یکی از ویژگیهای خانه سنتی، شیوه سویابی فضایی آن است که معماران سنتی به آن، رون می گفتند. معماران ما بر پایه تجربیاتی که از ویژگی های آب و هوایی، تابش آفتابو سوی وزش باد و دیگر عوامل اور داشته اند به شیوه ای در سویایی خانه برای اقلیم های گوناگون ایران رسیده بودند. سه رون بنیادی در این باره عبارت بودند از:
۱- رون راسته ۲- رون اصفهانی ۳- رون کرمانی
این رون در راستای شمال شرقی – جنوب غربی می باشد. در شهرهای کانونی ایران مانند یزد و تهران، در جهرم و تبریز در شمال غربی ایران و در برخی شهرهای دیگر، خانه ها بر پایه رون راسته جهت یابی شده اند. این راستا نزدیک به راستای قبله می باشد.
برای خواندن مطالب مربوط به معماری مدرن لینک روبرو را کلیک کنید: طرح های معماری مدرن
شهر یزد از شهرهای کویری است که سویابی خانه در آن از اهمیت بسیار برخوردار است. در جنوب آن شیر کوه و در شمال آن کوه خرانک یا خرانق می باشد. مردم شهر رون شرقی – غربی را نکبت بار میدانند. چرا که بسیار ناسازگار با آب و هوا و تابش آفتاب آن جامی باشد. درون خانه در این راستا در زمستان، سرد و در تابستان گرم خواهد بود.
در گذشته بر این باور بودند که شهرهای پای کوه، دشواریهای گوناگونی برای باشندگانشان فراهم می آورند. برای نمونه شهر ری که در شمال آن کوه تبرک (بی بی شهربانو) بوده، به وباخیز بودن نام آور بوده است. از این رو تا کنون چند بار جای شهر دگرگون گشته است. شهر تهران هم در پای کوه البرز جای دارد و یکی از آلوده ترین شهرها است. دلیل مردم این بود که کوه، جلوی وزش باد و جریان هوا را می گیرد و هوای آلوده به جا می ماند.
این رون در راستای شمال غربی – جنوب شرقی می باشد. در شهرهایی مانند اصفهان، تخت جمشید و استخر ؛خانه ها در این راستا ساخته شده اند.
این رون در راستای شرقی- غربی می باشد. شهرهایی مانند کرمان، همدان، آبادیهای آذربایجان غربی و در سرزمین آرارتوها و در خوی و برخی شهرهای دیگر، خانه ها در این راستا ساخ شده اند. در کرمان گاه توفان سیاه می وزد و اگر خانه ها در هر راستای دیگر جز رون کرمانیساخته می شدند، نمی توانستند در برابر آن ایستادگی کنن در همدان که کوه عباس آباد و کوه الوند در پیرامون آن هست خانه ها با این رون ساخته میشوند و اگر در راستای شمالی – جنوبی ساخته می شدند مردم در سوز و سرمای زمستان هرگز نمی توانستند تاب آورند.[1]
هرکدام از رونها از روی چهارپهلویی که درون یک شش پهلوی منتظم جای می گرفته می توانستند نشان دهند. به گونه ای که راستای شمال از میان دو گوشه (زاویه) روبروی هم این شش پهلو می گذرد.
برای خواندن مطالب مربوط به معماري مدرن لینک روبرو را کلیک کنید: معماری مدرن با آجر ، معماری مدرن جهان
[1] معماری ایرانی – غلامحسین معماریان –1397-135-
