مجتمع مخابراتی انقلاب اسلامی تهران

کارفرما: دفتر فنی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات

مشاور طراحی : مهندسین مشاور آتک

مجری: شرکت ساختمانی آ.اس.پ

بهره بردار: وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات

زمان: ۱۳۶۶-۱۳۷۵

کاربری بنا: اداری

مساحت زمین طرح: ۳۰۱۵۵مترمربع

زیربنای مجموعه: ۳۵۰۰۰مترمربع

ساز: اسکلت بتنی

 توصیف کالبدی مجموعه

 طرح کلی مجتمع مخابراتی انقلاب اسلامی،از ۳ مکعب مستطیل، که با درزهای انبساط از یکدیگر منفصل شده اند، تشکیل شده است . این احجام در ترکیب با یکدیگر حیاطیU شکل و رو به شرق را پدید آورده اند که ورودی اصلی ساختمان نیز در آن قرار دارد .شکل زمین و همچنین لزوم تعبیه دسترسی های اصلی از بزرگراه شیخ بهایی،موجب گسترش بنا در امتداد محور شمالی- جنوبی شده است. این جهت گیری که سبب نورگیری غالب بنا از جهات شرق و غرب می شود، امکان استفاده از نور شمال و جنوب را به حداقل رسانده و به همین دلیل، در طراحی فضاهای داخلی بنا از تدابیری مانند طراحی حیاط داخلی ، برای بهره‌گیری از نور شمال، استفاده شده است.

بررسی برنامه فضایی عناصر بنا

 ایجاد فضایی با در نظر گرفتن محل استقرار تجهیزات الکترونیکی و مخابراتی ، محل استقرار کارمندان و دفاتر اداری و خدمات پشتیبانی، از نیازهای اصلی طرح بوده است. عناصر فضایی در ساختار شبکه ای، متاثر از شبکه قرار گیری عناصر سازه ای ، در پلان های آزاد ساماندهی و عملکردها در ۵ طبقه توزیع شده اند.

 فضاهای پشتیبانی و خدماتی (مانند انبار، موتورخانه، نمازخانه و رستوران) در زیرزمین و طبقه همکف واقع شده اند.و طبقات اول ،دوم و سوم به بخش های فنی و اداری (مانند سالن سوئیچ بین شهری،سالن سوئیچ راه دور،اتاق رادیو و نظایر آن) اختصاص یافته اند.

بررسی کیفی فضاها

 برای سهولت مطالعه و درک قسمت‌های مختلف مجتمع، همانگونه که ذکر شد سه حجم مکعب مستطیل که بر اساس بلوکهای شماره های۱، ۲ و ۳ طبق کروکی مشخص شده‌اند، بررسی می‌شوند.

 بلوک ۱

 در این بلوک فضاهای ارتباطی در مرکز پلان و فضاهای اداری در پیرامون آن طراحی شده اند. فضای ارتباطی مرکزی به همراه دسترسی های عمودی در بخش میانی پلان جای گرفته اند. این پلکان از طبقه اول آغاز شده و از طریق راهرو هایی که در طرفین این فضای ارتباطی قرار دارد، ارتباط و دسترسی به اتاق های اداری و دیگر فضاها برقرار شده است.

 نورگیر شیشه ای که بر بام فضای ارتباطی میانی طراحی شده، نور کافی و مناسب را برای راهروی طرفین و همچنین فضای ارتباطی میانی، فراهم ساخته و بدین لحاظ بر ارزش عملکردی فضای ارتباطی مبنی بر ایجاد ارتباط بصری میان طبقات و همچنین تامین نور برای فضاها ،افزوده است. اتاقهای اداری در اضلاع شمالی ،شرقی و غربی این بلوک با امکان بهره گیری از نور طبیعی و فضاهای خدماتی مانند سرویس‌های بهداشتی و انبارها در مجاورت بلوک دو (عدم دسترسی به نور طبیعی)، طراحی شده اند. تنوع رنگی که در این بخش رعایت شده از جمله به کار بردن رنگ سفید در کف پوش ها، رنگ سبز در درب ها، استفاده از رنگ زرد در قرنیزها و دست اندازهای چوبی و ایجاد ارتباط بصری میان طبقات مختلف ساختمان، فضای داخلی این بلوک را متنوعی کرده است.

بلوک ۲

 این بلوک را که می‌توان بلوک میانی نامید، از اتاق های اداری در جبهه شمالی شرق بنا، راهروی به طول ۴۲ متر و فضاهایی با عملکردهای ویژه‌ای مانند سالن فکس شهری، سالن سوئیچ بورد بین شهری به فضاهای جانبی آن، در سه طبقه تشکیل شده است. اصول کلی که در طراحی این بخش رعایت شده،امکان استفاده از نور طبیعی را برای فضاهای اداری فراهم کرده و امکانات لازم را برای فضاهای به عملکردی مانند سالن فکس و سوئیچ بورد بین شهری فراهم کرده است .این امکانات شامل نور کنترل شده( به دلیل استقرار در بخش میانی و عدم تعبیه بازشوها بر دیواره های فضا)، جلوگیری از ورود گرد و غبار( به دلیل ایجاد فضایی واسط برای رسیدن به فضاهای اصلی) و دمایی ثابت و یکنواخت( با تعبیه هواسازها در غرب بلوک)، می باشند.

 ستونهای واقع در طبقه اول و دوم جبهه شرقی این بلوک،مانع تابش مستقیم آفتاب بر بدنه هاست و با سایه اندازی، نمای متنوعی را به وجود آورده است.فضاهای اداری که در طبقه سوم جای گرفته اند به علت پیش آمدگی این طبقه نسبت به طبقات پایین تر از وسعت بیشتری برخوردارند و این پیش آمدگی، نمای طبقه سوم را از طبقات دیگر متمایز کرده است.

بلوک ۳

 این بلوک، از حیاط مرکزی و بخش هایی که در چهار سوی آن قرار گرفته، تشکیل شده است. فضاهای اداری در بدنه‌های شمالی و جنوبی و راهرو ها در بدنه های شرقی و غربی حیاط طراحی شده اند. دو بخش شرقی و غربی با الگوی راهرو یک طرفه ،مشابه یکدیگر طراحی شده اند. بدین صورت که راهروها در ارتباط مستقیم با حیاط و اتاقهای اداری در جبهه شرقی و فضاهایی با عملکردی ویژه چون سالن تلکس، دستگاه پاکت سوئیچ و مانند آن در غربی‌ترین بخش ساختمان جای گرفته اند. فضاهای اداری در دو بخش شمالی و جنوبی با راهروی دو طرفه، راهرو در وسط و فضاها در طرفین آن طراحی شده اند. در دو طبقه دوم و سوم، فضاهای اداری در جبهه شمالی و جنوبی حیاط قرار گرفته اند . در بخش شمالی فضاهای خدماتی چون انبار، سرویس های بهداشتی و اسانسور ها در مجاورت بلوک میانی جای گرفته اند. در دو طبقه اول و دوم بخش جنوبی ،اتاق های اداری، پلکان فرار و سرویس‌های بهداشتی طراحی شده‌اند  و راهروی میانی ، دسترسی به این فضاها و همچنین فضاهای فنی چون سالن رادیو، سالن کنترل و سالن سوئیچ را فراهم کرده است.

در طبقه سوم این بلوک ، ساختمان ها از اضلاع جنوبی و غربی عقب نشسته و این طبقه منحصرا به فضاهای اداری اختصاص یافته است و با ردیف ستون هایی که در ضلع جنوبی آن طراحی شده،از دیگر طبقات، متمایز شده است .

در بلوک های یک، دو و سه،فضاهای اداری با امکان بهره گیری از نور طبیعی و داشتن دید و منظر مناسب به محوطه و زمین‌های اطراف در جبهه های شرقی، شمالیف جنوبی و غربی مجموعه، جای گرفته اند. راهروهای ارتباطی(به استثنا راهرو هایی که در طرفین حیات مرکز داخلی قرار گرفته اند) از نور طبیعی بی‌بهره‌اند و با طول تقریبی ۴۰ متر و نداشتن چشم انداز به مناظر بیرونی، طراحی شده اند . طولانی بودن راهروها و عدم رعایت تنوع رنگی در بدن های آنها این فضاها را یکنواخت کرده است.فضاهای با عملکرد هایی مانند محل قرارگیری تجهیزات الکترونیکی در مکان‌هایی استقرار یافته اندکه امکانات لازم را برای آنها فراهم شده است و بدین لحاظ دارای کیفیت فضایی مناسبی هستند.

 سبک و روحیه حاکم بر بنا .

 نظام مهندسی که هماهنگی جز و کل را در نماهای ساختمان به وجود آورده، شبکه هندسی20/1در20/1متر در نما ها، استفاده از احجام خالص و ساختار پلان آزاد،بیانگرتاثیرجنبش معماری مدرن در طراحی ساختمان می باشد. با وجود تبعیت از اصول کلی معماری مدرن، این ساختمان در استفاده از نوار های شیشه ای و سنگی با ابعاد یکسان و پنجره‌های مربع شکل در نما ها و همچنین تنوع رنگی رعایت شده در آنها از قبیل استفاده از رنگ خاکستری و مسی و بکار بردن عناصر و مفاهیمی از معماری گذشته،از نهضت های پست مدرنیسم در معماری، که پس از سال‌های ۱۹۶۰ میلادی در اروپا رواج یافته، متاثر بوده است.

نوع و نحوه به کارگیری مصالح غالب در بنا

 سازه بنا از بتن مسلح است. سنگ گرانیت، مصالح اصلی بدنه های خارجی بنا را تشکیل داده و در ترکیب با شیشه و فلز، نماهای ساختمان را پدید آورده است.

 نمای جنوبی با حجم استوانه ای شکل پله که از سنگ پوشیده شده است، در ترکیب با بازشوهای شیشه‌ای و رواق‌های واقع در طبقه همکف و نمای شرقی با ردیف پنجره های مربع شکل که به فواصل مساوی از یکدیگر قرار گرفته اند، از دونمای دیگر مجموعه متمایز شده اند و امتداد لبه های فوقانی ساختمان ها به علت ترکیب احجام با ارتفاع های مختلف، بر این تمایز تاکید می کند. این بنا از جمله ساختمان‌های عمومی است که سنگ در نمای آن ها با بست های فلزی به صورت خشک و بدون ملات، اجرا شده است . عدم دقت در به وجود آوردن درزهای یک اندازه میان سنگها و همچنین استفاده از بست های آهنی نمایان برای نگهداری سنگها از مواردی هستند که از زیبایی نماها کاسته اند.

 استفاده از ورقه های مس در محل نعل درگاه‌ها، پوشش روی تیرها و لبه های بام و بکار بردن دامپا به رنگ سیاه در بدنه پله فرار و ساختمان نیروگاه، جزئیات شاخص به کار رفته در نما ها هستند. این ساختمان، به دلیل داشتن تجهیزات مختلف الکترونیکی، دارای بیش از ۳ هزار متر مربع کف کاذب ضد الکترو استاتیک و جداکننده های متحرک و سقف کاذب آلومینیومی است.

تحلیل و ارزیابی نماهای بنا

 ساختمان دارای چهار نما است که نمای شرقی نمای اصلی می باشد. ترکیبی از خطوط راست گوشه، ساختار اصلی این ما را ایجاد می کند و قطعات مدولار سنگ گرانیت، بدنه ها را می پوشاند.نمای بخش میانی در ضلع شرقی،که ورودی بنا در ان شده است، ضمن تبعیت از روحیه ی حاکم بر نماهای ساختمان، با تدابیری که در آن اندیشیده شده، به خوبی از سایر نماها متمایز شده است. این نما، از ردیف ستون هایی بلند در دو طبقه اول و دوم و طبقه سومی که به صورت پیش آمده بر روی این ستونها قرار می گیرد، تشکیل شده است . ستون ها به فاصله 80/4متر از یکدیگر قرار گرفته اند به پنجره های بلند شیشه ای که در فاصله بین ستون ها جای گرفته اند را، قاب می گیرند.ردیف پنجره های 40/2در40/2متری که به فواصل40/2 ازیکدیگر و 20/1متر از دیواره های اطراف جانمایی شده ،نمای سومین طبقه را تشکیل داده است.

 این بخش از نما با ارتفاع بلند ستون ها و پنجره های شیشه ای، فواصل یکسان ستونها، بازشوهای هم اندازه و استفاده فراوان از شیشه، احساسی از سبکی و شفافیت را به بیننده القا می کند. مدول 20/2متر که در طراحی نما به عنوان مدول پایه به کار گرفته شده،با ایجاد هماهنگی میان بخش های مختلف، ساختمان نسبت های هندسی مشخصی را میان اجزا به وجود آورده است.

 بخش فوقانی قاب بازشوها، با نوارهای افقی فلزی به رنگ سیاه پوشیده شده که در ایجاد سایه روشن و بافت، بر روی بدنه ها موثر است. این نوارها در پنجره های دایره ای شکل، که بیشترین باشگاه‌های نمای غربی را تشکیل می‌دهند، کل سطح بازشوها را می‌پوشاند و نمای با دو لایه برای کنترل نور نامطلوب غرب ایجاد شده است.

منبع: کتاب معماری معاصر ایران (سید هادی میرمیران-ایرج اعتصام)