی و جزئیات اجرایی اصول معماری سبز و توسعه پایدار مد نظر قرار گیرد.
– ارتفاع ساختمانها و تعداد طبقات با توجه به حداقل نیاز به وسایل بالابر مکانیکی انتخاب شود .
– عملکردهای ساختمانها به گونه‌ای توزیع شوند تا حتی الامکان از انتقال ازدحام و سر و صدا به طبقات کاسته شود . -بیشترین میزان استفاده از نور طبیعی مورد نظر قرار گیرد .
بررسی کیفی فضاها
با توجه به شکل گیری بلوک ها در مدت زمانی بیش از ۳۰ سال کیفیت مشترک فضاهای ساختمانی به صورت خلاصه به شرح زیر است : ساختمان های آموزشی بر پایه ساختار آموزشی وگروهی شکل گرفته که بر خلاف سیستم دانشکده ای فضاهایی مانند کلاس های بزرگ، آزمایشگاه ها و کارگاه های مرکزی،سالن های نمایش و اجتماعات و نظایر آن به گروه خاصی اختصاص نداشته و تمام گروه ها بر اساس برنامه زمانی از این فضاها استفاده کرده و حداکثر بهره برداری از سرمایه گذاری به عمل می‌آید . تاثیر این امر بافت فشرده ساختمانها و دسترسی به فضاهای آموزشی از طریق مسیرهای پیاده طبقه همکف و راهرو های طبقات اول و دوم بلوک های آموزشی متصل به یکدیگر فراهم شده است . طول و عرض محدوده مرکزی پردیس نیز به صورتی انتخاب شده که از هر نقطه و از هر بلوک می‌توان به صورت پیاده و در فاصله زمانی استراحت بین دو کلاس به مقصد بعدی، دسترسی پیدا کرد.
به دلیل تبعیت از اصل تغییر پذیری فضاهای آموزشی، عناصر ثابت که عمدتاً هادی های عمودی تاسیسات و برق می باشند در فضای بین ستون های دوبله و به فاصله ی هر 7.5متر استقرار داده شده و در نتیجه مابقی سطح از انعطاف پذیری لازم برخوردار است، طرح ساختمان ها بر پایه مدول 1.5 در 1.5 متر صورت گرفته که اندازه بهینه برای فضاهای آموزشی از استقرار عناصر و اجزای مستقر در سقف (دریچه ها، چراغ ها، دتکتورها و غیره)بر پایه شبکه بندی مدولار است به صورتی که با تغییر پذیری فضا نیازی به تغییر در شبکه‌های تاسیساتی و برقی نمی باشد. توجه به شرایط اقلیمی و هماهنگی طرح با ویژگی‌های معماری محل از اصول شکل گیری مجموعه بوده است خصوصیات و جزئیات معماری مجموعه ،به تبعیت از شرایط اقلیمی شهر کرمان و با توجه به اختلاف درجه حرارت شب و روز و تابستان و زمستان شکل گرفته است.
مشخصات جداره ساختمان ها با توجه به خصوصیات اقلیمی کرمان و میزان مناسب ذخیره حرارتی طراحی شده که از عوامل موثر در صرفه جویی انرژی بوده است . باتعبیه نورگیرهای سقفی در سقف طبقاتی که زیر بام قرار دارند، روشنایی فضاها با نور طبیعی تامین شده و از طریق تعبیه بازشوهای وسیع در کف طبقات، نور و روشنایی طبیعی تا طبقه همکف بنا هدایت شده است. نمای ساختمانهای آجری است که از مصالح غالب مورد استفاده در بناهای شهر کرمان و سایر شهرهای حاشیه کویر است. از پوشش آجری روی هادی های عمودی تاسیساتی و برقی که در جداره نما قرار گرفته اند جهت تزیین و طراحی احجام نما استفاده شده و آجرکاری و بقیه سطوح نیز دارای تزئیناتی هم سطح و همجنس مانند هره چینی ها ،پوشش های آهن گم سقف ها، نقوش هندسی در بالای کتیبه پنجره ها و سطوح مشبک آجری و مانند آن است.
طراحی ساختمان ها حداکثر تا ۳ طبقه( با احتساب طبقه همکف) و با توجه به مسائل زلزله خیزی کرمان صورت گرفته است.
در طراحی فضاها احجام ارتفاع ساختمانها حیاط ها و فضاهای خالی بین ساختمانها ،تناسبات و مقیاس انسانی مورد توجه قرار گرفته است.
مسیرهای پیاده و سواره در داخل پردیس، به نحوی طراحی شده که تداخلی بین این مسیر ها دیده نمی شود،عبور پیاده در سایه ساختمان ها،در حاشیه حیاط های مرکزی و در زیر مسیرهای سرپوشیده و پیش آمدگی ساختمان ها و یا از طریق بازشوهایی در طبقه همکف به صورت زیر گذر یا ساباط صورت می گیرد. فضاهای پر سر و صدا و پرمراجعه مانند کلاس ها در طبقه همکف بلوک های آموزشی استقرار یافته و فضاهای خلوت و آرام مانند آزمایشگاهها ،دفاتر علمی وکتابخانه های اختصاصی گروه ها و فضاهای اداری در طبقات فوقانی مستقر شده اند.ساختمان های کلاس های بزرگ و سالن های نمایش و اجتماعات در محل های مناسب مجموعه و به صورت مجزا در نظر گرفته شده، به نحوی که بتوانند بر اساس برنامه ریزی در اختیار تمام گروه‌های اموزشی قرار گرفته و مورد بهره‌برداری کامل قرار گیرند.استقرار بلوک ها در مجموعه به صورتی است که هر گروه از ساختمان ها در اطراف یک حیاط مرکزی مستقر شده اند و به این ترتیب با محوطه سازی و احداث آبنما در این حیاط ها و ارتباط با حیاط های مجاور ازطریق زیرگذرهای طبقات همکف فضایی مناسب و سایه دار برای مطالعه و یا استراحت دانشجویان فراهم شده است. دسترسی معلولان به کلیه فضاهای طبقه همکف بلوک ها از طریق سطح شیبدار ورودی و دسترسی به طبقات با استقرار بالابرهای مکانیکی در فواصل مناسب فضاهای داخلی ساختمان ها نظر گرفته شده و با توجه به ارتباط داخلی بلوک های متصل به هم،دسترسی مورد نیاز معلولان به کلیه فضاها امکان‌پذیر شده است.
سبک و روحیه حاکم بر مجموعه
ساختار هندسی پلان ها، ساماندهی عناصر فضایی هر بلوک، استفاده از بتن نمایان ،آجر و تزئینات آجری در نماها، مقیاس انسانی، رواق پیرامون ساختمان ها، استفاده از مفاهیم و عناصر معماری گذشته مانند حیاط مرکزی درونگرایی، برون گرایی ،دعوت کنندگی، ساباط و نظایر آن مفاهیمی هستند که بیشتر از آنکه ساختمان را متعلق به سبک یا دوره خاصی معرفی کند، بیانگر ارتباط طراحی مجموعه با معماری گذشته می باشند . این مجموعه یکی از نمونه های خوب بیان نیازهای امروز در تداوم اندیشه کهن معماری این سرزمین است . بسیاری از خصوصیات ساختمان متاثر از جنبش معماری مدرن می باشد. اما توجهی که به بوم، بستر، اقلیم و عناصر معماری گذشته شده، بیان گرتاثیر نهضتهای پست مدرنیسم در معماری به ویژه گرایش هایی که به بوم و بستر توجه دارند،می باشند.
این ساختمان ها بیشتر از آنکه بخواهند معرف سبک یا دوره خاصی باشند ،معرف خود و و اندیشه‌های طراح در برآورد ساختن نیازهای عملکردی و خلق فضایی معمارانه می باشند .
نوع و نحوه به کارگیری مصالح غالب در مجموعه .
آجر، مصالح غالب نماهای ساختمان ها می باشد که در برخی موارد بتن نمایان نیز در کنار آن قرار می‌گیرد . ساختمان ها از کیفیت اجرایی مطلوبی برخوردار می باشند . کاربرد آجرو تزیینات آجری، بتن نمایان درون فضاها، نورگیرهای سقفی،عناصر محوطه سازی و نظایر ان از مهم ترین جزئیات و ظرافت های اجرایی این مجموعه می باشند. طراحی ساختار تاسیساتی بلوک های آموزشی با استفاده از دستگاههای هوا رسان ایرواشر دو مرحله ای طراحی شده و با هوای خشک کرمان کاملاً سازگار می باشد و ضمن پاسخگویی کامل به شرایط داخلی، از لحاظ مصرف انرژی و سهولت در تعمیر و نگهداری نیز مناسب می باشند. سامانه مولد سرمایش و گرمایش مورد نیاز ساختمان ها نیز به صورت مرکزی در حاشیه پردیس پیش بینی شده که از طریق کانال های آدم رو زیر زمینی، به کلیه مراکز فرعی تاسیساتی مستقر در بلوک ها، خدمات ارائه می‌کند .
منبع: کتاب معماری معاصر ایران (سید هادی میرمیران-ایرج اعتصام)
