کتابخانه ی مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز، ساختمان ترکیبی از احجامی است که ساختار فضایی بیشتر انها ،منشور های شش ضلعی می باشند.بتن مسلح به عنوان عنصر سازه ای ،نقش مهمی در نما و کالبد ساختمان ایفا کرده است و در ترکیب با اجر و شیشه ،پوسته های بیرونی ساختمان را تشکیل می دهند. هماهنگی با شیب زمین و استفاده مناسب از توپوگرافی سایت،بنا به مجسمه ای بر روی یک تپه تبدیل کرده است. وجود سایبان های عمودی وتیغه های افتاب شکن بتنی و نورگیری از تمام جبهه های پیرامونی بنا ،قابل توجه می باش.
کار فرما: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
مشاور طراحی : مهندشین مشاور مدام – رضا مقدر
بهره بردار: دانشگاه شیراز
زیر مجموعه ی بنا: ۸۴۰۰ مترمربع
تعداد طبقات: ۷ درصد
ساز: اسکلت بتنی
برای خواندن مطالب مربوط به معماری ایرانی لینک روبرو را کلیک کنید: سبک های معماری ایرانی
بررسی برنامه فضایی عناصر کتابخانه ی مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز
ایجاد فضایی برای استقرار حدود پانصدهزار جلد کتاب،طراحی سالن های قرائت ،سالن اجتماعات،فضاهای مطالعه انفرادی،خدمات و پشتیبانی با بهره گیری از نور وتهویه طبیعی و دسترسی مناسب از نیاز اصلی طرحبوده است.
عاصر فضایی کتابخانه ی مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز ،درساختاری شبکه ای ،متشکل از واحدهای شش ضلعی ،سازماندهی و عملکردها در هفت طبقه،توزیع شده اند.
بررسی کیفی فضاها
کتابخانه ی مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز،در هفت طبقه طراحی شده است .طبقه همکف،دارای سه بخش مجزا می باشد.در دو بخش نخست،گروه علوم انسانی،اتاق های سمینار،کافه تریا،قسمت اداری و محل کتابداری طراحی شده و بخش سوم به صحافی ،فهرست نویسی،محل کتاب های نفیس و تهیه میکرو فیلم ،اختصاص یافته است.
در طبقه همکف،ورودی اصلی،ورودی به بخش کتب مرجع و مجلات،برگه دان ها،فضاهای مطالعه انفرادی و در طبقات اول و دوم،سالن های قرائت عمومی و قفسه های کتاب استقرار یافته اند.
تالار های سخنرانی،بخش ریاست دانشکده علوم انسانی،دفاتر مدیران بخش ها و تاسیسات مکانیکی و برقی در دومین و سومین زیر زمین قرار دارند . لازم به ذکر است که این زیرزمین ها ،به گونه ای باشیب زمینی هماهنگ شده اند که دارای نور و تهویه طبیعی می باشند.
برای خواندن مطالب مربوط به معماري ايراني لینک روبرو را کلیک کنید: سبک شناسی معماری ایرانی ، ویژگی های معماری ایرانی
طبقه همکف
طبقه همکف ،به استقرار بخش مجلات کتب ،بخش مرجع و اتاق های ویژه مطالعه فردی،اختصاص دارد.ردیف ستون های سر پوشیده و عقب نشستگی U ، دیواره های پلان در در ضلع جنوب شرقی بنا،ورودی بنا را تعریف کرده است.
فضای وسیع و مرتفعی که ردیف ستون های با پلان شش ضلعی با فاصله محور به محور هشت متر در ان تعبیه شده ،طرح کلی طبقه همکف را ایجاد می کند.فضا به گونه ای است که عملکرد های مختلف با ارایش مبلمان و همچنین تیغه های کوتاه و متحرک،از یکدیگر متمایز می شوند.فضاهای ارتباطی ،پلکان ها،سرویس های بهداشتی و دیواره های غیر متحرک از عناصر ثابت پلان ،محسوب می شوند.
طبقات اول و دوم
در طبقات اول و دوم،سالن های قرائت عمومی ،قفسه های کتاب وفضاهای ویژه مطالعه انفرادی،قرار دارند.این دو طبقه،با پیش امدگی معادل سه متر و پلانی غیر مشابه با طبقه همکف،متمایز شده اند.پلان این دو طبقه مشابه یکدیگر است. شبکه هندسی متشکل از خطوط افقی فاصله محور به محور هفت متر و خطوط مورب موازی (بازاویه 30 درجه نسبت به خطوط افقی)فاصله محور به محور هشت متر ، شبکه ای را می سازند که انطباق ساختار سازه و تاسیسات را با طراحی معماری بنا،به وجود اورده اند.
سازه سقف ها ،از تیرهای اصلی تشکیل شده است که در امتداد اضلاع مثل متساوی الاضلاع طراحی و ضمن مقاومت سازی ساختمان در برابر زلزله به خوبی طراحی فضاهای با پلان شش ضلعی را امکانذیر ساخته و در نهایت باعث وحدت پلان طبقات ،شده اند .
در بخش مرکزی بنا ،فضای خالی با پلانی مثلثی شکل و امکان نورگیری از سقف طراحی شده است که ارتباط فضایی میان طبقات را به وجود می اورد.دو مرکز ارتباطی مرکب از پله های فرار ،اسانسورها وسرویس های بهداشتی در طرفین این فضای مرکزی ،ارتباط طبقات اول و دوم با دیگر طبقات فراهم کرده اند. بازشوهایی که بر بدنه های بیرونی تعبیه شده است،نور طبیعی را برای سالن های قرائت فراهم می کنند.
سبک و روحیه حاکم بر بنا
همانگونه که ذکر شد،بنای کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز چون تندیسی از بتن و اجر بر فرازتپه ای،استقرار یافته است.ساختار نا متقارن پلان و فرم خاص ان هویت بنایی عظیم و واحد را برای ساختمان ایجاد کرده است.
طراحی ازاد پلان و عدم ایجاد محدودیت های سازه ای برای عناصر فضایی ،جداسازی فضاها با مبلمان و تیغه های متحرک،ایجاد فضاهای وسیع و یکپارچه،طراحی نامتقارن نماها،بیان صادقانه عملکرد و سازه در نما با تاکید بر تناسبات عمودی(ارتفاع بلند بنا)،بیان خشن و زمخت مصالح ساختمان،عدم استفاده از عناصر معماری گذشته ،بیانگر تاثیر جنبش معماری مدرن بر طراحی بنا می باشند.فرم تندیس واری که ساختمان به خود گرفته ،نشان دهنده تاثیر ساختمان از گرایش های نهضت تندیس گرایی و بروتالیسم در سالهای 1960میلادی در اروپا می باشند.
نوع و نحوه به کارگیری مصالح غالب در بنا
بتن مسلح،ساختار سازه ای بنا را تشکیل می دهد که به صورت نمایان و در ترکیب اجر ،در فضای داخلی و نماهای بنا به کار رفته است.
اجرای دقیق و ظریف عناصر سازه ای ئ پرداخت نهایی انه باعث،زیبایی بنا شده است.اجرای سایبان های عمودی به شکل ذوزنقه به ضخامت پنج تا هشت متر ،کاربرد اجر به عنوان عنصری تزیینی ،به ویژه در کنج ها و اجرای پله ها،از نکات برجسته اجرایی این ساختمان می باشد.
تحلیل و ارزیابی نماهای بنا
ساختمان داری چهار نمای غیر متقارن می باشد.بتن نمایان ،اجر و شیشه ای مصالح غالب نماها هستند.گستردگی پلان باعث گسترش نماها و تاکید بر تناسبات افقی شده است که سایبان های عمودی ،تیغه های افتاب شکن و بازشوها،با تناسبات عمودی ،ان را تعدیل کرده است.
فضاهای پر و خالی ،سایه های عمیقی بر بدنه ها ایجاد کرده و سایبان های عمودی،بازی نور و سایه را بر بدنه تشدید کرده اند.
منبع: کتاب معماری معاصر ایران (سید هادی میرمیران-ایرج اعتصام)
