حیاط در خانه های قدیمی مرکز و قلب ساختمان بود. حیاط مرکزی همراه با ایوان‌هایی در هر سمت کانونی بود که از گذشته های دور در معماری ایرانی حضور داشت، البته ممکن بود که حیاط از نظر هندسی مرکز خانه نباشد، اما از نظر زندگی، محلی برای انجام فعالیت‌ها، ایجاد ارتباط بین قسمت‌های مختلف خانه، تعبیه دید و سایر مسائل مرکز خانه محسوب می شد. به همین دلیل معماری حیاط منزل مسکونی امروزه طرفداران بسیاری در دکوراسیون داخلی دارد.
اهمیت معماری حیاط منزل مسکونی
به طور کلی، حیاط یک فضای باز و آزاد را برای زندگی مستقل در حریم شخصی در اختیار انسان قرار می داد. در واقع الگوی حیاط واجد ویژگی‌های ارزشمندی است که در هویت بخشی به کل بنا و حتی ساکنان آن تأثیرگذار بود. برخی از این ویژگی ها عبارتند از احترام به حریم خصوصی، تأمین آسایش خانواده، خلوت و جداسازی عرصه عمومی از خصوصی، ارتباط با طبیعت و تلاش در جهت حفظ آن و استفاده ی مطلوب از انرژی طبیعی.
برای سفارش طراحی سه بعدی ، سفارش طراحی روف گاردن و سفارش طراحی محوطه و فضای سبز به سایت هورنو مراجعه کنید.
وجود حیاط مرکزی در خانه های سنتی ایرانی نمودی از درون گرایی افراد و اهمیت حفظ حریم به خصوص محفوظ بودن اهل خانه از دید نامحرمان بود. به طوری که اگر به شکل سرزده نیز مهمانی از راه می رسید به جز فردی که برای گشودن در داوطلب شده بود سایر اهل خانه فرصت می یافتند تا گذر مهمان از هشتی و حیاط و ایوان تا زمان رسیدن به ورودی اتاق خود را برای پذیرش وی آماده کنند.
حیاط محیط انجام بسیاری از امور خانه مثل شست و شو، رفت و روب، تفریح، استراحت و گردهمایی نیز بود. در بسیاری از حیاط های قدیمی وجود یک تخت مفروش شده با دست بافته‌های ایرانی، پشتی و مخده و یک سماور جوشان از واجبات محسوب می‌شد. البته ذکر این نکته حائز اهمیت است که شرایط جوی و اقلیمی منطقه نیز همواره بر وسعت و کارایی حیاط تأثیری غیر قابل چشم پوشی داشت
ارتباط اقلیم و جایگاه معماری حیاط منزل مسکونی
در هنگام ساخت منازل به منظور استفاده هر چه بهتر از انرژی طبیعی مطابق با اقلیم منطقه و زوایای تابش نور خورشید، ابتدا جهت اصلی معماری حیاط منزل مسکونی و قسمت های مختلف ساختمان را مشخص و سپس کاملاً هوشمندانه شروع به ساخت و ساز می‌کردند به‌طوری‌که بخشی از اتاق‌ها برای اقامت در روزهای گرم و بخشی از ساختمان برای سکونت در روزهای سرد سال مناسب‌تر بود.
در شهرهایی با آب و هوای معتدل و حتی سرد در بسیاری از ایام سال محوطه حیاط قابل استفاده بود. حتی با ایجاد فضایی باز در جلوی عمارت اسباب تابش بیشتر نور خورشید به داخل ساختمان و استفاده از انرژی طبیعی به منظور روشنایی، گرمابخشی و گاه هدایت جریان هوا و تا حدودی کنترل دمای مطبوع فراهم می‌شد که خود نکته‌ای خوشایند محسوب می‌گشت. اما در شهرهای کویری یا دارای اقلیم گرم و خشک و آفتاب سوزان مثل خوزستان و کرمان عملاً حیاط جنبه کاربردی خود را از دست داده و رکن قابل توجه بنا محسوب نمی‌گردید.
معماری حیاط ساختمان مسکونی
معماری حیاط منزل مسکونی از جمله فضای بازی است که در معماری هر ساختمان مسکونی نقش مهمی دارد. در فضاهای باز، در فضای مسکونی، نورپردازی، تهویه ی مطبوع و آسایش حرارتی نقش مهمی دارند.
خدمات کاربردی در حیاط ساختمان مسکونی بایستی با طراحی فضا ترکیب شوند به نحوی که دعوت کننده و از لحاظ پایداری بادوام، مصالح کف بایستی از لحاظ بصری جذاب و از لحاظ عملکرد با کیفیت، همچنین با طراحی منظر کل سایت هماهنگ باشند.
معماری حیاط منزل مسکونی ایرانی
ایده‌های محوطه سازی با تحقیق خوب شروع می‌شوند. با مراجعه به مراکز عمومی که حیاط دارند، و خانه‌های افراد دیگر الهام بگیرید تا احساس سلیقه خود را به دست آورید. اندازه حیاط خود را در نظر بگیرید و به آنچه باغچه شما باید برای شما انجام دهد فکر کنید. عناصری که باید هنگام برنامه‌ریزی ایده‌های محوطه سازی حیاط در نظر بگیرید:
- دیوارها و مرزها
- پرچین‌ها و نرده‌ها
- مسیرها
- چمنزارها
- ویژگی‌های آب
- مناطق عرصه بندی (ناهارخوری، بازی)
- کاشت: درختان، بوته‌ها، گلدان‌ها
- روشنایی خارج از ساختمان‌ها
بعدازاین مراحل نقشه خود را در نظر بگیرید. به‌اندازه و شکل نگاه و خودتان را در آن محوطه تصور کنید. سبک خانه شما به صورت قاب و محوطه اطراف است. تعادل در طراحی جنبه‌ای قوی در طراحی خوب محوطه سازی حیاط ساختمان شامل می‌شود. به همه مناطق به همان اندازه توجه کنید و به یاد داشته باشید که گیاهان و درختچه‌ها در طول فصول اندازه و شکل خود را تغییر می‌دهند.
موارد ضروری طراحی محوطه سازی حیاط
- سبک خانه
- افرادی که در خانه زندگی می‌کنند
- جنبه حیاط آیا آن رو به شمال است یا جنوب؟
- زمین، آیا شیب دار است یا مسطح؟
- آب‌وهوای سایت
- ویژگی‌های قبلی، مانند استخرها
جمع‌آوری این عناصر به طراح راهنمایی آنچه در فضای شما امکان پذیر است می‌دهد
بسیاری از افراد معتقدند که اصلی ترین فاکتور ها در معماری حیاط منزل مسکونی به شرح زیر می باشد:
- تعادل
- تناسب، قسمت
- هارمونی
- تضاد
- ریتم
سازه‌ها و گیاهان برای مطابقت با این اصول باید به‌صورت ترکیبی از فضاها سازمان‌دهی شوند.
جمع بندی
حیاط مرکزی منزل ایرانی عنصر معماری حیاط منزل مسکونی است که معمولا در خانه های سنتی ایران یافت می شود. ریشه های تاریخی حیاط ایرانی نامشخص است، اما از ویژگی های شاخص معماری منزل ایرانی از هزاران سال پیش است. برای طراحی معماری حیاط می توانید از حوض، گیاهان، سفال، چوب چنمزار، پرچین و … بهره بگیرید.
