اگر به سبک موسیقی خاصی علاقه‌مند نیستید؛ تئاتر شما را خسته می‌کند یا جذب آثار هنری نمی‌شوید، همیشه می‌توانید از آن‌ها اجتناب کنید. بااین‌حال، طراحی داخلی متفاوت است. یک پروژه با طراحی ضعیف به‌طور مداوم و برای مدت طولانی بر زندگی بسیاری از افراد تاثیر می‌گذارد. در مورد فضاهای داخلی، این اثر حتی بیشتر تقویت می‌شود.
طراحی داخلی برای زندگی بهتر
انسان، روزبه‌روز زمان بیشتری را در خانه می‌گذراند که مستقیما بر سلامت و رفاه ما تاثیرگذار خواهد بود. در دوران بازنشستگی اجباری، مانند پاندمی اخیر کووید-19، فضاهای داخلی برای رفاه و حتی پیشگیری از بیماری‌ها اهمیت بسیاری دارند. طراحی محیط داخلی، مسئولیت بزرگی برای یک متخصص است.
یک طراح داخلی، باید برای به‌دست‌آوردن محیطی سالم و از نظر زیبایی‌شناسی دلپذیر برای افرادی که از فضا استفاده می‌کنند، این پروژه‌ها را برنامه‌ریزی، تحقیق، هماهنگ و مدیریت کند؛ اما در واقع، طراحی داخلی چیست؟
اغلب دیزاین داخلی را با دکوراسیون اشتباه می‌گیرند؛ تصوری غلط که مملو از تعدادی پیش‌داوری و سوءتفاهم است. انتخاب پوشش، رنگ و روکش درواقع یکی از جنبه‌های مهم طراحی داخلی محسوب می‌شود؛ اما، این تنها ویژگی آن نیست.
اصول طراحی برای ارتقای کیفیت زندگی
ابتدا درک رفتارها و خواسته‌های کاربر برای ایجاد فضایی کاربردی و از نظر زیبایی‌شناسی دلپذیر ضروری است. سازماندهی حرکت، یک نقطه شروع است که از طریق دست‌کاری چیدمان اولیه به‌دست می‌آید. این تقسیم فضا را می‌توان از طریق دیوارها، مبلمان یا حتی اشیا انجام داد.
درعین‌حال، طراحی داخلی باید به شرایط آسایش (چه حرارتی، چه روشنایی یا صوتی) و همچنین ارگونومی که بهترین ابعاد را برای مبلمان و وسایل دیکته می‌کند، توجه داشته باشد. در نهایت، مشخصات روکش‌ها و مواد، قابل‌مشاهده‌ترین و سطحی‌ترین بخش طراحی از نوع داخلی محسوب می‌شود؛ اما، به همان میزان اهمیت دارد. این لمس نهایی، چهره پروژه را تشکیل می‌دهد و دیدگاه طراح و همچنین خواسته‌ها و نیازهای کاربران را منتقل می‌کند. در این بخش، با جزئیات بیشتر به مهم‌ترین مسائلی که طراح داخلی باید در نظر بگیرد، می‌پردازیم.
چیدمان (Layout)
چیدمان در طراحی داخلی، مانند ساماندهی فضا با جانمایی تجهیزات، مبلمان و اشیا ثابت و متحرک در آن است. توزیع مناسب، می‌تواند جریان فضا را سازماندهی کند، مکان‌های دائمی و سلسله‌مراتبی در فضا به وجود آورد. به‌خصوص در پلان‌های معماری باز، جایی که طراح آزادی عمل بیشتری دارد؛ چیدمان داخلی برای عملکرد صحیح پروژه ضروری است.
لوکوربوزیه و میس فان در روه، اولین کسانی بودند که با کاهش نواحی وسیع رفت‌وآمد و استفاده از عناصر سازه‌ای، مبلمان و پنل‌های متحرک به‌جای دیوار برای تقسیم فضا، طرح‌های سلسله‌مراتبی متعارف را به چالش کشیدند. برای ایجاد چیدمانی مناسب، طراح داخلی باید الزامات دسترسی، مسیرهای خروج اضطراری و حداقل ابعاد برای اتاق‌ها را در نظر بگیرد.
چالش ابعاد در طراحی داخلی: از استانداردها تا خلاقیت
منابع متعددی وجود دارد که ابعاد مناسب برای هر نوع استفاده از فضا را تعیین می‌کند. کتاب «داده‌های معماران» اثر ارنست نوفرت که در سال 1936 منتشر شد، بهترین شیوه‌ها را برای ابعاد فضاهای مختلف از آشپزخانه‌های صنعتی تا واگن‌های قطار جمع‌آوری کرده است.
بااین‌حال، با افزایش تراکم شهرها و گران‌تر شدن املاک، مایکروآپارتمان‌ها و خانه‌های کوچک، شروع به سرپیچی از این استانداردهای حداقلی کردند و نشان می‌دهند که این قوانین را می‌توان زیر پا گذاشت. بنابراین، درک نیازهای فضا و کاربران آن برای پیشنهاد چیدمان‌های کاربردی و مناسب برای هر سناریو، ضروری است.
مبلمان
مبلمان، چه ثابت و چه متحرک، تاثیر مستقیمی بر کیفیت هر پروژه طراحی داخلی دارد. وظیفه طراح، این است که اطمینان حاصل کند انتخاب‌های مشخص‌شده در پروژه، کارکرد عادی فضا را تسهیل می‌بخشد و خللی در رفت‌وآمد و عملکرد فضا ایجاد نمی‌کند.
توجه به انتخاب هر قطعه از مبلمان، به‌خصوص (اما نه‌تنها) در فضاهای کوچک که روزبه‌روز کوچک‌تر می‌شوند، اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل، در بسیاری از موارد، طراحی اقلام منحصربه‌فرد برای بهینه‌سازی استفاده از هر سانتی‌متر مربع اغلب موثرتر است. مبلمان انعطاف‌پذیر که قابلیت اتصال به هم دارند (مانند نیمکت‌های قابل چیدن روی‌هم)، تاشو هستند (مانند میزهای تاشو)؛ ابعادشان افزایش یا کاهش می‌یابد که می‌توان از آن‌ها برای دو عملکرد استفاده کرد (مثلا کمد و پارتیشن داخلی) و به‌عنوان آینده صنعت مبلمان شناخته می‌شوند.
طراحی هوشمندانه برای فضاهای کوچک
با پیروی از این ترند در طراحی داخلی، در حال حاضر می‌توان شرکت‌های زیادی یافت که محصولاتی را برای این نوع خانه‌های کوچک (میکرو آپارتمان‌ها یا خانه‌های کوچک) تولید می‌کنند. این شرکت‌ها، با درنظرگرفتن ابعاد کوچک‌تر این فضاهای داخلی، استانداردهای قبلی را به چالش می‌کشند تا قطعات کوچک‌تر و سازگارتر با کاربر و فضای معاصر ایجاد کنند.
نمونه‌هایی از این نوع مبلمان، شامل مبل‌های جمع و جورتر و ست‌های غذاخوری است که در آن‌ها، صندلی‌ها به‌طور کامل زیر میز قرار می‌گیرند و ابعاد هر قطعه، به گونه‌ای است که فضای کمتری در اطراف خود اشغال می‌کند.
گیاهان: تکه‌ای از طبیعت در خانه
گیاهان، شاید به‌عنوان مبلمان در نظر گرفته نشوند؛ اما، بااین‌حال عنصری از طراحی داخلی هستند که ارزش توجه دارند. زیرا، متحدان مهمی برای به ارمغان آوردن سلامتی و کیفیت زندگی به فضاهای داخلی به شمار می‌روند. گیاهان، هوا را تصفیه می‌سازند و مواد شیمیایی را جذب می‌کنند که در فضاهای مسکونی و اداری بسیار رایج هستند. توصیه ما، این است که به‌ازای هر 10 متر مربع فضا، یک گیاه با اندازه متوسط داشته باشید.
راحتی و ارگونومی
در سال‌های اخیر، به‌طور گسترده‌ای راحتی طراحی داخلی مورد بررسی قرار گرفته است. کیفیت محیط‌زیست، در فضای داخلی در دنیایی با جمعیت روبه‌افزایش و تراکم بیشتر، ضروری به‌شمار می‌رود. باتوجه‌به این‌که بخش زیادی از زندگی خود را در فضاهای داخلی می‌گذرانید، یک فضای داخلی ناراحت، ناایمن یا ناسالم می‌تواند برای سلامت جسمی و روانی افراد بسیارمضر باشد.
راحتی در فضاهای داخلی، از زیبایی‌شناسی فضا، رایحه محیط، نسیمی که از پنجره می‌وزد و دمایی که هنگام ورود احساس می‌شود، دسترسی و کاربرد فناوری‌ها یا استراتژی‌های غیرفعال برای تسهیل و بهبود کیفیت زندگی ساکنین را دربر می‌گیرد.
هنگام سکونت در فضا، آن فضا از نظر بصری چگونه درک می‌شود؟
رنگ، روشنایی، عمق و ارتفاع آن تعیین می‌کند که آیا ساکن آن فضا را دنج، امن، تحریک‌کننده، آرامش‌بخش، انعطاف‌پذیر یا برعکس احساس می‌کند. آیا طراحی داخلی از نظر آکوستیک راحت است؟ عایق‌بندی صوتی مناسب، به شما این امکان را می‌دهد که بدون بالابردن صدای خود، با دیگران صحبت کنید یا بدون این‌که گوش‌هایتان اذیت شود به یک سخنرانی در سالن اجتماعات گوش دهید. آیا هوا خیلی‌گرم یا بسیار سرد است؟
دمای مطبوع، می‌تواند بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد باشد. درحالی‌که سرمای زیاد یا گرمای بیش از حد نه‌تنها آزاردهنده است؛ بلکه، باعث رشد و تکثیر بیماری‌های مختلف می‌شود. آیا تهویه هوا تاحدامکان هوای داخل را تمیز و سالم نگه می‌دارد؟ بوی بد، کنه، قارچ و سایر ترکیبات مواد برای سلامتی انسان مضر هستند.
ارگونومی: علم انسان‌محور در طراحی داخلی
ارگونومی، هرچند ممکن است برای معماری بیگانه به نظر برسد، علمی است که به ما یاری می‌رساند تا فضاها و وسایلی را طراحی کنیم که به‌خوبی با ویژگی‌های فیزیولوژیکی، آناتومیکی و حتی روانی ساکنین و کاربران هر اتاق سازگار باشند. ارگونومی، رابطه بین محیط و اعمال و رفتارهای بدن و ذهن انسان را تشکیل می‌دهد.
بنابراین، سطح موفقیت یک طراحی داخلی خوب، ارتباط نزدیکی با تحلیل ارگونومیک دقیق دارد؛ تحلیلی که باید از مطالعه ابعاد و تناسبات بدن انسان در انواع بی‌شمار آن آغاز شود. برخی تحقیقات انسان‌سنجی (Anthropometric) وجود دارد که بر اساس این پارامترها، جمعیت را گروه‌بندی می‌کند و برای ما این امکان را فراهم می‌سازد تا راه‌حل‌های انعطاف‌پذیر و کارآمدی را برای اکثر کاربران بالقوه ارائه دهیم.
مصالح و پوشش‌ها
مشابه این موضوع، همه مواد نهایی معادل هم نیستند. با این‌که انتخاب مواد معمولا تحت تاثیر عواملی مانند زیبایی‌شناسی، عملکرد و هزینه انجام می‌شود، مهم است که ترکیبات هر ماده و تاثیری که می‌تواند بر محیط‌زیست در طول عمر مفید آن بگذارد را نیز در نظر بگیریم.
امروزه، در بیشتر بازارها، عرضه مواد نهایی گسترده و متنوع است و به ما این امکان را می‌دهد تا عواملی مانند منشا، دوام، قابلیت بازیافت و ویژگی‌های بهداشتی یا محیط‌زیستی آن‌ها را ارزیابی کنیم که با آسایش آینده فضای در حال طراحی بی‌ارتباط نیستند. بنابراین، انتخاب پوشش یا نهایی کردن سطوح، چندوجهی است و باید عوامل زیر را در نظر گرفت:
هدف فضا
مواد، باید عملکرد فضا و تنوع کاربران بالقوه را در نظر بگیرند. هنگام انتخاب، توصیه می‌شود که میزان تردد و استفاده از منطقه، شرایط نظافت، فرسایش و قرارگیری در معرض محیط را در نظر بگیرید. سایر عوامل، مانند بافت و رنگ می‌توانند به درک فضا و انتشار نور کمک کنند و بر روحیه ساکنان آن تاثیر بگذارند.
ماهیت ماده
ترکیب مواد مقاومت، انعطاف‌پذیری و شکل‌پذیری آن و در نتیجه دامنه کاربردهایش را تعریف می‌کند. از نظر شیمیایی، توصیه می‌شود به ترکیب رنگ‌ها، پوشش‌های پلاستیکی، چسباننده‌ها یا افزودنی‌هایی توجه داشته باشید که ممکن است در درازمدت اثرات مضر (همچنین مفید) بر کیفیت هوای داخل داشته باشند.
سیستم‌های نصب
فرآیند ساخت‌وساز نهایی، شامل اتصالات یا چسب‌هایی است که برای صرفه‌جویی در هزینه و جلوگیری از خطا در فرآیند ساخت (به‌خصوص اگر ساخت‌وساز جدید باشد)، توصیه می‌شود آن‌ها را نیز به‌درستی اجرا کنید.
لایه سطحی
آخرین لایه، تاثیر بسیاری بر آسایش فضا دارد. سطوح را می‌توان به‌گونه‌ای درمان کرد که ضدلغزش، ضد چسبندگی یا ضدآب باشند. عناصری مانند پوشش درزها، لبه‌ها، قالب‌گیری‌ها و دستگیره‌ها برای تسهیل نظافت، جلوگیری از حوادث و تسهیل حرکت و سایر گزینه‌ها به وسعت کاربردهای بالقوه فضا طراحی شده‌اند.
جمع‌بندی
درک انسان از جنبه‌های فیزیولوژیکی، آناتومیکی و روان‌شناختی به ما کمک می‌کند تا به سطح بالایی از آسایش دست یابیم؛ درعین‌حال که به تنوع و تفاوت‌ها احترام می‌گذاریم. همه افراد، به یک شکل در فضا حرکت نمی‌کنند یا ابعاد بدنی یکسانی ندارند و همه در یک‌میزان نور یا دمای مشابه احساس راحتی نمی‌کنند. هنگام طراحی داخلی برای فضاهایی که بر سلامتی تمرکز دارند، درنظرگرفتن رویکردی کل‌نگر و میان‌رشته‌ای ضروری است و مشاهده و تحلیل عمیق هر «بدن و ذهن» کلید دستیابی به پروژه‌ای موفق خواهد بود.
