خانه دکتر با خدا کرمان
مکان : خیابان شریعتی- ابتدای مشتاق- خیابان فتحعلیشاهی- کوچه احمدی کوچه مسجد ملاحسین – خانه دکتر باخدا
قدمت : قاجار
کاربری : مسکونی
سبک : قاجاری
برای خواندن مطالب مربوط به معماری ایرانی لینک روبرو را کلیک کنید: اصول معماری ایرانی
هيچگونه کتيبه يا نشانه‌اي که تاريخ ساخت خانه دکتر با خدا کرمان را به طور دقيق شخص سازد، مشاهده نشده است ولي با بررسی های انجام شده بر روی بنا و همچنین سبک و سیاق آن مشخص گردید که تاریخ ساخت این بنا مربوط به دوره قاجار میباشد که به نوعی از الگوهای قدیم خود پیروی کرده است .
پلان خانه دکتر باخدا به صورت حیاط مرکزی ساخته شده و فضاهای مختلف گرداگرد آن شکل گرفته است. این بنا به صورت سه حیاطه ساخته شده و فاقد زیرزمین می باشد و می توان گفت هر حیاط فضاهای تقریبأ مشابهی را در خود جای داده است.
نقشه و فرم ساخت خانه دکتر با خدا کرمان
به طور کلي در رابطه با فرم ساختمان مي توان گفت که نقشه و فرم ساختمان متناسب با نوع اقليم آب و هوايي منطقه مورد نظر طراحي مي شده است،که به عنوان مثال در مناطق گرمسيري مانند شهرستان کرمان ساختمانهايي داراي پلانهايي با حياط مرکزي که به عنوان بهترين فرم و ترکيب فضايي اجزاي يک ساختمان براي تعديل دماي هوا در شبانه روز مي باشد. اطاقهاي اين گونه منازل که فقط به حياط باز مي شوند در برابر سرماي زمستان، بادهاي مزاحم و طوفان شن در تابستان که معمولاً در مناطق کويري در جريان است حفظ مي شوند. در زمستان اطاقهاي رو به جنوب و در تابستان اطاقهاي رو به شمال ساختمان استفاده مي شده است و بدين ترتيب محل سکونت انسانها نيز با اقليم هماهنگ ميشده است. حياط ها در اين ساختمان که داراي حوض آب و پوشش گياهي متناسب با نوع اقليم آب و هوايي هستند يکي از مؤثرترين عوامل تعديل رطوبت در طول مدت شبانه روز به شمار مي روند .
برای خواندن مطالب مربوط به معماري ايراني لینک روبرو را کلیک کنید: ویژگی معماری ایرانی ، نور در معماری ایرانی
براي ساخت نما از آجر استفاده شده است که ضمن تابش و جذب حرارت در روز، در شب آن را به ساختمان انتقال مي دهد. در شب جبهه هواي سرد بيرون از طريق پشت بام به طرف پايين حرکت نموده و در داخل حياط و جسم ديوارها مي ماند و بدين ترتيب باعث افت حداکثر دماي هواي داخل حياط در روز مي شود، در نتيجه در روز هنگامي که دماي هواي خارج و شدت آفتاب به حداکثر، ميرسد هواي داخل ساختمان معتدل خواهد بود .
اين بنا داراي دو ورودي مجزا ، يکي در جبهه شرقي و ديگري در جبهه غربي ساختمان است. ورودي غربي ساختمان که ورودي اصلي نيز بشمار مي رود پشت به جهت وزش باد قرار گرفته است.اينورودي با پشت بندي مزين شده است که بتدريج، با گذشت زمان و عدم نگهداري مناسب قسمتي از آن تخريب شده است.
ورودي اصلي اين بنا توسط يک هشتي به جبهه شمالي ساختمان مرتبط ميشود و در کنار هشتي راه پله هايي وجود دارد که جهت دسترسي به پشت بام مي باشد ولي با گذشت زمان و به دليلي عدم استفاده، درب اصلي بنا در جبهه غربي مسدود و بدون استفاده مانده است و تنها از ورودي جبهه شرقي اين بنا استفاده مي شود .
جبهه شمالي ساختمان که مخصوص ميهمان مي باشد شامل ميهمان خانه، سه دري و اطاق بزرگ ديگري با دو درب وحياط کوچکي در مرکز آن است در اين جبهه يک راهروي نسبتاً طولاني به منظور جابجايي هوا پيش بيني شده است که توسط همين راهرو جبهه شمالي از جبهه جنوبي جدا شده است. در جبهه جنوبی اتاقی وجود دارد که به پنج دری معروف است اين اتاق به ايواني به عرض يک متر که با چهار ستون سنگی تزئين شده ختم مي شود در دو طرف پنج دري راهروهايي جود دارد که هر يک به انبارهايي برزگ براي نگهداري غلات و آذوقه ختم مي شود که اين انبارها داراي طاقچه هاي نسبتاً زيادي هستند. درب ورودي جبهه شرقي نيز به مطبخ محلي براي پخت نان و حوضچه ختم مي شود که کاملاً مشهود است و براي تردد خدمه استفاده مي شده است .
است. حوضچه به ابعاد 100×90 سانتي متر که چندين دهه پيش نيز مورد استفاده قرار مي گرفته است و تنها به دليل آلوده بودن آب و بوي بد آن هم اکنون کارايي خاصي ندارد. تنها سرويس بهداشتي اين بنا در جبهه شرقي ساختمان و متصل به محل پخت نان مي باشد. مصالح بکار رفته در جرزها و پوشش تمامي فضاهاي اين خانه، خشت خام با ملات گل و اندود داخلي ديوارها، گچ اندود خارجي ديوارها نيز از آجر و در مواردي از گچ مي باشد به لحاظ شکل و فرم، اين بنا داراي ساختاري قرينه نمي باشد اما درتزئينات اين بنا قرينگي به وفور مشاهد مي شود به عنوان مثال اين موارد را مي توان در طاقها، درب ها، طاقچه ها و … مشاهده نمود.
ستونها در باربری سقف تنها ایوان این بنا که درهای اتاق پنج دری در این ایوان باز می شوند به کار رفته است. این ستونها از جنس سنگ می باشند که با اندود گچ پوشانده شده اند. چهار ستون در این ایوان به کار رفته است که دو ستون آن در کنج دیوار بنا شده است. این ستونها به قطر 25 سانتی متر و به فاصله 2 متر از هم قرار گرفته اند. ارتفاع این ستونها حدود 2.60 میباشد که به صورت عمودی روی بالشتک، زیر جرز باربر قرار گرفته اند که بار ستون را به طور یکنواخت روی جرز پخش می کند و نیروی فشاری یکنواختی را بر روی دیواروارد می کند.
