شیوه های معماری ایران

شیوه های معماری ایران و سبک پارتی نام برگرفته از : قوم حاکم بر ایران

دوران : 330ق.م تا قرن دوم هجری

این دوره با حمله اسکندر آغاز می شود : در ابتدای استیلای اسکندر سعی شد تا تفکر و مدل معماری آنان القا شود اما ناکام ماندند. (یکی از علت ها هم در تفاوت مصالح دو ملت بود در یونان به دلیل وجود معادن سنگ ساخت سنگی رواج دارد ولی در ایران بناها عمدتا خشتی بودند و دسترسی به سنگ راحت نبود).

برای خواندن مطالب مربوط به معماری ایرانی لینک روبرو را کلیک کنید: سبک های معماری ایرانی


معماری این دوره الهام گرفته معماری : دوره مادی و عیلامی از نظر فن ساخت (رجوع به فن ساخت طاقی) و عدم بکارگیری الگوهای یونانی و هخامنشی از منظر فن ساخت ( به علت کمبود دسترسی به سنگ و چوب)

قلمرو اشکانیان

نقشه ساسانیان در اوج قدرت


ویژگی های معماری شیوه های معماری ایران و سبک پارتی

  1. حداکثر استفاده از مصالح محلی (بوم آورد) مثل استفاده از سنگ لاشه ، خشت خام یا پخته و …

 ۲- استفاده بسیار خوب از تکنیک پیشرفته طاق و گنبد،

 ٣- تنوع فوق العاده در طرحها ،

 ۴- پرهیز نکردن از شکوه ارتفاع زیاد.

5- عدم شباهت کامل دو بنا به لحاظ عملکرد و …


بناهای ساخته شده در شیوه های معماری ایران و سبک پارتی

ردیف نام سال ساخت کاربری

توضیحات

1 نیایشگاه آناهیتا کنگاور 224-253 پ.م مذهبی         بنای اشکانی

–          واقع در کرمانشاه

–          پلان مشابه تخت جمشید

–          ستون های سنگ تراش

2 کاخ الخضرا 123 پ.م حکومتی
3 مجموعه نسا 136-173 پ.م حکومتی         واقع در نزدیکی عشق آباد کنونی و قدیمی ترین بنای یافته شده پارتی

–          بنا شامل : کاخ موسوم به خانه مربع، تعدای معبد

4 کاخ آشور 1-100 میلادی حکومتی –          بنای پارتی

–          بنای چهارایوانی

–          چهارایوان در ادوار مختلف ساخته شده اند.

5 کوه خواجه سده نخست میلادی حکومتی –          بنای اشکانی

–          واقع در سیستان در نزدیکی زابل

–          قسمتی از آن مربوط به دوره اشکانی و بقیه مربوز به ادوار پس از ساسانی است.

–          وجود فضای درونگرا مبتنی بر حیاط مرکزی که جزو اولین نمونه هاست.

–          حضور عنصر ایوان

–          پشت به آفتاب و رو به شمال بوده است.

–          سنت ایوان سازی برگرفته از چادر موطن پارتیان که دارای سه طرف بسته و یک طرف باز است پدید آمده است.

6 بازه هور نخستین چهارطاقی پیش از ساسانی مذهبی –          واقع در بین تربت حیدریه و نیشابور

–          گنبد سنگی دارد و گوشه سازی آن توسط چوب انجام شده است.

7 آتشکده فیروزآباد 224 میلادی مذهبی
8 طاق کسری 241 م حکومتی –          واقع در نزدیکی بغداد

–          مدخل اصلی ان ایوانی طویل و مرتفع است .

–          پشت ایوان تالار مستطیل شکل واقع بوده است.

–          در طرفین ایوان راهرو  و… با طاق ضربی بوده است .

–          نور تالار با 150 دریچه تامین می شده است.

–          طاق اصلی (ایوان) بر روی دیوار و بدون ستون واقع شده است.

–          نمای کاخ به چهار طبقه و هر قسمت با طاق و نیم طاقی جدا شده است .

–          استفاده از تناسب طلایی ایرانی به ابعاد 24 در 40 گز که در میانه آن گنبدی ساخته شده است.

–          محاسبات فنی دقیق پیش از ساخت در بنا مشهود است.

9 بیشابور 241 م حکومتی –          واقع در نزدیکی کازرون

–          در مرکز مجموعه بنای یک ارگ سلطنتی با دهانه زیاد ساخته شده است .

–          در سمت راست آن تالار موزائیک است.در این مکان زمین با موزائیک های بزرگ و نقشداری ساخته شده اند .

10 کاخ سروستان 420-438 م حکومتی –          این بنا کوشک مانند و در وسط حیاط سترگی ساخته شده است.

–          دارای حیاط مرکزی است. و اطراف آن بناهای با عملکرد مختلف ساخته شده است.

–          شکل ظاهری و گنبد ان پس از اسلام مورد تقلید قرار گرفت.

11 کاخ قصر شیرین 590 م حکومتی –          بنای درونگرا

–          بر روی سکوی دست ساخت 8 متری واقع است .

–          پلکان بزرگی شبیه به بنای تخت جمشید صفه را با باغ متصل می کند .

–          طبق سنن قدیم به بیرونی و اندرونی تقسیم شده بود.

–          بخش بیرونی شامل ایوان بود که بجای دیوار جانبی بر روی ستون بنا شده بود. و روی حیاط باز می شد  و از سوی دیگر به تالار چهارگوش گنبد داری منتهی می شد.

–          در امتداد خط مرکزی دو حیاط واقع است.

–          در ئو جناح جانبی بنا و پشت آخرین حیاط درونی عمارات مسکونی کوچک که هر یک مستقلا حیاط کوچکی داشته و ایوان رو به غربی داشته است.

–          اتصال بناهای مسکونی بواسطه دالونی طویلی بوده است.

–          خصوصیت بنا امکان گسترش بنا بر نظم از پیش طراحی شده است.

12 چهارطاقی نیاسر مذهبی –          واقع در کاشان

–          مرمت در 50 سال قبل

–          نمونه بکارگیری طاق رومی و ضربی

13 قلعه دختر حکومتی –          واقع در فیروزآباد فارس

–          واقع بر روی تپه و مشرف به راه شیراز

–          دیواار خارجی ان بارو مانند و بلند است .

–          ستون چهار گوشه در دیوار ها بکار رفته است.

–          در 3 طبقه بنا شده است.

–          در سه طرف حیاط مرکزی اطاق های چهارگوش با سقف های هلالی ساخته شده بودند .

–          یکی از تالار های کاخ گنبد بزرگی داشته است.

–          تزئینات گچ بری آن تنوع زیادی دارد و هیچ کدام از نقوش مشابه یکدیگر نیستند.

–          در سمت چپ بنا حیاط دارای ایوان بوده است .

–          در بالای ان معبد اناهیتا قرار داشته و محل نگهداری آب بوده است.

–          این بنا از سنگ تراش ساخته شده است.

–          سنگ ها بواسطه بست دم چلچله به هم متصل شده اند.

14 تخت سلیمان حکومتی –          واقع در تکاب

–          تکاب از قرن 5 م زز نظر موقعیت مورد توجه واقع شد

–          آتشکده آذر گشنسب در اینجا واقع بوده است.

15 طاق بستان یادمان –          واقع در 15 کیلومتری کرمانشاه

–          حاوی حجاری هنرمندانه عهد ساسانی

–          دو ایوان سنگی در دل کوه


معماری سبک پارتی


برای خواندن مطالب مربوط به معماري ايراني لینک روبرو را کلیک کنید: سبک شناسی معماری ایرانی ، ویژگی های معماری ایرانی


منبع : سبک شناسی معماری ایران و سبک پارتی – دکتر محمد کریم پیرنیا، غلامحسین معماریان، 1387