فرایند طراحی معماری از موضوعاتی است که افراد زیادی درباره آن دست به پژوهش زده اند و نتایج زیادی ازین دست منتشر شده که جای تامل دارد؛ اما بعضا مطالعه این مقالات خارج از حوصله ی دانشجویان است .بنابراین در این مقاله سعی کردیم تا نظریات این دوستان در خلاصه ترین حالت ممکن در مورد فرایند طراحی ارائه شود تا دوستان در کمترین زمان ممکن بتوانند دسترسی به انبوهی از مطالب داشته باشند .

برای خواندن مطالب مربوط به معماری مدرن لینک روبرو را کلیک کنید: عناصر معماری مدرن

در فرایند طراحی هر پروژه به طور اجمالی تقسیم به چهار فاز می شود : 

فاز صفر : مطالعات

فاز یک : طراحی معماری

فاز دو : طراحی فنی (سازه، تاسیسات و نقشه های اجرایی)

فاز سه : ساخت و تحویل

فازهای اجرایی پروژه

در مرتبه فاز صفر فرایند طراحی چه چیز را باید شناخت: 

مرحله مطالعات که با نام فاز صفر مرسوم است شامل شناخت : شناخت وضعیت موجود شناخت وضع مطلوب بررسی نمونه برای درک بهتر یافته های موجود و مطلوب

وضع موجود را در فرایند طراحی چگونه بشناسیم؟ 

بستر انسانی : شامل شناخت انسان های بهره بردار از بنا و تامین نیازهای آنان بستر طبیعی :  شامل شناخت اقلیمی و زمین شناسی، پوشش گیاهی و … بستر فناوری :  شناخت فناوری های موجود درباره موضوع : اعم از فنون ساختمانی و تاسیساتی تا کارخانه های تولیدی ( جهت دسترسی سریع ) هم چنین پتانسیل های نیروی کار بومی بستر معماری :  شامل شناخت و تحلیل همجواری و مدل معماری آنان تا شناخت معماری رایج و بومی

وضع مطلوب 

عبارت از  شناخت کامل موضوع فرایند طراحی از جنبه معماری

در حین مطالعات و پس از مطالعه هر بخش می توان چند بنای مشابه را مورد بررسی قرار داد و نهایتا یافته های مفید را به کار گرفت .

فرایند طراحی و فاز یک 

روش و الگوی طراحی

تعریف فرایند طراحی از منظر معماران

منبع: بهرامی فر، طالبیان، عاملی بافنده –

1. هادیان و پورمند: 

نمودار کلی از فرایند طراحی ( طرح  توسعه ایده ها با تفکر واگرا + خلق طرح مایه با استفاده از تفکر هم گرا )

2. میر میران

از نظر ميرميران مفاهيم و مضامين فرهنگي نبايد به صورت مستقيم در معرض « خلاقيت فضايي قرار گرفته و به اثر معماري تبديل شوند بلكه بايد در يك روندخلاقيت فكري از يك تجريد عبور كنند و به يك بيان يا ايده معمارانه بدل شوند و خلاقيت فضايي، پس از آن به تلاش براي تحقق بخشيدن به اين ايده معمارانه برخيزد.

هم چنین ویژگی های معماری ایران را چنین دسته بندی می کند :

اصل اول: شفافیت

اصل دوم: تواضع

اصل سوم: شاد بودن

روند بهره گیری از الگوهای تاریخی از دیدگاه استاد میرمیران

برای خواندن مطالب مربوط به معماري مدرن لینک روبرو را کلیک کنید: معماری شهری مدرن ، قوانین معماری مدرن

3. مارکوس می ور 

4. برنامه دهی معماری

این ایده در کتاب ” برنامه دهی معماری ” مطرح شده است .

در این کتاب ضمن معرفی کانسپت بعنوان مغهومی فراتر از فرم چنین مطرح می کند که می توان هم در سطح اهداف کانسپت های داشت و هم در سطح ضروریات عملکردی و سپس با تجمیع آنان به طرح رسید.

مثلا می توان برای سازه کانسپت جداگانه ای طراحی کرد و برای تزئینات اتاق خواب کانسپت جدا سپس با تکمیل هر لایه و سپس تدوین متعادل آنان  به طرح نهایی رسید . این اتفاق می تواند به صورت مرحله به مرحله و لایه ای انجام پذیرد .

5. کامران افشار نادری 

١. مسئله (در هر پروژه دو مسئله است: مسئله پروژه و مسئله خود معماری)

٢. تعریف مسئله نیازهای پروژه کارفرما و…)

٣. اجزای مسئله

۴. جمع آوری اطلاعات (بررسی سوابق موضوع و نتایج آن ها)

۵. تجزیه و تحلیل اطلاعات

۰۶ شناسایی مسائل (داده های اصلی)

۷. تصمیم گیری در مورد مسائل القایی در پروژه (کلیت و نظر ما در مورد معماری، بخش القایی حاصل از خود معماری فارق از پروژه)

۰۸ شناسایی قابلیت های شکل زایی محورهای اصلی طراحی

9. ایجاد ایده

۱۰. خلاقیت (محصول تفکر انسان)

۱۱. استراتژی فرم

۱۲. فناوری

۱۳. تجربه فرم (همراه با استراتژی ها و فناوری و…)

۱۴. پردازش فرم ایده های مکمل

۱۵. پالایش فرم (شناسایی مسائلی که قابلیت رشد و تقویت ندارند)

۱۶، بررسی و سنجش پروژه کنترل کردن نیازهای پروژه با فرم، فناوری و…)

۱۷. اجرایی کردن پروژه تحقق پروژه را تدوین می کنیم

۱۸. فرم نهایی و راه حل

6. مبتنی بر هستی شناسی اسلامی 

تعریف

متناسب با موضوع فرایند طراحی، اصول و آرمان­ های طراح معمار با توجه به زیست‌-جهان­ های گوناگون، در ذهن تعین یافته و قابل برای دریافت صورت می­ گردد. در این گام، طراح با آزادی ذهنی و به روش­ های مختلف، به بیان مفاهیم بکر و ایده­ آل­ هایش از معماری فرضی ذهن خود می­ پردازد.

تبیین 

حالت نسبی دارد و در زمانه و زمینه تفسیر و متناسب ­سازی می­ گردد. گام تبیین علاوه بر مشخص کردن هیولا و جنس پروژه، به تحلیل­ ها و ایجاد دیاگرام های مختلف روابط فضایی، عملکردی، برنامه ریزی فیزیکی و… می ­انجامد.

تصویر 

تصویرسازی و نقش خلاقیت چشم­گیر بوده و صورت یا فرمِ طرح ایجاد می­ شود.

تدوین

در فرآیند طراحی، به معنای نظم و ترتیب دادن اجزا و ارزیابی پس از ایجاد فرم می‌باشد. در این مرحله فرم در ارتباط با خلقِ فضا نظم و ترتیب می­ یابد و تمرکز از توده معماری برداشته شده و رابطه توده و فضا منتقل می­ شود.

تألیف

اثر معماری روح می ­یابد و واجد حیات می­ گردد و به عنوان پدیده‌ای زنده با هویتی مشخص در پیوستگی و الفت با سایر پدیدارها در نظام هستی قرار می­ گیرد.

استفاده از این مدل پیشنهادی در فرآیند طراحی، به دلیل ماهیت تجربی و همچنین پیوستگی محتوایی و صوری با مبانی هستی­ شناسی اسلامی، از یک‌سو درک ملموس مسیرِ پیچیده طراحی را هموار نموده و از سویی دیگر، باعث ایجاد آزادیِ عمل برای طراحان و معماران در عین ساختاردهندگی و نظم‌بخشی در حل یک مسئله‌ی طراحی می­ شود.(کریم مردمی، محسن دهقانی تفتی)

7. رفت و برگشتی

مثال : پس از تهیه کانسپت به فرمی اولیه می رسیم که بازشو و روابطش نامعلوم است .می توان از سیرکولاسیون به طرح رسید. یا فرض کنید مشخص است که فلان نقطه قرار است آشپزخانه شود اما حدود نامشخص است . می توان با درنظر گرفتن فرم و محدوده کلی شروع به چینش مبلمان کرد و ابعاد نهایی را یافت و یاحتی کیفیات معماری را می توان چنین یافت.

8. طراحی گزینشی 

 این شیوه توسط آقای حسین امانت مورد استفاده است . ایشان معتقد به بهره برداری اصولی از معماری ایرانی و نه تقلیدی اند .

ایشان در توضیح روند طراحیشان چنین می گویند : که  در ابتدای کار حس می کنم چیزی نمی دانم بنابراین سعی می کنم در فضایی آرام بنشینم برای پروژه شوع به طراحی کنم . چند طرح را برای یک موضوع ( کلی مثل فرم و جزئی مثل تزئینات ) اتود می زنم و نهایتا یکی را انتخاب می کنم . در تحلیل نموداری ای شیوه می توان چنین مطرح کرد .

9. معماری لایه ای

بسیار پیش آمده که اهداف بلندی را برای فرایند طراحی در نظر داریم و از طرفی نگران مسائل سازه ای و استاندارد ها هستیم یکی از راه های برطرف کردن این مشکل طراحی لایه ای است . به این صورت که ایده های خود را درباره فرم، سازه، طبیعت گرایی، رن گ و … را روی پوستی های جداگانه ای ترسیم می کنیم و سپس با روی هم قرار دادن سعی می کنیم با رعایت حداکثر همبستگی به شرایط مطلوب برسیم .

با جمع بندی فرایند طراحی می توان چنین مطرح کرد :

منابع

1.جزوات درسی مولف

2. مقاله تحلیل و مقایسه تطبیقی الگوهای فرایند طراحی از دیدگاه صاحب نطران داخلی؛ بهرامی فر، طالبیان، عاملی

3. مقاله طرح مایه در معماری؛ یک ضرورت در فرایند طراحی و چالش های آموزش آن در دانشکده های معماری ، هادیان، پورمند، 1393

4. طراحان چگونه می اندیشند – ندیمی

5. کتاب برنامه دهی معماری – ترجمه سید امیرسعید محمودی – نشر دانشگاه تهران

6. ارائه مدل کاربردی از فرایند طراحی معماری مبتنی بر هستی شناسی اسلامی – مردمی، دهقانی تفتی، 1396

7.منابع نمودار : نگارنده

در ادامه می توانید فایل این مجموعه متن را نیز دریافت کنید