سبک شناسی معماری ایران و سبک رازی

در سبک شناسی معماری ایران و سبک رازی آمده است که نام برگرفته از : نام شهر ری که در گذشته راز تلفظ می شده و در ری رواج یافت

سبک رازی در معماری


معماری سبک رازی الهام گرفته معماری

اين شيوه چهارمين شيوه معماري ايران است كه تمامي ويژگي هاي خوب شيوه هاي قبلي را به بهترين صورت دارا است . در اين شيوه ، تأثيرپذيري از شيوه پارسي و شكوه شيوه پارتي و دقت شيوه خراساني ديده مي شود .

اوج شكوفائي و ترقي شيوه رازي در عهد سلجوقيان است . معماري سلجوقي نيرومند و حساب شده و داراي ساختاري پيچيده بود و اين همه اتفاقي نبود مگر تجلي يك تحول شگرف كه در اواخر قرن چهارم با سامانيان آغاز شد . پادشاهان سلجوقي با همت و علاقة وزير با تدبير خود ، خواجه نظام الملك ، آثار و بناهاي بسياري را در گسترة ايران زمين آن روز كه از ماوراءالنهر (آسياي ميانه كنوني ) شروع و تا آسياي صغير و آناتولي (تركيه) ادامه داشت ، با عملكردهاي گوناگون ساختند . در اين زمان ، برجهاي آرامگاهي ، مناره ها ، مساجد ، مدرسه ها و كاروانسراها و موارد متنوع بسياري احداث شدند كه خوشبختانه بسياري از آنها هنوز باقي است . طرحهاي دايره ، هشت گوش ، شش گوش ، چهار گوش … و مربع و مربع مستطيل ، در بناهاي اين دوره مورد استفاده قرار گرفت . ميل هاي راهنما كه بعضي از آن ها محل دفن باني آن نيز بوده ، تبديل بناهاي مساجد شبستاني به بناهاي چهار ايواني نيز در اين دوره صورت گرفت .

در شيوه رازي تاق و گنبد بسيار پيشرفت كرد و گونه هاي چفد تيزدار براي تاق و گنبد بكار رفت بجاي تاق ساده آهنگ  كه در شيوه خراساني باب بود  از تاق هاي چهار بخشش ، كاربندي، تاق كلنبو و تاق چهار ترك بهره گيري شد. اولين نمونه هاي گنبدهاي گسسته نار در برجهاي خرقان در نزديكي قزوين مشاهده مي شود و نوع كاملتر آن نيز بعدها به صورت ترك دار ساخته می شود.

برای خواندن مطالب مربوط به معماری معاصر ایران لینک روبرو را کلیک کنید: معماری معاصر ایران بعد از انقلاب


ویژگی های معماری ایران 

  1. پلان مستطیل شکل
    2. فضای شبستانی و گنبد خانه ای ( ورود گنبد و کاربندی )
    3. تزئینات آجری قوی ( مخصوصا عهد سلجوقی)
    4. سر در مربعی شکل
    5. ارتفاع بخشی به بناها
    6. ورود نقش های خط شکسته
    7. مصالح مرغوب و پای بست محکم

بناهای ساخته شده در سبک شناسی معماری ایران و سبک رازی :

ردیف نام سال ساخت کاربری توضیحات
1 مقبره امیر اسماعیل سامانی 295 قمری آرامگاه –        از بناهای دوره خراسانی که به سبک رازی ساخته شده

–        تزئینات فوق العاده آجری

–        بنای چهار ضلعی

–        دارای گنبد

–        به سبک چهار طاقی

گذار به سبک جدید
2 گنبد قابوس 397 هجری آرامگاه و میل –        مقبره قابوس ابن وشمگیر

–        قرار گیری بر روی تپه

–        سادگی

–        شکوه، عظمت و اندازه های متناسب

–        پی 15 متری بنا

–        بدنه دارای 10 پا پیل مضرس مثلثی

–        ارتفاع مضرس ها 37 متر تا زیر گنبد

–        گنبد دو پوسته است

–        گنبد دورنی خاگی است

3 برج های خرقان قزوین 460-486 ق –        دارای دو ساختمان شرقی و غربی

–        گنبد دو پوسته

–        تزئینات آجری

4 مسجد جامع اصفهان 473 هجری مسجد –          طرح اصلی مسجد شبستانی و خراسانی است.

–          تقریبا از سلسله های کهن ایرانی در آن نشانی یافت می شود.

–          محراب و بخش بزرگی از دیوار سوی قبله مسجد کهن با گچ بری ناب و بی هتا در زیر کف شبستان جنوبی مسجد کنونی یافت شده است.

–          سوی قبله مسجد کهن و کنونی 20-30 درجه اختلاف دارد.

–          در سال 226 مسجد کهن تخریب و بجای آن مسجدی شبستانی با میانسرا تشکیل شد.

–          در زمان ال بویه ردیف ستونی تشکیل و باعث کوچک تر شدن حیاط شد.

–          در سده پنجم و ششم 4 ایوانی شد.

–          در سال 473و481 گنبد های زیبائی در بخش شمالی و جنوبی ساخته شد.

5 رباط شرف 508 ق کاروانسرا –        اقع در نزدیکی سرخس در شاهراه بغداد به مرو

–        طرح و نقشه شامل دو حیاط چهار ایوانی

–        دو حیاط در دو زمان ساخته شده اند

–        حیاط دوم به لحاظ معماری بهتر است

–        یک ورودی دارد

–        محور اصلی بنا از جنوب شرقی به شمال غربی است

–        بنا دارای 3 محراب است

–        دارای تزئینات متعدد آجری

–        دارای 5 گروه آجر چینی : 1. آجر چینی 2. فرمهای آجری 3. طرح های هندسی آجری 4. کتیبه خط آجری 5. آجرهای تراش دار

–        پوشش طاق آهنگ

–        تامین آب توسط آب باران و آب انبار

6 مسجد جامع گلپایگان 498-512 ق مسجد –        ابتدا گنبد خانه ای بودی سپس گسترش یافته
7 مسجد جامع قزوین 553 ق مسجد -واقع در محله دباغان

مناره باشکوه

ایوان بلند

–        ساخت مقصوره کهن در زمان هارون

–        در زمان فخرالدوله دیلمی دیوار مسجد ساخته شد

–        گنبد بر فراز مقصوره خمار باشی

–        گنبد مدتی دوپوسته بوده سپس گنبد یک پوسته کاشی کاری شده

8 گنبد سرخ مراغه 542 ق مسجد

در سبک شناسی معماری ایران و سبک رازیانواع گنبدهاي خاگي در بناهاي مختلف ساخته شده اند . انواع گنبدهاي دو پوسته پيوسته نيز در بناهائي مثل مسجد برسيان و مسجد  جامع اردستان و مسجد جامع زواره ساخته شده اند .

در شيوه رازي ، ساختمان از بنياد و پاي بست با مصالح مرغوب احداث مي شد و خشت هاي پخته كوچك و بزرگ و نازك و ستبر نماهاي بنا را مي آراست .

انواع نقشه اي شكسته (نقشهايي كه خطوط مستقيم دارند ) ، به روشهاي مختلف در اين دوره ايجاد شده است . گره سازي با آجر و كاشي يا گره سازي در هم از اين دوره آغاز مي شود . در اين نوع گره سازي ، قطعاتي از كاشي را به صورت نگين و يا ساده در ميان قطعات آجري به كار مي بردند كه خود موجب جلوه و زيبايي مي شده ، قديمی ترين نمونه اين كار در برج اتابك كرمان است كه قطعات كاشي به وسيله گچ دورسازي شده و سپس با گره سازي آجر ، آن را تكميل كرده اند

برای خواندن مطالب مربوط به معماري معاصر ایران لینک روبرو را کلیک کنید: معماری معاصر ایران بانی مسعود ، کتاب معماری معاصر


مطالعه بیشتر : 

شیوه های معماری ایرانی | شیوه پارسی

شیوه های معماری ایرانی | شیوه پارتی

شیوه های معماری ایرانی | شیوه خراسانی

شیوه های معماری ایرانی | شیوه آذری

شیوه های معماری ایرانی | شیوه اصفهانی


منبع : سبک شناسی معماری ایرانی – دکتر محمد کریم پیرنیا، دکتر غلامحسین معماریان – 1397



دانلود فایل رایگان

علاقه‌مند به طراحی معماری و مطالعات در حوزه های مربوطه
گزارش خطا
تصاویر 360 درجه
در صورتی که تصاویر برای شما نمایش داده نمی شوند لطفا از نرم افزار تغییر آیپی ( فیل.تر..شکن) استفاده نمایید .
    مستند های مرتبط با این بنا