مدرسه ضیائیه یزد
مکان بنا : یزد
سبک / دوره ساخت : آذری – ایلخانیان
معمار : ضیاءالدین حسین رضی(بانی)
کاربری : مدرسه
ارتفاع ساختمان : ارتفاع گنبد 20 متر
تعداد طبقات : یک طبقه
تشریح بنای مدرسـه ضیـائیه (زندان اسکندر )
معماری به‌کاررفته در مدرسه ضیائیه یزد ، از ویژگی منحصربه‌فردی برخوردار است که در عین سادگی، زیبایی هنر بکار رفته‌ی استادکاران آن دوران را به نمایش می‌گذارد. در ساخت این بنای عظیم تاریخی، از هیچ نوع تزئینات کاشی‌کاری استفاده نشده است. به نظر می‌رسد تنها از خشت خام برای ساخت عمارت مدرسه بهره برده باشند که شاید همین امر بیان‌کننده‌ی دلیل استقامت و ماندگاری آن تا قرن معاصر است.
برای خواندن مطالب مربوط به معماری ایرانی لینک روبرو را کلیک کنید: پلان خانه های سنتی ایرانی
گنبد مدرسه ضیائیه یزد ، از خشت خام ساخته شده است و گچ‌بری‌هایی آن که با آبرنگ آبی لاجوردی و طلایی تزئین شده‌اند، زیبایی توأم با سادگی ملموسی را برای این عمارت، رقم زده است. متأسفانه پس از گذشت هشت قرن از قدمت این بنای باستانی، تنها قسمتی از این نقاشی آبرنگ بر روی گچ سفید برجای مانده است. همچنین گنبد از چهار دیوار بلند که طول هر یک از ضلع‌های آن به ۸.۸ متر می‌رسد، تشکیل شده است. بقعه‌ی این بنا 20 متر و فاصله‌ی دهنه‌ی آن ۵.۹ متر است.
برای خواندن مطالب مربوط به معماري ايراني لینک روبرو را کلیک کنید: ویژگی های معماری ایرانی ، هنر معماری ایران
حیاطی قدیمی در ساختمان مدرسه ضیائیه قرار دارد که در اطراف آن، سه ایوان قرار گرفته‌اند. از قسمت‌های جالب مدرسه ضیائیه می‌توان به چاهی با عمق ۲.۸ متر از سطح زمین اشاره کرد که در وسط حیاط عمارت، قرار گرفته است.
در انتهای این چاه سردابی (زیرزمین) قدیمی، با سی‌وهشت پله قرار دارد که کارشناسان معماری، عمق سرداب را تقریبا ۵ متر برآورد کرده‌اند. در کف سرداب نیز حوضچه‌ای قرار دارد که به نظر می‌رسد از بقایای عمارت اولیه‌ی مدرسه ضیائیه بوده و دلیل حضور سرداب و حوضچه، فراهم کردن آب و استفاده از آن برای ساکنین مدرسه است.
