یزد شهری کویری با تاریخی ارزشمند است که سرتاسر آن نشان از معماری باستانی ایرانی دارد. جالب است بدانید که یزد اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان بعد از شهر ونیز ایتالیا است. خانه های کاهگلی و معماری این شهر میتواند منبع الهام بخشی برای معماران باشد. در ادامه این مطلب درباره معماری خانه های سنتی یزد بیشتر صحبت خواهیم کرد.
اجزای معماری خانه های سنتی یزد
- نمای کلی
خانه های قدیمی در یزد از نظر وضعیت استقرار عموما در جهت قبله قرار دارند. این جهت گیری از نظر اقلیمی، شرایطی را به وجود می آورده تا فضاهای تابستانی و اتاق های زمستانی به طرزی منطقی پیرامون حیات مرکزی قرار گیرند. حیاط مرکزی، اصلیترین فضای خانه های یزدی محسوب می گردد.
برای سفارش طراحی سه بعدی ، سفارش طراحی روف گاردن و سفارش طراحی محوطه و فضای سبز به سایت هورنو مراجعه کنید.
- حوض آب و درختان
حوض آب در وسط حیاط که عمق آن به حداکثر میرسد و انرژی خورشید را در خود جای می دهد، باغچه ها و تریشه ها با درختان کم آب خواه همچون انار، انگور، انجیر و عناب، ضمن تامین سایه و ایفای نقش در تولید و زیبایی، فقر رطوبت محیط را جبران میکنند. به بیان دیگر تمام عناصر متشکله خانه یزدی دست به دست هم می دهند تا اقلیمی کوچک و قابل زیست برای انسان فراهم سازند.
- حیاط
حیاط خانه های یزدی مکانی برای انواع بازیهای محلی، سرگرمی و تفریح کودکان ونوجوانان است مورت بند یا داربست درختان انگور به گونه ای طراحی میشوند تا در تابستان به صورت چتر مانع ورود تابش خورشید به فضاهای مسکونی شوند و در زمستان در حالت عریان و بدون برگ، نعمت خورشید را به درون اتاق ها هدایت کنند و نور و گرما ببخشند. در اغلب خانه های یزدی تالار وجود دارد که به صورت صفه و ایوان بزرگ، محلی برای گذران ساعات عصر و شبهای تابستان است.
- بند
بند (اتاقها با نامهای مختلف نظیر اطاقهای سه دری، پنج دری، هفت دری، ارسی و شکم دریده از هم تفکیک میشوند که هرکدام در پاسخگویی به نیازهای ساکنان خانه مسئولیتی مشخص دارند.
- حریم خانواده
در معماری خانه های سنتی یزد، “حرمت ” و “حجاب ” یک اصل تلقی می گردد. حریم خانواده ها از احترام ویژه بالایی برخوردار است. خانه ها باحجابند و قلمرو خصوصی خانه ها از تجاوز سمعی و بصری به دور است. هیچ خانه اصیل یزدی را نمیتوان یافت که دید نامحرم به درون آن ممکن باشد. هشتی، کریاس، دالان و دیوارهای بلند، نحوه آرایش و سازماندهی فضاهای گوناگون دور حیاط به گونه ایست که مفهوم حجاب را به کاملترین وجه نشان میدهد، به نحوی که ساکنان خانه دور از چشم اغیار در آرامش، آسایش، امنیت و ایمنی زندگی می کنند.
این شیوه طراحی در عین حال در تابستانهای گرم، حداکثر سایه را در خانه فراهم می سازد. انتخاب روش های ساختمانی مناسب، انتخاب مواد و مصالح ساختمانی سازگار با اقلیم، همچون نماسازی با سیم گل و دم گیری گچی، زیبایی، آسایش و دوام و … را به ارمغان می آورد. اتاق مهمانخانه در معماری مسکونی یزد سمبل احترام و بزرگداشت میهمان بوده است. در خانه هایی که از تمکن مالی برخوردار بوده اند و یا به اقتضای شغل صاحبخانه، حیاط ویژه و مستقلی برای میهمان در نظر می گرفتند، این حیاط های اختصاصی به “بیرونی ” معروفند که در مقایسه با “اندرونی ” به معنای فضای کاملا خصوصی اهل خانه قابل تفکیک و تمییزند. خانه های تجار و روحانیون رده بالا به لحاظ ضرورت های شغلی دارای بیرونی و اندرونی بوده است.
در صورتی که قصد طراحی بام سبز ، طراحی مدرن منزل و به طور کلی طراحی آپارتمان مسکونی را دارید پیشنهاد می کنیم با هورنو در ارتباط باشید.
- بام های طاق و گنبدی
مهم ترین ویژگی معماری خانه های سنتی یزد، بام های طاق و گنبدی شکل است. طاق ها و سقف های یزدی یکی از شاهکارهای معماری ایرانی هستند که چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کنند. قدمت این سقف ها به دوران ساسانیان برمی گردد و ساخت این سقف ها تا دوره اسلامی نیز ادامه داشته است. سقف هایی که در معماری خانه های یزد به چشم می خورد تا حد زیادی نشان دهنده وضعیت مالی صاحب خانه است، سقف هایی با پرداخت بیشتر و نقش و نگار های زیبا نشان از تمکن مالی ساکنان خانه دارد.
- بادگیرها
یکی از عناصر جدایی ناپذیر در معماری خانه های سنتی یزد بادگیر است. بادگیرها جهت تهویه و تعدیل هوا رو به بادهای مطلوب ساخته می شدند. نکته قابل توجه در بادگیرهای طراحی شده در سبک معماری یزد این است که بادگیرها در اشکال متفاوت ساخته می شدند و شما هیچ دو نوع بادگیری پیدا نمی کنید که دقیقا مشابه یکدیگر باشند.
- پایاب
پایاب محل دسترسی به آب قنات در معماری خانه های سنتی یزد است که در معماری خانه های امروزی دیگر به چشم نمی خورد. الگوی ساخت پایاب معمولا هشتی است. یکی از مهم ترین ویژگی های پایاب هوای بسیار خنک آن در فصل تابستان است. به همین دلیل پایاب در گذشته به عنوان یخچال برای نگهداری مواد غذایی مورد استفاده قرار می گرفت.
- بهار خواب
بهارخواب فضای بدون سقف است که در معماری خانه های سنتی یزد و اغلب شهرهای کویری دیده می شود. بهارخواب در طبقات بالاتر ساخته می شود و بیشتر به عنوان محل خواب در فصول گرم تابستان مورد استفاده قرار می گیرد. تزئینات به کار رفته در بهار خواب از جنس تزئیناتی است که در نمای رو به حیاط به کار می رود.
نمونه خانه با معماری خانه های سنتی یزد
خانه های قدیمی و ارزشمندی در یزد وجود دارند که حتی در جهان شناخته شده اند از قبیل خانه تهرانی ها، خانه زرگر یزدی، خانه ملک التجار. شما می توانید در تمامی ایام سال از آنها بازدید کنید یا حتی در آنجا اقامت داشته باشید. چرا که این خانه ها به منظور حفظ و نگهداری چند سالی است مرمت گشته اند و تبدیل به هتل های سنتی شده اند.
جمع بندی
معماری خانه های سنتی یزد شامل قسمت های مختلفی مانند بند، طاق، بهار خواب، حیاط، حوض و … می شود که هریک کاربرد مخصوص خود را دارد.
