یادگیری بخش مهمی از زندگی هر فرد است حتی زمانی که به آن فکر نمی کنیم به طور نا خودآگاه برایمان اتفاق می افتد در واقع یادگیری در طول روزمرگی های زندگی در گذر حوادث روزانه، صحبت با دیگران و.. در مغز پدید می آید. اما امروزه نحوه آموزش به دلیل مطالعه بر رفتار و فرآیندهای ذهنی متفاوت گردیده و در حوزه های روانشناختی تاکید بر آموزش موثر و لذت بخش می باشد به همین دلیل نقش معماری در این موضوع بسیار مهم و اساسی جلوه گر شده و به عنوان راهکاری برای این سبک از آموزش محسوب می شود در طی سال های اخیر مراکز تحقیقاتی در حوزه های مختلف آموزش شکل گرفته اند که بر این موضوع تاکید می کنند معماری آموزشی دارای نقش تربیتی است.
مطالعات نشان می دهد که نوع طراحی مکان آموزشی میتواند باعث رشد یا بازدارنده یادگیری باشد. این موضوع که فضاهای آموزشی بر میزان یادگیری و دیگر دستاوردهای دانش آموزان مؤثر است چندین دهه مطالعات بسیاری را در حوزه های مختلف از جمله در حوزه های روانشناسی محیط در فضاهای آموزشی به خود اختصاص داده است و این اعتقاد وجود دارد که مدلهای جدید آموزشی نیازمند حرکت افراد ، کار گروهی و پویایی آنهاست.
در سالهای اخیر مطالعات در این راستا هستند تا فضای آموزشی همچون یک میدان شهری بتواند مانند یک مرکز اجتماعی فعال و موثر عمل نماید. به وجود آوردن ارتباط میان آموزش و جامعه چندان ساده نیست و موانع مختلفی وجود دارد اما نیاز به ساخت و طراحی به گونه ای که به افراد کمک نماید تا به صورت یک شهروند مؤثر و فعال در جامعه نقش ایفا نمایند و از سویی دیگر فرصتهایی را برای اجتماع اطراف خود، برای بودن در جریان مداوم آموزش و مشارکت اجتماعی فراهم آورند، یک نیاز ضروری به نظر میرسد و ایده مدرسه اجتماعی به عنوان الگوی مورد نیاز برای رسیدن به اهداف فوق، چند سالی است که تحقیقات را در حوزه طراحی و برنامه ریزی مدارس به خود معطوف ساخته است.
واژه دیوار برای مردمانی که در دنیای مدرن زندگی می کنند معنایی فراتر از یک تعریف در معماری دارد. در دنیای مدرن دیوار فاصله ای است که دیگران یا نیروهای مقتدر میان ما و آنچه می خواهیم می کشند ، دیوار فاصله ای است که ما میان خودمان و آنچه دوست نداریم با آن در تماس باشیم می کشیم در واقع دیوار مجموعه ای از موانع است که به ما تحمیل می شود.
مفهوم مکان های آموزشی بدون دیوار به معنی تغییر در سیستم آموزشی سنتی و موجود برای عملکرد موثرتر با راهکارهای خلاقانه می باشد که این موضوع در مکان های آموزشی به دلیل به کارگیری خلاقیت و پا فرا تر نهادن از محدودیت ها نقش تعیین کننده ،بسیار موثر و در واقع ضروری را ایفا می کند.
طراحی مکان های آموزشی مشارکتی و اجتماعی با مفهومی تحت عنوان آزادی و خلاقیت بر این اعتقاد است که محیط فیزیکی رفتار را دگرگون نمی سازد اما می تواند در فرآیند یادگیری موثر باشد بنابراین طراحی اجتماعی بیشتر به سمت آزادی و خلاقیت گرایش دارد تا آموزش کنترل شده و متمرکز؛ و نیز کوششی است در جهت توسعه طراحی برای قابلیت های بیشتر ؛ الگوهای طراحی مرکز آموزشی اجتماعی و مرکز آموزشی بدون دیوار بر اساس توجه به اجتماع بیرون و بعضا با مشارکت افراد مختلف اجتماع صورت میگیرد و احساس تعلق را در فضا بیشتر نموده به تعبیری معماری در خدمت دموکراسی در می آید تا بتواند در طرح این الگوها از افراد مختلفی که از آن استفاده می کنند بهره جست .
امروزه آموزش از طریق برگزاری گروهی و تشکیل کارگاه ها بسیار موثرتر از فضاهای استاندارد و یک شکل برای آموزش می باشند انعطاف پذیری و پویایی در فضا در حین مشارکت و کار گروهی ،دانش آموز را آزادانه تر به سوی خلق و جسارت برای بروز استعدادهای خویش یاری می رسانند.
آثار معماري، جداي از كاركردهاي فيزيكي مي‌توانند از منظر ديگري مورد ارزيابي و توجه قرار گيرند؛ كه اين منظر به قابليت ها و كاركرد هاي پيامي در معماری اشاره دارد. قدرت انتقال و بیان از طریق هنر معماری به دلیل لمس سه بعدی و ادراکی که از نزدیک برای مخاطبان خود ایجاد می‌کند به قدری تاثیر گذار و عمیق است که می‌توان از آن به عنوان یک رسانه یاد کرد.
ذکرانواع مکان آموزشی و خصوصصیات آن ها دلیل واضحی است که محیط های آموزشی را به سمتی اجتماعی و منعطف هدایت می کند و راهی برای رشد و جذابیت دروس آموزشی برای دانشجویان و دانش آموزان می باشد.
مکان آموزشی اجتماعی :
- فراگیر
- انسان محور
- درگیر نمودن کاربران
- دموکراتیک
- آزادی و خلاقیت
- پویایی و حرکت
- افزایش کارایی و یادگیری
مکان آموزشی متمرکز:
- انحصاری
- سازمان محور
- کاربران غیرفعال
- استبدادی
- کسالت و یکنواختی
برای نتیجه گیری باید گفت طراحی متناسب فضاهای آموزشی با رویکرد اجتماعی می تواند اثربخشی زیادی در آموزش داشته باشد و نقش معماری به عنوان عاملی تعیین کننده با اعمال تغییراتی نسبت به فضاهای سنتی و با رویکردی انعطاف پذیر چه در کالبد و چه در سیستم آموزشی می تواند فضایی موثر و محرک برای رشد یادگیری و دانش آموزانی خلاق تر خلق نماید.
تحریریه گروه معماری هورنو
منبع:www.arel.ir
