ساختمان اقامتگاه سران کشورهای اسلامی حافظیه
کارفرما: وزارت مسکن و شهرسازی
مشاور طراحی مجموعه: مهندسین مشاور باوند
زمان: ۱۳۷۴-۱۳۷۶
کاربری مجموعه: خدمات پذیرایی و گردشگری
زیربنای مجموعه: ۳۰۰۰۰مترمربع
سازه: اسکلت بتنی
توصیف کالبدی مجموعه
ترکیبی از احجام متنوع در بلوک‌های ساختمانی وجود دارند. از شمال به جنوب، مکعب مستطیلی با محور طولی در امتداد شمال شرق- جنوب غرب در ترکیب با حجم نیم استوانه، سالن برگزاری همایش ها را تشکیل می دهند. این احجام با بازشوهای پله ای شکل خود در بدنه‌ی جنوبی و پوشش از ورق های مس در بام شاخص شده اند . در حد فاصل بین سالن اجتماعات و بلوک‌های اقامتی- رفاهی، حیاط مرکزی، که به واسطه شیب و اختلاف ارتفاع زمین به گودال باغچه ای تبدیل شده اند، جای گرفته است.این بلوک های اقامتی- رفاهی، مکعب مستطیل هایی هستند که به صورت پلکانی با یکدیگر ترکیب شده و احجامی را پدید آورده اند که تصویری از زیگورات های کهن را القا میکنند . این ترکیب به گونه ای است که دید های متنوعی به مناظر پیرامونی نظیر مجموعه فرهنگی سعدآباد و رشته کوه البرز، ایجاد شده است . بخش قابل توجهی از این احجام در تطابق با سایت در دل زمین قرار گرفته اند .
ساختمان اقامتی در ساختمان اقامتگاه سران کشورهای اسلامی حافظیه
بررسی برنامه فضایی عناصر مجموعه
ایجاد فضای مناسب برای برگزاری همایش ها با در نظر گرفتن کلیه خدمات فنی ، رفاهی و پشتیبانی مورد نیاز، در کنار محلی برای پذیرایی هیات های رسمی بلندپایه سران کشور های خارجی با امکاناتی ویژه و طراحی فضایی باز در پیرامون مجموعه با در نظر گرفتن مفاهیم و عناصر معماری گذشته از نیازهای اصلی طرح بوده است. عناصر فضایی بر اساس عملکرد خود به سه گروه فضای سبز، فضای با عملکرد قامت و فضایی با عملکرد همایش تقسیم شده‌اند. عناصر فضایی در عملکرد همایشی به صورت خطی و شعاعی به ترتیب در دو حجم مکعب مستطیل و نیمه استوانه، به صورت متقارن و در ۵ طبقه ساماندهی شده اند. در عملکرد اقامتی، فضاها به صورت متقارن حول محور شمال غربی جنوب شرقی در ۸ طبقه ساماندهی شده اند. فضای سبز به صورت باغ ایرانی و پیرامون دو محور عمود بر هم به صورت متقارن طراحی شده است .
بررسی کیفی فضاها
الف) بخش اقامتی
این بخش به فضاهای اقامتی و پذیرایی تعلق دارد . در طبقه همکف لابی ورودی، پذیرش، رستوران و آشپزخانه کافه تریا، سالن تشریفات، نمازخانه و خدمات پشتیبانی جای گرفته اند. سرسرای اصلی فضایی با پلان مستطیل شکل به ابعاد 28در18متر است که دو ردیف ستون به فاصله محور به محور ۶ متر،این فضا را به3بخش تقسیم کرده است. از این سرسرا، دو راهرو منشعب می‌شود که در بدنه‌های شمالی آن، دسترسی های عمودی و در بدنه جنوبی پذیرش و محل استقرار گارد حفاظت واقع شده اند . در دو انتهای شرقی و غربی این راهرو به ترتیب رستوران و کافه تریا طراحی شده است این دو فضا، در پلانی به شکل مستطیل با ابعاد ۱۲ در ۱۸ متر شکل گرفته و دو جفت ستون،فضارا به سه بخش مساوی تقسیم کرده اند. در بخش شمالی سرسرای ورودی، سالن تشریفات در پلانی مربع شکل به مساحت ۲۰ متر مربع قرار دارد . آشپزخانه و فضاهای وابسته به آن، ضلع شرقی و نمازخانه ضلع غربی بدنه ی شمالی را تشکیل می‌دهند.
طبقات اول تا چهارم شامل فضاهای اقامتی می باشند که افزایش طبقات، احجام از طرفین به صورت پلکانی عقب نشسته و به لحاظ کاربرد و عملکرد نیز طبقات بالاتر دارای تسهیلات رفاهی و روحیه تشریفاتی بیشتری می باشند .
واحدهای اقامتی ، در چند گونه مختلف و با امکانات و تسهیلات متفاوت طراحی شده اند.در گونه ی اول،اتاق ها دارای فضای خواب و سرویس بهداشتی می باشند. در نوع دوم ،فضاها دارای اتاق خواب اصلی، فضای نشیمن آشپزخانه کوچک(ابدار خانه) و دو سرویس بهداشتی هستند .در نوع سوم،فضاها از اتاق خواب اصلی، اتاق همراه وفضای نشیمن به همراه آشپزخانه کوچک (ابدار خانه) و دو سرویس بهداشتی مجزا تشکیل شده اند . در گونه چهارم که مجلل ترین فضای اقامتی مجموعه می باشد،خواب اصلی،خواب همراه، نشیمن، آشپزخانه و سه سرویس بهداشتی وجود دارد. این واحدها در ساختار خطی پیرامون راهروی دو طرفه، قرار گرفته اند .
به علت ارائه خدمات به افرادی نظیر سران کشورها ، معاونان آنها،وزرا، مشاوران و کارشناسان ارشد، این تنوع در فضاهای اقامتی پیش‌بینی شده است. در طبقه چهارم رستورانی در بخش میانی ضلع جنوبی با دید به باغ ایرانی طراحی شده است. طبقه اخرمحل قرارگیری بخشی از تاسیسات می باشد. در زیرزمین، فضاهای ورزشی نظیر استخر، سونا، جکوزی، بدنسازی و عملکردهای خدماتی و پشتیبانی نظیر سردخانه مواد غذایی، انبارها، رختشوی خانه، اتاق برق و نظایر آن واقع شده‌اند.
ب)بخش همایش ها
این بخش مشتمل بر سالن‌های اصلی، فرعی و بخش اداری است که در ۵ طبقه مجزا در حجم های مرکب از مکعب مستطیل و نیم استوانه، طراحی شده اند. سالن های اجتماعات فرعی به ظرفیت ۲۰۰ نفر، در دو طبقه زیرین این مجموعه استقرار یافته اند .طبقه همکف و اول این بخش به دلیل استقرار سالن گردهمایی اصلی، مهمترین طبقات این بخش محسوب می شود . سالن اصلی فضایی با پلان نیم دایره ای به شعاع ۱۸ متر است که جایگاه سخنرانی به طول ۱۵.۴۰ متر و عرض ۶.۵۰متر در مرکز ان قرار دارد.د پنج ردیف صندلی به فاصله ۱.۴ متر از یکدیگر ، به جایگاه حاضرین در جلسه اختصاص یافته و دسترسی به هر ردیف صندلی از ۵ راهروی شعاعی و عرض ۱.۸ متر فراهم شده است. فاصله اولین ردیف صندلی ازصحنه، معادل ۳.۱۵ متر است. ورود به سالن اصلی از طریق درب هایی‌که درجداره پیرامونی سالن جای گرفته اند فراهم شده و دسترسی به این ورودی ها از طریق راهرویی به عرض ۷ متر که به موازات دیواره خارجی سالن قرار دارد، امکان پذیر است. در طبقات اول تا سوم ، دفاتر اداری و فضاهای جانبی مانند سرویس بهداشتی و پلکانی ارتباطی جای گرفته‌اند . دو طبقه دوم و سوم مشابه به یکدیگر طراحی شده و به لحاظ عملکردی و نوع فضاهای مستقر در ان به مثابه اجزای فرعی بخش همایش‌ها عمل می‌کند . ساختار کلیه پلان طبقه دوم، از یک راهرو و ردیف اتاق هایی که در بدنه خارجی حجم نیمه استوانه جای گرفته اند، تشکیل شده است.
ساختمان برگزاری همایش ها در ساختمان اقامتگاه سران کشورهای اسلامی حافظیه
پلکان ارتباطی و آسانسور هایی که در طرفین ورودی قرار گرفته اند، ارتباط میان طبقات را فراهم میکنند. این راهرو دسترسی به اتاق ها را به خوبی فراهم کرده و روشنایی آن از بازشوهای شیشه‌ای واقع بر بدنی جنوبی که دید و چشم انداز مناسبی را به باغ ایرانی فراهم می سازد تامین می شود. ساختار کلی طبقه سوم از یک بخش مرکزی و ارتباطی که دفاتر اداری نسبت به آن به طور متقارن قرار گرفته اند، تشکیل شده است. فضایی که میان پلکان آسانسورها تعبیه شده ارتباط بصری میان دو طبقه اول و دوم را برقرار کرده است . تناسبات رعایت شده در فضا، با کاربرد سطوح وسیع شیشه‌ای بر بدنه راهروها ،پوشش نیم گنبدی سقف، در ایجاد گشودگی فضایی و روحیه ای متمایز از دیگر فضاهای این بخش موثر بوده و در نهایت فضای مطلوب را به وجود آورده است . حجم مکعب مستطیل که در شمال سالن اصلی قرار گرفته است،به استقرار فضاهای خدماتی ، سرویس‌های بهداشتی ،انبارها، اتاق گریم،رختکن و دیگر فضاهای جانبی اختصاص یافته است.
سبک و روحیه حاکم بر مجموعه
ساختار هندسی ، مدولار و منظم پلانها، تقارن به کار رفته در ساماندهی عناصر فضایی و شکل گیری نماهای ساختمانها، شکل بازشوها، انتخاب مصالح و رنگ آنها ،خلوص احجام،نسبت سطوح پروخالی به یکدیگر و استفاده از عناصر و مفاهیم معماری گذشته این سرزمین در محوطه سازی ،طراحی داخلی و پلان طبقات بیانگر تاثیر نهضت پست مدرنیسم در معماری می باشند که تلاش زیادی در جهت بومی و ایرانی کردن آنها، صورت گرفته است.
به کارگیری مصالح غالب در مجموعه
این ساختمان در مدت زمان کوتاهی ، حدود دو سال به صورت طراحی و اجرای همزمان ساخته شده و با تجهیزات کامل به بهره‌برداری رسیده است . بنابر این هماهنگی میان گروه‌های مختلف، مستلزم مدیریتی ویژه بوده است.تجربه ساخت چنین مجموعه ای تقریباً در دو دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران وجود نداشت . علاوه بر آن برخی از جزئیات و تجهیزاتی که در ساخت این ساختمان به کار رفته است، برای اولین بار در ایران طراحی شده اند. ساختمان از کیفیت اجرایی مطلوبی برخوردار است. در اجرای نماهای بنا از سنگ هایی که به دلیل نداشتن جلا گداخته شده و با بست های فلزی بدون دوغاب و ملات نصب شده‌اند،استفاده شده است.
اتصال مصالح ناهمگون مانند سنگ و چوب به یکدیگر، کاربرد چوب های عمل آوری شده ای که در ساخت بازشوها به کار رفته و طریقه نصب آنها ،تزئینات کاشیکاری در استخر و محوطه های ورزشی که طرح های سنتی داشته و به صورت صنعتی تولید شده‌اند، کارهای سنگینی که در کف سازی های فضاهای داخلی و محوطه انجام گرفته است و مبلمان هایی که به صورت ویژه برای این ساختمان طراحی شده اند، از مهمترین جزئیات طراحی و اجرایی این ساختمان می باشند.
تحلیل و ارزیابی نماهای مجموعه
ترکیب احجام مختلف ،نماهای متنوعی را ایجاد کرده است.در بخش همایش ها نمای جنوبی، نمای اصلی بوده و ترکیبی از احجام نیمه استوانه و مکعب مستطیل با پوششی از سنگ و شیشه و تاکید بر تناسبات افقی می باشد که بازشوهای با تناسبات عمودی، آن را تعدیل کرده است . در این جبهه پوسته جنوبی حجم از شیشه بوده و شکست های پلکانی آن بر محل ورودی تاکید می‌کند . نمای جنوبی ساختمان اقامتگاه احجامی پلکانی با تاکید بر تناسبات افقی می باشد. احجام طبقات بالاتر دارای بازشوهای کمتری بوده و بدین جهت بر بخش میانی نما تاکید بیشتری صورت گرفته است . تناسبات به کار رفته در احجام، ساختاری متوازن را در نماها ایجاد کرده است .
منبع: کتاب معماری معاصر ایران (سید هادی میرمیران-ایرج اعتصام)
