معماری های تک یا معماری با فناوری پیشرفته سبکی از معماری است که در دهه ۱۹۷۰ در اروپا و آمریکا ظهور کرد. این معماری، برای به تصویر کشیدن هرچه بیشتر نقش و جایگاه تکنولوژی و صنعت، از فن آوری و صنعت پیشرفته روز دنیا در طراحی ساختمان استفاده می کرد. اسم این سبک برای اولین بار در سال ۱۹۷۹ در کتابی به نام High – Tech : Indestrial Style and source book for home مطرح شد.در این کتاب صدها تصویر از نحوه بکارگیری پیشرفت های صنعتی روز در کارهای طراحان و معماران، وجود دارد.
در دهه ۱۹۷۰ پیشرفت های تکنولوژیکی و علمی تاثیر بسیار زیادی بر جوامع زمان خود داشت. این پیشرفت ها با سفر به ماه و قدم گذاشتن نیل آرمسترانگ بر آن در سال ۱۹۶۹ به اوج خود رسید. این تحولات علمی به نوبه خود موجب تغییر دید مردم و بطور خاص تغییر نوع نگرش معماران در استفاده هرچه بیشتر از تکنولوژی های روز شد.
برای خواندن مطالب مربوط به معماری معاصر ایران لینک روبرو را کلیک کنید: معماری معاصر ایران بعد از انقلاب
شهر علم و هنر
نام های-تک (High- Tech)
های تک ( High – tech ) در لغت از دو کلمه ( High) به معنای پیشرفته و(Tech) به معنای تکنولوژی تشکیل شده است . یعنی اثر معماری که نقش اساسی را در آن سازه دارد و در آن نمایان و آشکار است و نشان می دهد با تکنولوژی پیشرفته کار هایی را که تاکنون انجام نشده است می توان انجام داد.(رئیسی، ۶۱) این سبک نام خود را از کتاب(High Tech: The industrial style and source book for the home) گرفته است، در این کتاب عکس هایی از به کار بردن مواد و مصالح محیط های صنعتی پیشرفته در منازل مسکونی قرار داشت.
پیشینه تک
در معماری های تک اکثر ساختمان ها در اروپا و شمال آمریکا ساخته شده اند . در طول جنگ جهانی دوم که بسیاری از ساختمان های تاریخی تخریب شدند ، تعمیر آنها کار دشواری بود، و معماران و مهندسان یا باید عناصر تاریخی را تکرار می کردند و یا با مصالح جدید آن ها را تعمیر می کردند ،آن ها مجبور شدند دومین روش را انتخاب کنند. در سال ۱۹۷۰ پیشرفت های تکنولوژی و علمی بر روی جوامع فشار زیادی را وارد می آورد . در سال ۱۹۶۹ رقابت های فضایی جهت دستیابی به تکنولوژی که به وسیله آن بتوانند فضای بیرونی را تسخیر کنند به وسیله فرود نیل آرمسترانگ بر روی کره ماه به اوج خود رسید و همچنین پیشرفت هایی زیادی در زمینه نظامی صورت گرفت باعث شد مردم فکر کنند با پیشرفت های جدید به وسیله ابزار تکنولوژی می توانند موفق شوند. این موضوع باعث شد ساختمان های های تک هر روز برای مردم بیشتر نمایان شوند.
برج هرست
نظریه های شکل گیری معماری (High Tech)
بحث های تک با تاریخ گره خورده است و ریشه آن را باید در دوره مدرن و یا خیلی قبل تر از آن جستجو کرد. اگر به دوره ای هایت ک می گویند به این دلیل است که این موضوع در نمای ساختمان ها نمایان تر بیان شده است
معماری های تک از کجا آمده است؟ دو دیدگاه تاریخی از برد زمانی کوتاه و بلند از ۲۰ سال تا ۲۰۰ سال وجود دارد . برای چشم انداز بلند مدت ما باید به سال ۱۷۷۹ برگردیم زمانی که اولین پل آهنی بر روی رود سورن در کولبروکدیل” که ساختاری کاملا فلزی و پیش ساخته داشت . بعد از این برای نخستین بار شرکت داربی در سال ۱۷۴۰ در انگلستان شمش آهن تهیه کرد که باعث میسر شدن تولید انبوه شد. در برد زمانی بلند مدت این پل به عنوان اولین سازه ی های تک در نظر گرفته می شود.این پل ممکن است بیش از حد دور به عنوان منبع برای به وجود آمدن سبک های تک در ۱۹۶۰ باشد اما پل هنوز پا برجاست و اما ما نباید تاثیر سازه های مهندسی شده قرن هجدهم و نوزدهم را دست کم بگیریم . مانند خانه دسیموس بارتنز پالم در باغ کیو در سال ۱۸۴۸ برج ایفل در سال ۱۸۸۹ که سازه فلزی نمایان داشت ، نشان از ره آورد تکنولوژی در عصر مدرن بود و البته کریستال پالاس پکستون، در سال ۱۸۵۱ به عنوان نمایشگاه بزرگی که از چند جهت منبع الهامی برای معماری های تک می توان باشد، شامل قطعات پیش ساخته ، استفاده از مصالح آهن و شیشه و در معرض دید بودن عناصر سازه ای. ساختار آنها معماران های تک امروز را تحت تاثیر قرار می دهد. فقط در سازه و ساختار از مهندسی محض صحبت می شود. آلترناتیوهای مدرنسم بیشتر در پروژه های تئوری فوتوریسم های ایتالیا و کانستراکتوسم های روسیه زنده نگه داشته اند، در واقع معماری های تک تاثیر زیادی از آن ها گرفته است.
برای خواندن مطالب مربوط به معماري معاصر ایران لینک روبرو را کلیک کنید: معماری معاصر ایران بانی مسعود ، کتاب معماری معاصر
این چهار معمار نورمن فاستر ، ریچارد راجرز ،رنزو پیانو و نیکلاس گرمیشاو رهبران معماری های تک هستند . در واقع این سبک لایحه یا مقررات مشخصی ندارد ، اما اکثر فعالان آن ایده ها، نظریات و زمینه فکری مشترکی دارند. این افراد در روند شکل گیری سبک های – تک با یکدیگر همفکری ،همکاری و گاهی رقابت داشته اند. راجرز و فاستر از توانایی هایشان برای اهداف بزرگ استفاده می کردند ، و هر گز خجالت از افکار بزرگ راه خود راه نمی دادند و ریشه همه پروژه هایشان نوعی میل سر کش به انجام کارهای بزرگ برای رسیدن به یک کانسپت فضایی بود.
شرکت سوئیس ری
روح زمانه
طرفداران سبک های تک مانند مدرنیست های دهه ۱۹۲۰ اعتقاد به چیزی به نام روح زمانه دارند، بر اساس آن معمار وظیفه دارد روح دوران خود را در کار هایش منعکس کند .همان طوری که معابد یونان باستان با آن نظم ها و تناسبات هندسی نشان دهنده ذهنیت کمال گرای یونانیان است و بنا های عظیم رم باستان نشان دهنده قدرت امپراتوری و حکومت سزار ها است و همچنین کلیسا های سر به فلک کشیده ی گوتیک تبلور قدرت کلیسا و ذهنیت قرون وسطی است .روح زمان معماران های تک در تکنولوژی پیشرفته نهفته است که معماری باید با آن درگیر شود.
همان طور که گفتیم موضوع روح زمانه از دوره مدرن وجود دارد به صورتی که لوکوربوزیه بیان می کند: عصر مهمی آغاز شده است. روحیه جدیدی بوجود آمده است سنتها و رسوم باعث سرکوب معماری شده اند .سبک ها دروغ اند عصر متعلق به ما و سبک متعلق به آن روز به روز معین می شوند. و در جایی دیگر میس وندر و بیان میکند که نه دیروز نه فردا ، بلکه فرم را تنها در همین امروز میتوان معین ساخت. و هانس مایر :هر عصری فرم جدید خود را می طلبد .رسالت ماست که به دنیای جدید شکلی جدید با معانی امروز بدهیم .اما دانش ما از گذشته باری است که بر دوش ما سنگینی می کند. و آنتونيا سانت اليا بیان می کند معماری با سنت قطع رابطه می کند ،ضرورت ایجاب می کند که معماری دوباره از اول آغاز شود ، تضاد شدید بین دنیای قدیم و دنیای مدرن با چیزی مشخص می شود که پیش از این وجود نداشت.
مبانی نظری سبک های تک و معماری مدرن در اصول و قواعد خیلی به هم نزدیک است ولی از لحاظ ظاهری با هم تفاوت هایی دارند .در واقع در معماری های تک آن سادگی و بی پیرایگی که در معماری مدرن وجود دارد دیده نمی شود و اگر معماران مدرن در طرح های خود ماشین را به نمایش می گذارند معماری های تک داخل ماشین و اجزای آن را به نمایش می گذارند.
معمار سبک های – تک معماری را شاخه ای از تکنولوژی و صنعت می داند که نتیجه کار خود را ساختمانی کار آمد و مفید می بیند نه هنری و سمبلیک. البته نوعی تضاد هم وجود دارد معماری هر چه قدر سعی کند نمیتواند به صورت مطلق کاربردی باشد . یک ساختمان های تک بیشتر از اینکه تکنولوژی را جهت بهبود عملکرد به کار ببرد به نمادی از تکنولوژی تبدیل شده است .ایجاد یک دیوار آجری باربر به مراتب ارزانتر و سریعتر است . در حالی که معماری های تک ترجیح می دهد قابی از استیل و پانل های سبک فلزی طراحی کند . چون این نوع فناوری با روح زمانه هماهنگی بیشتری دارد.
موزه ی هنر میلواکی
لوکوربوزیه و های-تک
از آنجایی که معماری های تک تاثیر زیادی از لوکوربوزیه گرفته است ، لوکوربوزیه خانه را ماشینی برای زندگی تعریف کرده است ، اماخانه های او با تکنولوژی ابتدایی طراحی شده است و هیچ شباهتی به ماشین ندارد این در حالی است که معماری های تک دید ماشینی دارد.از نظر معماران های-تک ماشین فقط یک سمبل نیست بلکه منبعی از تکنولوژی ، تصور و خلاقیت است. خصوصیاتی که به عنوان نقاط مرجع برای معماری های تک بود شده اند شامل بصورت انبوه تولید شدن، متحرک و قابل حمل بودن و از مواد مصنوعی مانند فلز ، شیشه و پلاستیک ساخته شدن.و همچنین لوکوربوزیه بیان کرده بود فضا های سرویس شونده و سرویس دهنده مهم هستند و در سبک های تک هم این موضوع را مشاهده می کنیم که به دلیل سهولت در تعمیر و نگهداری این دو بخش از هم جدا باشند. معماری های تک به گونه ای پاسخی به گسترش سرخوردگی معماری مدرن بود. برنامه های الوکوربوزیه منتهی به شهر هایی با ساختمان هایی که استاندارد و یکنواخت است شد. جذابیت ساختن ساختمان های اقتصادی منجر به اتمام ساختمان هایی با کیفیتی بسیار پایین همراه با رو به زوال رفتن مساله نوگرایی و زیبایی بود. معماری های تک یک زیبایی جدید را در برابر معماری مدرن استاندارد ایجاد کرد که آن زیبایی صنعتی است، به اعتقاد آنها جنبه های تکنیکی هستند که زیبایی یک ساختمان را ایجاد می کنند.
های تک و تاریخ
بر خلاف تصور مردم معماران های تک نه تنها خود را جدایی از تاریخ نمی دانند بلکه به آن علاقه هم دارند اما نحوه نگرش آنها به تاریخ با دید گاه پست مدرنیسم ها نسبت به تاریخ متفاوت است، پست مدرنسم ها خواستار استفاده از اصول سنتی گذشته در ساختار های مدرن هستند در حالی که معماران های تک به آن قسمت از تاریخ که مربوط به تکنولوژی هر عصر است علاقه دارند و با بقیه تاریخ کاری ندارند. و ریچارد راجرز به نقد از معماری پست مدرن می پردازد و معتقد است ، هیچ کس نمی تواند معماری را با نماد قرار دادن درخت نخل ، تخم مرغ ، پرندگان و نظام هندسی معیوب شده یونانی و رومی توسعه دهد.
معماران سبک های تک در یک نکته مرز مشترک دارند اینکه از اصطلاح های -تک متنفرند که تنفر آنها چند دلیل عمده دارد، اولین دلیل اینکه در اوایل سال ۱۹۷۰ معماری های تک به عنوان بازیچه ای در دست برخی از معماران بود که از تکنولوژی های موجود به عنوان مد و زیبایی استفاده می کردند زمانی که این عبارت بصورت عمده استفاده شد تاثیرات منفی آن نادیده گرفته شد، اما هم اکنون هم معماران این سبک علاقه مند به استفاده از عبارت تکنولوژی مناسب یا “Appropriate Technology” می باشند Colin) (1 ,1998 ,Davies. به اعتقاد کولین دیویس عبارت های تک مبهم می باشد و علت تفاوت استفاده از این واژه در صنعت و معماری می باشد چرا که در صنعت به معنای استفاده از ابزار هایی چون ربات ها ، کامپیوتر و … می باشد در حالی که در معماری نام سبکی در ساخت و ساز و طراحی بیان شده است. و الان خیلی دیر است که به دنبال اسم جدید برای های تک باشیم. بیشتر افراد علاقه مند به معماری معاصر می دانند های تک به چه معنا است حداقل به صورت کلی
اصول فکر سبک های تک
- عصاره هر عصر در معماری نمود پیدا می کند.
- نمایش تکنولوژی به عنوان دستاورد عصر جدید.
- شفاف نمودن و به نمایش گذاشتن لایه های مختلف بنا
- استفاده از سازه به عنوان تزیینات
- استفاده از بام به عنوان نمای پنجم(برج خنک کننده ، پمپ های حرارتی ، کابل های سازه ای ، خرپاها)
- بینش پوزیتویسم(اتکا بر داده ها ، تجربه و آزمایش و دستاورد های علمی و خوش بینی به پیشرفت علمی و تکنیکی
- نمایش پروسه ساخت
- نمایش ساختار و اجزای درون بنا در نمای ساختمان
- استفاده از رنگ های روشن و ساده
- استفاده از اجزای کششی سبک
- استفاده از مصالحی مانند فلز و شیشه که قصد آنها بیان کردن وضوح ، صداقت و شفافیت را نمایان کنند .
- جدا کردن بخش های سرویس دهنده و سرویس شونده (سهولت در تعمیر و نگهداری اجزای ساختمان)
- مطرح شدن دوباره ماشین و فن آوری به عنوان موضوع محوری در طراحی معماری .
یکی از بارزترین نمونه های این زیاده روی، مرکز فرهنگی ژرژ پمپیدو در پاریس است.
در این نمونه، داکتهای تهویه و لوله های تاسیساتی بطور بسیار برجسته ای در بیرون ساختمان خودنمایی می کنند که به نوبه خود کاری افراطی محسوب می شود، زیرا تا آن زمان داکتهای تهویه و تاسیسات جزو اجزایی بودند که در داخل ساختمان پنهان و مخفی می شدند. این ساختمان توسط دو معمار پیشرو و معروف های تک به نام های ریچارد راجرز و رنزو پیانو طراحی و ساخته شده است.
مرکز ژرژ پمپیدو
فضا و انعطاف پذیری-تیپولوژی های-تک
عناصر گوناگون یک ساختمان های-تک (سازه فولادی ماهیچه ای-پوسته نرم، لوله ها و داکت های هوایی عمدتا روباز) اغلب با قدرت عملکردشان را نشان می دهند، اما فرم ساختمان اغلب به طور قابل ملاحظه ای بازتاب عملکرد مورد نظر نمی باشد.
ساختن یک حجم بسیار شلوغ در بیرون برای ساده نگه داشتن فضای داخلی است. روشن ترین مثال این موضوع ساختمان مرکز پمپیدو در پاریس است که بیشترین تاثیر را در دهه ۱۹۷۰ برای پیشرفت این سبک داشت. این ساختمان در داخل بسیار ساده و در خارج بسیار فنی و پیچیده است ( 1998, 12 ,Colin Davies)
اگر چه پمپیدو یک ساختمان چند منظوره با گالریهای هنری، موزه، کتابخانه، تئاتر، سالن کنسرت و رستوران است اما عناصر اصلی داخلی شامل خرپاهایی با دهانه بلند و حجیم است. عملکرد هر چه می خواهد باشد فضا نمی تواند یک عملکرد مجزا انجام دهد زیرا کل به صورت ایده انعطاف پذیر انجام شده است. تمام ایده گونه شناسی یک ساختمان های – تک» براساس عملکرد یا استفاده استوار کرد که با هدف انعطاف پذیری ساختمان برای تطبیق با هر عملکردی بی ربط به نظر می رسد. ساختمان های – تک» با دیگر بناها ارتباط کمی دارد. نماد یک ساختمان های – تک» کارخانه است در حقیقت تاثیر سبک های – تک» روی طراحی ساختمان بسیار فراگیر است (13 ,1998 ,Colin Davies).
مرکز ژرژ پمپیدو
منتقدان معماری های تک
منتقدان این سبک بیان می کنند تکنولوژی ابزار است و نه غایت و ما با تکنولوژی مدرن شرایط زیستی کره زمین را به مخاطره انداخته ایم. و گروه های طرفدار محیط زیست همچون احزاب سبز در اروپا معتقدند با اتکا بیش از حد به تکنولوژی زیست بوم کره زمین را در معرض نابودی قرار داده است و اگر تعادل زیستی موجود در کره زمین به هم بخورد ، بازگشت به شرایط زیستی مناسب امری مشکل یا غیر ممکن خواهد بود . بنابر این از اواسط دهه هشتاد تغییر نگرشی در بینش فکری و کار های طراحی این معماران دیده میشود که به سمت معماری اکوتک (اکولوژی + تکنولوژی ) روی آورده اند. نظریات سبک های تک در انگلستان نمو و رشد پیدا کرد ، در این رابطه نظرات زیادی مبنی بر علل رشد و توسعه آن در این کشور نسبت به کشور هایی چون آلمان ، آمریکا و ژاپن مطرح شده است. احتمالا نوعی ادامه سنت پوجین کسی که معین کرد ، ساختمان باید عاری از ویژگی های تزیینی باشد و تزیینات همان ضرورت ساخت بنا می باشد و اینکه ساختمان با توجه به کاربری خود نیاز های کاربران را فراهم می کند.
موزه فردا
منبع:
پاک نهاد, حدیثه؛ مهدیه پژوهان فر و صاحبه ایزدپناه، ۱۳۹۳، نظریه و ریشه های شکل گیری سبک معماری های- تک High-tech، اولین کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار، تهران، موسسه ایرانیان، انجمن معماری ایران،
قریشی, شبنم و نسیم خانلو، ۱۳۹۵، بررسی و تحلیل آثار نورمن رابرت فاستر و دیدگاه نظریه پردازان معاصر درباره ی آثار فاستر، اولین کنفرانس بین المللی کاربرد پژوهش و تحقیق در علوم و مهندسی، تهران، موسسه فراز اندیشان دانش بین الملل،
