ساختمان وزارت کشاورزی تهران

مشاور طراحی بنا: مهندسین مشاور عبدالعزیز فرمانفرمائیان

بهره بردار:  وزارت جهاد کشاورزی

زمان احداث: ۱۳۵۲

کاربری: اداری

زیر بنا: ۱۱۵۶۱ متر مربع

سازه: اسکلت بتنی

 توصیف کالبدی بنا

کالبد بنا ازحجمی مکعب مستطیل با کشیدگی در امتداد محور شرقی- غربی تشکیل شده است.دوحجم مکعب مستطیل به ارتفاع حجم اصلی در طرفین شرقی و غربی، با آن ترکیب شده اند.بخشی از بام بنا به محل استقرار بخشهای مربوط به تاسیسات، اختصاص یافته است. ساختمان بر روی ترکیبی از چند صفه و اختلاف سطح با نمایی از شیشه خودنمایی می کند.

 بررسی برنامه فضایی عناصر بنا

طراحی فضایی با کاربری اداری، هماهنگ با نیازهای روز و پیروی از الگوی فضاهای اداری یکپارچه، مانند آنچه در اروپا و آمریکا در ده های سوم تا هفتم قرن بیستم میلادی وجود داشت، از ایده های اصلی طرح بوده است. نیازی که به نور و در مرتبه ای بالاتر ارتباط اداری وجود داشت، طراحی ساختمان را از خرد فضاهای بسته محصور، به سمت ایده های پلان آزاد، هدایت کرده است.

 عملکردهای این بنا، در ۲۴ طبقه، شامل سه بخش زیرزمین ،همکف و طبقات، توزیع شده اند.ساختار اصلی پلان ها، ترکیب ازسه مربعی ۲۰ در ۲۰ در امتداد محور شرقی- غربی است که توسط عناصر سازه ای از یکدیگر، تفکیک شده‌اند.

 در طرفین شمالی و جنوبی هر طبقه، فضاهای مورد نیاز قرار گرفته و در هسته ی مرکزی، سرویس‌های بهداشتی، پله ها ،آسانسورها، فضاهای خدماتی و پشتیبانی( انبارو آبدارخانه )و فضاهای تاسیساتی طراحی شده‌اند.این هسته ی مرکزی،مستطیلی به ابعاد47 در ۶ متر می‌باشد. توضیح عملکردها در طبقات، به گونه ای است که طبقه همکف بنا، به ورودی اصلی، بخش رایانه، و روابط عمومی و خدماتی مانند انبارها و سرویس‌های بهداشتی اختصاص یافته و اتاق ها و فضاهای اداری ویژه مراجعین و کارمندان، دراین طبقات جای گرفته به طوری که پلان تیپ طبقات تا طبقه ۱۸،برحسب زوج و فرد بودن از هم دیگر متمایز می شوند. در طبقه ۱۹، دفتر وزیر در طبقه20ام، رستوران کارمندان طراحی شده است.

 طبقه همکف

پلان طبقه همکف، با پیش آمدگی حجمی با پلان مستطیل شکل به ابعاد ۱۵ در ۲۵ متر از پلان دیگر طبقات متمایز شده است.ورودی اصلی بنا، در ضلع جنوبی، قرار دارد.اسانسورها، پلکان ارتباطی و سرویس‌های بهداشتی در بخش میانی طبقه همکف،جای گرفته‌اند.ورودی وفضاهای تقسیم اصلی،فضاهایی با پلان مستطیل شکل به ابعاد ۱۸ در 7 متر هستند که با بازشوهای سرتاسری شیشه ای، امکان بهره برداری از نور و روشنایی طبیعی برای آنها فراهم شده است.

بخش های رایانه، آرشیو ،ارتباطات وبرنامه ریزی و نظایر آن در ضلع شمالی پلان،با پیش امدگی معادل ۱۵ متر نسبت به پلان تیپ طبقات، قرار گرفتند. بخش رایانه فضایی با پلانی مستطیل شکل، به ابعاد 25 در ۱۵ متر است که با چهارردیف ستون ،بهفاصله محور به محور 5متر به پنج قسمت مساوی تقسیم شده و دسترسی به آن از سرسرای میانه میسر می گردد.

دیگراتاقها و فضاهای اداری در طرفین اتاق رایانه به صورت نامتقارن استقرار یافته اند.

 طبقات تیپ (طبقات زوج و فرد)

طبقات زوج و فرد، مشابه یکدیگر طراحی شده‌اند. پلان تیپ طبقات مستطیلی به ابعاد ۶۰ در ۲۰ متر است که با عناصر اصلی سازه ای به 3بخش مساوی تقسیم شده است. مانند طبقه همکف، بخش های خدماتی مانند آسانسور ها ،پلکان فرار،ابدارخانه و سرویس های بهداشتی در بخش مرکزی پلان در محدوده‌ای به ابعاد ۴۷ در ۶ متر جای گرفته اند. راهرویی به عرض ۲ متر، در حد فاصل اتاق های اداری و بخش مرکزی، قرار دارند و پانل های شیشه ای که دفاتر کار را از راهروها جدا می سازند، از نور و روشنایی طبیعی بهره مند می شوند.

 فضاهای اداری، به صورت فضاهای باز به یکپارچه با دیوارهای شیشه ای از یکدیگر جدا شده اند.دفاتر کار، بیشتر فضاهایی با پلانی به ابعاد ۳ در ۵ متر هستند که گنجایش ۴ نفر کارمند را دارند.فضاهای باز اداری نیز بیشتر فضاهایی با پلانی به ابعاد ۵ در ۱۹ متر هستند و با احداث دیوارهای سرتاسری شیشه ای نور و چشم انداز مطلوب برای آنها تامین شده است.

در پلان تیپ طبقات زوج، نسبت به پلان تیپ طبقات فرد، عملکردهای متنوع تری مانند اتاق انتظار، معاونت، اتاق کنفرانس و دفاتر عمومی وجود دارند. با تقسیم و تفکیک فضاهای یکپارچه به فضاهای خرد، با پانل های شیشه ای فضاهای لازم برای آنها تامین شده است.

در طبقه نوزدهم، دفتر کار وزیر اتاق کنفرانس رستوران مخصوص تشریفات با آبدارخانه ویژه قرار دارد. بدین صورت که دفتر کار وزیر در ضلع شرقی بنا در اتاقی به ابعادی 6 در 10طراحی شده و در قسمت‌های دیگر اتاق هایی از جمله اتاق کنفرانس ،رستوران و آبدارخانه ویژه قرار دارد.

 در طبقه بیستم رستوران کارکنان قرار دارد. در بخش مرکزی سرویس‌های بهداشتی ،آسانسورها، بخش آماده سازی و شستشوی ظروف قرار دارند و فضای یکپارچه پیرامون آن به غذاخوری کارکنان اختصاص یافته است.

در این طبقه فضا به صورت یکپارچه طراحی شده است و هسته ی مرکزی و خدماتی فضا را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند.

سبک و روحیه حاکم بر بنا

سادگی رعایت شده در طراحی پلان ها ساختار پلان آزاد توجه به عملکرد ها، تعبیه فضاهای یکپارچه‌ای که با دیواره های شیشه ای از هم جدا شده اند، همچنین استفاده از دیوارهای سرتاسری شیشه‌ای در نما و سادگی آن ارتباط بین درون و بیرون ساختمان، قرار گرفتن بر روی سکو ،از مواردی هستند که بیانگر تاثیر جنبش معماری مدرن بر طراحی بنا به ویژه گرایش هایی که به تندیس گرایی و معرفی بنا به عنوان یک نماد شهری تمایل دارند می باشد.

نوع و نحوه به کارگیری مصالح غالب در بنا

بتن و شیشه، مصالح غالب این بنا را تشکیل می دهند. از این مضالح در درون فضا در سقف ،ستون های بتنی و دیوارهای جداکننده شیشه ای و در بیرون، در جداره های شرقی و غربی با دیواره ی شیشه‌ای شمالی و جنوبی نما استفاده شده است.

لارم به  ذکر است اجرای بنا و محوطه سازی آن از کیفیت خوبی برخوردار است.

 به کار بردن شیشه با مقداری که در نمای این ساختمان وجود دارد از نوآوری های این بنا می باشد.

تحلیل و ارزیابی نماهای بنا

 نما، یکپارچه، منسجم ، یکنواخت بدون تنوع و با تاکید بر تناسبات عمودی است.

دو حجم مکعب مستطیل کوچک هم ارتفاع با بدنه اصلی و حجم نهایی روی بام بر تنوع نما افزوده‌اند.

  پله های ممتد و عریض که صفه ورودی را تشکیل می‌دهند و بر تناسبات افقی تاکید می کنند، بر عظمت و شکوه بنا افزوده اند.

انعکاس اسمان،ابرها، محوطه های پیرامونی، حرکت اتومبیل ها و انسانها بدنه متحرکی را در نمای شیشه‌ای ایجاد می کنند.

منبع: کتاب معماری معاصر ایران (سید هادی میرمیران-ایرج اعتصام)