چقدر تفسیر متفاوت کودکان از دنیا تحسین‌برانگیز است! درک آن‌ها از طبیعت، ساختمان‌ها، انسان‌ها و مفاهیم همیشه از استنباط یکنواخت ما، به‌اصطلاح بزرگ‌سالان، منحصربه‌فردتر است. تصور آن‌ها نسبت به جهان ساده، آسان و آرمان‌گرایانه است.
لغت معماری برای کودکان می‌تواند دربردارنده چندین مفهوم باشد؛ ممکن است به رویکردی اشاره داشته باشد که در آن معماران نظرات کودکان را در حین طراحی لحاظ می‌کنند یا ممکن است به ساختمان‌ها و فضاهای موجود طراحی‌شده برای کودکان ازجمله مهدکودک‌ها، مدارس و پارک‌ها مربوط شود. هر دو مفهوم برای بررسی، مطالعه و تجزیه‌وتحلیل مهم هستند. علاوه بر این، اصطلاح معماری می‌تواند به سبک معماری ساده‌شده برای کودکان اشاره کند تا ازآن سر دربیاورند.
معماری بر نحوه تعامل افراد با یکدیگر و با جهان تأثیر می‌گذارد. با در نظر گرفتن کاربری نهایی ساختمان به‌عنوان یک گام اساسی در فرآیند طراحی، معماران باید با لایه‌های دیگری از نیازها و احتیاجات غیر از لایه‌های کاربردی و فضایی به ویژه آن دسته از نیازهایی که با روان‌شناسی و طراحی از دیدگاه یا تجریه کاربر نهایی مرتبط هستند، آشنا باشند.
در مورد سبک معماری برای کودکان، باید نکاتی را در نظر گرفت تا نیازهای کودکان را برآورده کند و به‌صورت ویژه در عصر دیجیتال که اکثر آن‌ها به تلویزیون، تبلت و تلفن همراه وابستگی زیادی دارند، کمک کند تا خاطرات زیبا و خوشی را رقم بزنند. در ادامه با برخی از سبک‌های معماری غیرمتعارف مخصوص کودکان، ازجمله یک مدرسه “مقاوم در برابر بیماری همه‌گیر جهانی ” و بازسازی کشتی نوح آشنا می‌شوید.
پیتر زومثور معمار سوئیسی در مورد خاطرات دوران کودکی خود می‌گوید: “خاطراتی ازاین‌دست حاوی عمیق‌ترین تجربیات معماری هستند که از آن‌ها آگاهی دارم. آن‌ها منبعی از فضاها و تصاویر معماری هستند که من در کارم به‌عنوان یک معمار به بررسی آن‌ها می‌پردازم.”
در طراحی ساختمان‌ها برای کودکان چه نکاتی را باید در نظر گرفت؟
فضایی که برای کودکان طراحی‌شده است باید:
- بی‌خطر
بدون شک ایمنی مهم‌ترین ویژگی در فضایی است که برای کودکان طراحی‌شده است. بااین‌حال، مفهوم ایمنی به دیوارها، نرده‌ها و مرزها محدود نمی‌شود – بلکه می‌تواند فضایی دوستانه‌تر برای بچه‌ها باشد بدون اینکه سایر ویژگی‌ها را تحت‌الشعاع قرار دهد، فضایی که در آن خطر مفقود شدن کودکان وجود ندارد و همیشه می‌توانند توسط والدین یا معلمانشان رصد شوند.
- مفرح
هر کودکی نیاز به بازی کردن، حرکات آزادانه و خلاقیت مخصوص به خود را دارد. معماران باید به این نیاز توجه کنند، نیازی که می‌تواند با در نظر گرفتن فضاهای آزاد برای بچه‌ها برای دویدن و اختراع بازی‌های جدید، یا طراحی ابزار و وسایلی برای بازی با آن‌ها محقق شود.
- آزاد
درست است که هر کودکی می‌خواهد بازی کند، اما هرکدام به‌گونه‌ای متفاوت بازی می‌کنند و با دنیا تعامل دارند. به همین دلیل است که فضاهایی که برای کودکان طراحی‌شده‌اند باید در هر شکل و فرمی تفاوت‌ها را در نظر بگیرند و بتوانند با توجه به موقعیت‌ها و نیازهای متغیر فعالیت‌های اجرایی، اصلاح شده و در صورت نیاز تغییر کنند.
- آموزنده
کودکان کنجکاو هستند و دوست دارند یاد بگیرند و کشف کنند. معماری برای آن ها باید این نکته را نیز مد نظر قرار دهند، شاید به شیوه‌ای دوستانه برای بچه‌ها که کنجکاوی آن‌ها را برانگیزد و به‌خصوص در مدارس، مهدکودک‌ها و سایر فضاهای آموزشی اطلاعات و دانش را به‌راحتی در دسترس آن‌ها قرار دهند.
5 نمونه از پروژه‌های معماری طراحی‌شده برای کودکان
PLAYSCAPE حسی | شان آلکویست، دانشگاه میشیگا
حسگرPLAYSCAPE یک نمونه اولیه است که بر اساس پروژه تحقیقاتی Social Sensory Architecture به رهبری‌شان آلکویست اجراشده است که در آن ساختارهای درمانی برای کودکان مبتلابه ASD آزمایش می‌شود.
حسگر PLAYSCAPE اتاقکی شبیه چادر ساخته‌شده از پارچه کششی است که روی میله‌ها کشیده شده است و نسبت به لمس با صداها و تصاویر دوبعدی واکنش نشان می‌دهد که به گفته Autodesk Redshift “به‌صورت عینی ارتباط بین مهارت‌های حرکتی و بازخورد شنیداری و دیداری را نشان می‌دهد و به کودکان مبتلابه اوتیسم کمک می‌کند تا مقدار نیروی مناسب برای استفاده در یک حرکت خاص را تنظیم کنند.”
اهلکویست می‌گوید: «ما به‌جای اینکه تنها به پرورش مهارت های ذهنی کودکان بپردازیم، تمامی اعضای بدن را تعلیم می دهیم ». این به تجربه ای پویا و جذاب تبدیل می شود نه تکراری و جالب.”
ANOHA – دنیای کودکان موزه یهودی برلین، اولسون کوندیگ
نقطه کانونی ANOHA یک کشتی دایره‌ای چوبی است که تلاشی برای بازسازی داستان کشتی نوح است. مکانی برای “اکتشاف، گشت‌وگذار و بازی ” است. کشتی چوبی دارای کاربردها و موقعیت‌های مکانی متفاوتی است که این فضا از طریق رمپ ها، پله‌ها، نمایشگرهای تعاملی و فضاهای بازی ایجادشده است. این فضا آموزشی و حاوی اطلاعات مفیدی است زیرا چرخه زندگی بیولوژیکی را تا طراحی خانه‌های مقاوم در برابر سیل نشان می‌دهد.
آلن ماسکین، مدیر طراحی، اظهار می‌دارد: “ما ANOHA را از طریق بزرگنمایی تجربیات یک کودک طراحی کردیم و امکان پرداختن به مسائل فرهنگی مهم به روش‌های خلاقانه و متناسب با سن کودکان را برای آن‌ها فراهم کردیم.”
پروژه موج‌شکن | جولیا جامروزیک و کورین کمپستر
Breakwater یک زمین‌بازی آبی آسمانی بتنی در جیمز تاون نیویورک است که از موج‌شکن‌های تغییر کاربری استفاده می‌کند. شکل هندسی پیچیده‌ای شبیه به یک مجسمه انتزاعی دارد، اما درعین‌حال به‌عنوان یک فضای بازی برای کودکان مورداستفاده قرار می‌گیرد.
جمروزیک و کمپستر شرح می‌دهند ” از زبان بازی برای ایجاد زیرساخت‌های اجتماعی استفاده می‌کنیم: نشانه‌های بدنی که ارتباط بین غریبه‌ها را امکان‌پذیر می‌کند… . ما معتقدیم که زیر سؤال بردن نحوه استفاده و اشغال مکان‌ها توسط انسان‌ها و روابط آن‌ها با یکدیگر از طریق ملاقات همراه با شوخی پتانسیل بسیار زیادی برای بیان عقاید در بین نسل‌ها و تفاوت‌های فرهنگی دارد.
مدرسه کالج مارکهام | Rosan Bosch Studio و IDOM
بعد از یک دوره بیماری همه‌گیر جهانی و یک سال کامل آموزش در منزل، معماران باید به‌گونه‌ای مبتکرانه عمل می‌کردند و مدارسی را برای مقاومت در برابر این بیماری جهانی احداث می‌کردند. این طرح در مورد مدرسه کالج مارکهام به کلاس‌های سرپوشیده در فضای باز و با تهویه طبیعی بستگی دارد که از استانداردهای ایمنی جدید ناشی از کووید-19 پیروی می‌کنند تا مدرسه حتی در زمان شیوع بیماری دایر باشد. طراحان شکل سنتی چهارگوش مانند ساختمان مدرسه را به شکلی کشیده تغییر دادند که المان طبیعت را در همه فعالیت‌ها بگنجانند.
مدیر خلاق استودیو Rosan Bosch بیان می‌کند: “محیط یادگیری مبتنی بر انگیزه و اعتماد تأیید می‌کند که یادگیری در هر مکانی امکان‌پذیر خواهد بود- این محیط همچنین استعدادهای بالقوه یادگیری را بالفعل می‌کند و درعین‌حال عوامل مضر برای سلامتی انسان را به حداقل می‌رساند.”
خانه شبدر | استودیو ی معماری MAD
مهدکودک خانه شبدر پس از فعالیت در خانه قدیمی صاحبانش به این ساختمان با طراحی سفارشی منتقل شد تا زمانی که آن‌ها به این نتیجه رسیدند که این مکان برای اهداف آموزشی مهدکودک بسیار کوچک و نامناسب است. مالکان یک موسسه آموزشی مدرن می‌خواستند که در آن کودکان بتوانند در آن به‌اندازه خانه خود احساس راحتی داشته باشند و درعین‌حال وقت خود را در فضایی مفرح و منحصربه‌فرد بگذرانند.
یانسونگ، بنیان‌گذار استودیو معماری MAD. معتقد است ایجاد فضایی خانگی در داخل این مهدکودک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، بنابراین او تصمیم می‌گیرد به‌جای احداث یک ساختمان کاملاً جدید، سازه چوبی قدیمی را به‌عنوان خاطره و جان‌بخشی به فضا حفظ کند و در اطراف آن به طراحی بپردازد.
تحریریه گروه معماری هورنو
منبع : arch2o.com
