کارفرما: وزارت مسکن و شهرسازی
مشاور طراحی بنا: بهروز احمدی
زمان احداث: ۱۳۵۵-۱۳۷۵
کاربری: فرهنگی
زیربنا: ۱۲۶۰۰مترمربع
تعداد طبقه: سه طبقه زیرزمین
سیستم سازه: اسکلت بتنی
توصیف کالبدی بنا
با قرار گرفتن ساختمان در عمق زمین،سیمای کالبدی بنا به نورگیر سقفی سرسرای اصلی،امفی تئاتر روباز،حیاط های کوچک و دسترسی های عمودی به طبقات محدود شده است.این عناصر نیز به بخشی از عناصر محوطه سازی ضلع جنوب کاخ مرمر،تبدیل شده اند.
بررسی برنامه فضایی عناصر بنا
ایجاد فرهنگسرا شامل فضاهای نمایشگاهی،سالن اجتماعات،کتابخانه،خدمات،پشتیبانی،اداری و نظایر ان ،با در نظر داشتن موقعیت سایت به لحاظ دید و منظروعدم تظاهر بیرونی احجام ساختمانی،دسترسی اسان و مناسب وامکان تخلیه سریع استفاده کنندگان در صورت بروز حوادث پیش بینی نشده،از نیازهای اصلی طرح بوده است.عناصر فضایی در ساختاری خطی و پلانی ازاد،با تاکید برهندسه برگرفته از معماری گذشته،سامان دهی و عملکردهادر سه طبقه،توزیع شده اند.بخش هایی از پلان به ویژه پیرامون سرسرای اصلی که در طبقات دارای کاربری های نمایشگاه ادواری،گنجینه اثار هنری و گنجینه نسخ خطی است،متقارن می باشند.
بررسی کیفی فضاها
پلکانی عریض در ضلع غربی ساختمان،دسترسی اصلی به ساختمان و سراسری مرکزی را فراهم می کند.این سرسرا،هشتی بزرگ است که در سمت جنوبی ان،کتابخانه واقع شده وسمت شمال،به بالکن تالار اصلی،راه دارد.سمت شرق این فضای تقسیم،از طریق پلکان دیگری باسالن های نمایشگاه،ارتباط دارد.
در بخش میانی سقف سرسرا،نورگیر بزرگی به قطرتقریبی هفت مترتعبیه شده است،که تهویه و نور غیرمستقیم را برای فضاهای داخلی،تامین می کند.سقف سرسرا،به وسیله شبکه ای از تیرهای بتنی قوسی شکل،وزن خود را به پایه های هشت ضلعی،منتقل می کند.کتابخانه،دو تراز ارتفاعی است و دارای نیم طبقه ای با امکان دید رو بهطبقه پایین می باشد.بدین ترتیب فضای واحدی تشکیل شده است.
در ضلع شرقی سرسرا،علاوه بر پلکان هایی که به فضای نمایشگاهی می رسد،دو ردیف پلکان دیگر وجود دارد که به سطح پایین ترمی رود و وارد سرسرای دوم می شود،که راهروهای ورودی به سالن اصلی تالار در دو سمت ان،جای گرفته اند.
در انتهای شمالی ساختمان،فضای لازم پشت صحنه وجود دارند،که اکنون به کاربری های اداری اختصاص داده شده اند.این اتاق ها،درقسمت شمال شرق طبقه همکف،به دهلیز کوچک دیگری به شکل هشت ضلعی منتهی شده و از طریق یک رامپ با طبقه همکف مرتبط می شوند.
سبک و روحیه حاکم بر بنا
مهمترین معیار برای سبک و روحیه بنا،در مرحله اول سیمای کالبدی و سپس ساختار فضایی ان است.این بنا،به دلیل نداشتن نماهای پیرامونی و قرار گرفتن دردل زمین،بر اساس ساختار فضایی تحلیل می شود.
هندسه پلان،به کار بردن عناصرو مفتهیم معماری گذشته،استفاده از اجر در فضاهای داخلی و نظایر ان،بیانگر تاثیر نهضت های پست مدرنیسم در معماری،به ویژه گرایشهایی که به ارتباط با بوم و بستر تمایل داشته اند،می باشند.
نوع و نحوه به کارگیری مصالح غالب در بنا
بتن مسلح، ساختار سازه ای بنا را تشکیل می دهد و از چوب واجر در پوشش نهایی دیوارهای داخلی،استفاده شده است.ساختمان،از کیفیت اجرایی مطلوبی،برخوردار است.مهار وزن خاک های جانبی،یکی از عمده ترین مسایل این پروژه،بوده است.اجرای فضای سبز بر بام ساختمان،که در تراز محوطه پیرامونی می باشدو همچنین نحوه پرداخت سطوح بتنی نمایان،از مهمتریت جزئیات ساختمان می باشد.
تحلیل و ارزیابی نماهای بنا
ساختمان،فاقد نما می باشد. تنها مشخصه و حلقه ارتباط دورن و بیرون،حیاط های روباز و حجم نورگیر مرکزی،می باشند.شاید بتوان این حجم را که از بتن نمایان ساخته شده است،تدوام سقف های گنبدی و نورگیرمرکزی،می باشند.شاید بتوان این حجم را که از بتن نمایان ساخته شده است،تداوم سقف های گنبدی و نورگیر حمام های ستنی نورگیر فضاهای مسکونی،شبیه انچه از معماری دوره قاجار در شهرهایی مانند کاشان وجود دارد،تصور نمود.
منبع: کتاب معماری معاصر ایران (سید هادی میرمیران-ایرج اعتصام)
